Η οικονομική κατάρρευση ήρθε σχεδόν σιωπηλά, με αργά βήματα. Οι περισσότεροι πολιτικοί και ειδικοί την υποτίμησαν. Την άνοιξη του 2007 όλα έδειχναν ότι η κρίση θα περιοριζόταν στην αγορά ακινήτων των ΗΠΑ. Όταν λίγο αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008 «βυθιζόταν» η επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πίστεψαν σε ΗΠΑ και Ευρώπη ότι η κρίση ήταν «διαχειρίσιμη». Εν τέλει, η παγκόσμια οικονομία ήρθε αντιμέτωπη με την χειρότερη οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών.

Μια ματιά στους σημαντικότερους σταθμούς της οικονομικής κρίσης του 2008:

Πράξη 1η: Το αμερικανικό όνειρο για ιδιοκτησία

Εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία των υπερβολικών χαμηλών επιτοκίων, πλήθος Αμερικανών παίρνουν στεγαστικά δάνεια, τα οποία ωστόσο δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν. Με τη σειρά τους οι αμερικανικές τράπεζες «ξεγλιστρούσαν» από τον κίνδυνο των επισφαλών δανείων πουλώντας χρηματοοικονομικά παράγωγα σ΄ όλο τον κόσμο. Όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων τα παράγωγα ρίχνουν λάδι στη φωτιά της κρίσης.

Πράξη 2η: Η φούσκα σκάει: Πρώτες πτωχεύσεις

Την άνοιξη του 2007 όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες αδυνατούν πια να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά δάνεια. Γραφεία εξειδικευμένα σε στεγαστικά δάνεια κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Ο τότε επικεφαλής της Fed Μπεν Μπερνάκι ωστόσο δεν θεωρεί ότι η κρίση στην αγορά ακινήτων απειλεί την αμερικανική οικονομία.

Πράξη 3η: Η κατάρρευση της Lehman

To 2008 η κρίση στην αμερικανική αγορά ακινήτων μετεξελίσσεται σε τραπεζική κρίση. Η επενδυτική τράπεζα Bear Stearns διασώζεται μόνο χάρη στην εξαγορά της από την J.P. Morgan. Τον Σεπτέμβριο οι αμερικανικές αρχές αναγκάζονται να στηρίξουν με δισεκατομμύρια δολάρια τις εξειδικευμένες τράπεζες για στεγαστικά Fannie Mae και Freddie Mac. Όταν η επενδυτική τράπεζα Lehman πτωχεύει το αμερικανικό κράτος δεν παρεμβαίνει, όπως έκανε στην περίπτωση του ασφαλιστικού κολοσσού AIG. Ακόμα και την ύστατη στιγμή πολλοί ειδικοί δεν βλέπουν κινδύνους για την αμερικανική οικονομία.

Πράξη 4η: Το ξέσπασμα της πυρκαγιάς

Η χρεοκοπία της Lehman διαλύει και τις τελευταίες ελπίδες για σύντομη και περιορισμένης κλίμακας οικονομική κρίση. Το κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζών σε διεθνές πια επίπεδο έχει πληγεί. Οι κεντρικές τράπεζες διοχετεύουν δισεκατομμύρια στις αγορές και μειώνουν τα επιτόκια. Για πρώτη φορά συναντώνται οι πρωθυπουργοί και αρχηγοί κρατών της ομάδας G20 με στόχο την αποτροπή κατάρρευσης της παγκόσμιας οικονομίας και εγκρίνουν σχέδιο για ρύθμισης των διεθνών αγορών που βρίσκονται πλέον εκτός ελέγχου.

Στη Γερμανία ο τότε υπ. Οικονομικών Πέερ Στάινμπρουκ, ενώ αρχικά δηλώνει στη Βουλή ότι οι επιπτώσεις της κρίσης είναι περιορισμένες για τη Γερμανία αναγκάζεται τελικά να διαβεβαιώσει από κοινού με την καγκελάριο τους γερμανούς πολίτες ότι «οι καταθέσεις τους είναι ασφαλείς». Και στη Γερμανία όμως το 2009 το κράτος διασώζει με δις τις τράπεζες HRE, Commerzbank WestLB.

