Βικτώρια Φασιανού: Η ιδρύτρια του Μουσείου Αλέκος Φασιανός

«Δεν είναι υποχρεωτικό όταν φεύγει από τη ζωή ένας μεγάλος καλλιτέχνης, το παιδί του να αφιερώνεται στην υστεροφημία του», παρατήρησε η Βικτώρια Φασιανού.

Ο Αλέκος Φασιανός απέκτησε με την Μαρίζα, την Βικτώρια και τον αρχιτέκτονα Νίκο Φασιανό. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή ο περίφημος ζωγράφος, η οικογένειά του άρχισε να οργανώνει το κληροδότημά του.

Οι δράσεις τους κορυφώθηκαν με την ίδρυση και τα προσεχή εγκαίνια του Μουσείου Αλέκος Φασιανός. Το ίδιο το Μουσείο εμπεριέχει μια ιδιαίτερη ιστορία, συνυφασμένη με την πόλη των Αθηνών αλλά και τον ίδιο τον Φασιανό. Την αφηγήθηκε η ιδρύτρια του Μουσείου Βικτώρια Φασιανού στη σύντομη συζήτηση που παραχώρησε (παρακάτω). «Επειδή μου αρέσει είμαι εδώ, αλλά θέλει πολλή δουλειά», συμπληρώνει η ίδια.

Όλα ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια με την ίδρυση της Αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας Alekos Fassianos Estate, δηλαδή του κληροδοτήματός του. Διττή η χρήση του, όπως εξήγησε η Βικτώρια Φασιανού: Καταρχήν, για τα πνευματικά δικαιώματα των έργων του και την έκδοση πιστοποιητικών γνησιότητας. Κατά δεύτερον για την διάδοση του έργου στις επόμενες γενιές.

Στον Άγιο Παύλο

Ταυτόχρονα προχωρούσε η καταλογογράφηση (catalogue raisonné) και η πιστοποίηση των έργων που φιλοτέχνησε κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Αλέκος Φασιανός. Ξεκίνησε το 1957 και ζωγράφιζε έως το 2018. Ιδιώτες και μουσεία ανά τον κόσμο διαθέτουν έργα του καθώς ο Φασιανός υπήρξε «πολυγραφότατος», όπως προσθέτει η κόρη του. Οπότε δεν αποτελεί εύκολη διαδικασία. Επιπλέον, θα ξεκινήσει η ψηφιοποίηση του έργου του, πράγμα που θα πάρει πολύ χρόνο με μεγάλο κόστος.

«‘Εχουμε ενημέρωση από συλλέκτες, λαμβάνουμε περίπου ένα μέιλ τη βδομάδα», εξηγεί η Βικτώρια Φασιανού.

Ειρήσθω εν παρόδω, το καλοκαίρι άνοιξε για το κοινό το διάσημο ατελιέ που ο Αλέκος Φασιανός διατηρούσε στην Ιουλίδα, τη χώρα της Κέας. Ένα σπίτι τυπικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, λίτο και πάλλευκο (από πέτρα και ασβέστη) με θέα το γαλάζιο πέλαγος. Εκεί ζωγράφιζε όταν δεν βρισκόταν στην Αθήνα (στου Παπάγου) και δεχόταν τους ομότεχνούς του.

Ο Αλέκος Φασιανός γνώριζε τις προθέσεις των δικών του. Τόσο για τον κατάλογο των γνήσιων έργων όσο και για τη δημιουργία ομώνυμου Μουσείου.

Το Μουσείο Αλέκος Φασιανός αποτελεί αναμόρφωση του πατρικού σπιτιού του στον Άγιο Παύλο, δίπλα στο σταθμό Λαρίσης. Βασίζεται σε σχέδια και κατασκευές από τον φίλο του και αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο και τον ίδιο τον Φασιανό, που ολοκληρώθηκαν το 1995.

Απέναντι από την Αλίκη Βουγιουκλάκη

Ο Αλέκος Φασιανός (1935 – 2022) ήταν γιος μουσικού. Ο παππούς του χειροτονήθηκε ιερέας στον Άγιο Παύλο εξού και η οικογένεια μετακόμισε στην περιοχή. Σε αυτό το σπίτι, «ένα παλιό, λαϊκό νεοκλασσικό», μεγάλωσε ο ζωγράφος και τα τέσσερα αδέλφια του. Διέθετε πέντε διαμερίσματα, υπόγειο, ισόγειο και mezzanine -μέρος των οποίων χώρων σήμερα καταλαμβάνει το Μουσείο.

Η φολκλορική γειτονιά αποτελούσε απαρεγκλίτως πηγή έμπνευσης για τον Αλέκο Φασιανό. Τόσο από πλευράς θεματουργίας όσο και για το ύφος του, που συνδύαζε ιδιοφυώς το λαϊκό στοιχείο με το βυζαντινό. Τα μικρά επαγγέλματα, ο γαλατάς, ο καστανάς, τα ποδήλατα «που χρησιμοποιούσαν όταν πήγαιναν στη Βουλιαγμένη και ανέμιζαν τα μαλλιά τους», όπως εκμυστηρευόταν ο ίδιος ο ζωγράφος στη Βικτώρια Φασιανού. Η εκκλησία με τις βυζαντινές εικόνες, και η Φίνος Φιλμ (ακόμη και σήμερα), απέναντι από το σπίτι του. Συχνά πυκνά συναντούσε την Αλίκη Βουγιουκλάκη μπροστά στο σπίτι του.