Η Ελλάδα με την πλάτη στον τοίχο

Πράξη 5η: Η ύφεση του 2009

Οι τράπεζες χορηγούν πλέον δάνεια με το σταγονόμετρο με αποτέλεσμα η οικονομική κρίση να μεταπηδήσει για τα καλά στην παγκόσμια οικονομία. Όλες σχεδόν οι ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου επηρεάζονται. Τα κράτη θέτουν σε εφαρμογή προγράμματα στήριξης της ανάπτυξης και οι κεντρικές τράπεζες «ρίχνουν» χρήμα στην αγορά. Οικονομίες όπως της Γερμανία ή των ΗΠΑ ξεπερνούν γρήγορα την κρίση σε αντίθεση με τις πιο αδύναμες οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου.

Πράξη 6η: Η Ελλάδα ζητά βοήθεια

Οι επιπτώσεις της ύφεσης: Μείωση των φορολογικών εσόδων, εκτόξευση της ανεργίας, αύξηση κοινωνικών εισφορών και προγράμματα στήριξης τραπεζών επιβαρύνουν κυρίως τις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης. Οι επενδυτές αμφισβητούν ανοιχτά ότι η Ελλάδα είναι σε θέση να αποπληρώσει τα δάνεια, την ώρα που η Αθήνα πρέπει να παραδεχθεί ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι υψηλότερο από ό,τι είχε αρχικά δηλώσει. Χώρες όπως η Ελλάδα αναγκάζονται να προσφέρουν όλο και υψηλότερα επιτόκια για να δανειστούν χρήματα, γεγονός που με τη σειρά του διογκώνει ακόμα περισσότερο το χρέος. Μια μετά την άλλη χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία ζητούν οικονομική βοήθεια με αντάλλαγμα την επιβολή λιτότητας και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων.

Πράξη 7η: “Whatever it takes”

Tα προγράμματα στήριξης και τα χαμηλά επιτόκια δεν αρκούν για να καταπολεμηθεί η κρίση. Είναι η παρέμβαση του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, του οποίου η γνωστή ρήση “Whatever it takes”, που αποτελεί σημείο καμπής. Ήταν Ιούλιος του 2012 όταν η ΕΚΤ ανακοινώνει ότι θα αγοράσει μαζικά δημόσια ομόλογα των χωρών της κρίσης. Παράλληλα κρατά μέχρι σήμερα χαμηλά το βασικό επιτόκιο. Τα τελευταία χρόνια οι χώρες της κρίσης ολοκλήρωσαν τα προγράμματα προσαρμογής και βρίσκονται περισσότερο ή λιγότερο σε αναπτυξιακή τροχιά. Οι επιπτώσεις της κρίσης είναι ωστόσο ακόμα εμφανείς. Η υψηλή ανεργία και η δραστική μείωση των κοινωνικών παροχών θα ταλανίζουν ακόμα για χρόνια τις χώρες αρκετές χώρες της ευρωζώνης.

Το αποτύπωμα της κρίσης σε οικονομία και πολιτική σκηνή

Πολλοί πιστεύουν ότι η επόμενη πηγή της κρίσης θα είναι ο λεγόμενος «σκιώδης τραπεζικός τομέας». Πρόκειται για οργανισμούς εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού κλάδου, που προσφέρουν χρηματοδότηση, χωρίς, ωστόσο, προς το παρόν να υπόκεινται στο ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Άλλοι πάλι προειδοποιούν ότι η μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας είναι οι διευρυνόμενες εισοδηματικές ανισότητες. Τα τελευταία 10 χρόνια, χάρη και στην υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική, που πυροδότησε ένα ράλι διαρκείας μετοχών και ομολόγων, ο αριθμός των εκατομμυριούχων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη αυξήθηκε από τα τρία στα πέντε εκατομμύρια και η ψαλίδα των ανισοτήτων άνοιξε αντί να κλείσει.

Το ποσοστό των ανθρώπων σε κίνδυνο φτώχειας και αποκλεισμού αυξήθηκε σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων ήταν βεβαίως και η Ελλάδα.

Η νέα οικονομική πραγματικότητα μετά την κρίση δεν άργησε να αποτυπωθεί και στο πολιτικό πεδίο, με τη ραγδαία αύξηση της εκλογικής δύναμης των λεγόμενων «αντι-συστημικών» κομμάτων. Όσο για τις παραδοσιακές δυνάμεις της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς, βρίσκονται σε σταθερή τροχιά συρρίκνωσης.

Πηγη: DW, Reuters

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Fitch: Υποβαθμίζει τέσσερις τουρκικές τράπεζες

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Deutsche Bank: Γιατί «κόβει» τιμές- στόχους και εκτιμήσεις για τα κέρδη των ελληνικών τραπεζών