Τα αρχέτυπα

Ο Αλέκος Φασιανός δημιούργησε το δικό του ιδίωμα στη ζωγραφική. Η θαυμάσια αίσθηση της σύνθεσης οδήγησε τον Φασιανό να ισορροπήσει δεξιοτεχνικά ένα τεράστιο πλούτο αναφορών. Μία μοναδική επιμειξία που προέκυπτε από τις ισχυρές παραδόσεις, το Βυζάντιο και την αρχαιότητα, χωρίς να εγκαταλείπει και τον λαϊκό ήρωα, παραπέμποντας στο αρχέτυπο του Καραγκιόζη.

Οι πληθωρικές, καμπυλόγραμμες μορφές του δημιουργούσαν ένα ιδιότυπο παραξένισμα, διατηρούσαν την εσωτερικότητα των συνθέσεων χωρίς να υποβιβάζουν την αμεσότητα των χαρακτήρων. Η σαφήνεια του σχεδιασμού συνδυαζόταν (χωρίς να ακυρώνεται) με την μαξιμαλιστική, σουρεαλιστική διάθεση και την πλούσια χρωματικότητα.

Ντυμένοι με φαρδιά κοστούμια ή γυμνοί νέοι και νέες και διάφοροι ερμαφρόδιτοι τύποι, εμφανίζονται με τονισμένη σωματική βαρύτητα, που παραπέμπουν σε κάτι το ανατολύτικο. Ο ποδηλάτης με το τσιγάρο στο στόμα, ο νέος πάνω στο άλογο, το ερωτικό ζευγάρι και τα λίγα λουλούδια, τα μήλα των Εσπερίδων και τα πουλιά που πετούν σε γαλάζιο και χρυσό φόντο, οι φίλοι που συναντιούνται: Εικόνες μιας μπανάλ πραγματικότητας που μυθοποιείται.

Η θεματογραφία του δεν προβληματίζει αλλά ντύνει την καθημερινότητα με διαστάσεις μυθικές. Η αφαιρετική απόδοση της ζωής προσεγγίζει την ουσία, την ποίηση, και πάνω από όλα αναδεικνύει το εύρος της εκφραστικής του. Η ειλικρίνεια, η προμελετημένη αφέλεια, η λεπτή ειρωνεία, ο διάχυτος ερωτισμός που αποδίδονται με ιδιαίτερη πλαστικότητα. Και πίσω από όλα αυτά, να λάμπει η βαθιά πίστη του ουμανιστή Φασιανού στη ζωή ως αυταξία.

Ο μύθος της γειτονιάς μου

Αυτές τις μνήμες και αυτές τις εικόνες ανασύρουν οι θεματικοί περίπατοι που διοργανώνονται στο Μουσείο Αλέκου Φασιανού. Εξάλλου, έχει και ο ίδιος γράψει βιβλία για τη μυθική γειτονιά του: «Ο μύθος της γειτονιάς μου», «Ο μύθος της αιωνιότητας», μεταξύ άλλων.

Όπως επισημαίνει και η Βικτώρια Φασιανού, ο Αλέκος Φασιανός υπήρξε πολυσχιδής και εκτός από τα ζωγραφικά του έργα δημιούργησε σκηνικά και κουστούμια, εικονογράφησε βιβλία, σχεδίασε έπιπλα ενώ ως γιος μουσικού, έμαθε βιολί για να αφοσιωθεί τελικά στη ζωγραφική που σπούδασε καταρχήν στην ΑΣΚΤ (1956 – 60) με δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη.

Νέα ματιά

Ύστερα πήγε στο Παρίσι με υποτροφία της γαλλική κυβέρνησης και σπούδασε λιθογραφία σε εργαστήριο γνωστού καλλιτέχνη. Γύρισε για λίγο στην Ελλάδα για να φύγει ξανά για την γαλλική πρωτεύουσα. Ξεκίνησε τότε η διεθνής σταδιοδρομία του ξεκινώντας με ατομική έκθεση στην γκαλερί Facchetti. To 1974 συνδέθηκε με την γκαλερί Ιόλας στο Παρίσι. Από το 1974 άρχισε να μοιράζει τη ζωή του μεταξύ Αθήνας και Παρισιού.

Το εργαστήριό του επί σειρά ετών λειτουργούσε κοντά στο σπίτι του στου Παπάγου, το οποίο επίσης είχε φτιάξει μαζί με τον Κυριάκο Κρόκο. Εκεί όπου μεγάλωσε η οικογένειά του.

Η Βικτώρια Φασιανού ελπίζει ότι με το Μουσείο Αλέκος Φασιανός θα αναδείξει άγνωστες πτυχές του έργου του, ότι θα αποτελέσει «μια νέα ματιά στον καλλιτέχνη». Ότι κάποιος θα αναλογιστεί, «αυτό δεν το γνώριζα».

Η επιμέλεια της μόνιμης έκθεσης αποσκοπεί στο να συστήσει το εύρος του έργου του Αλέκου Φασιανού. Παρουσιάζονται πρώιμα έργα με αφαιρετική διάθεση της δεκαετίας του 1960, καθώς και από τα πρώτα χρόνια του στο Παρίσι. Έργα επηρεασμένα από την Βυζαντινή τέχνη, κολλάζ, μεικτές τεχνικές, αφανείς αλλά και ευρέως αναγνωρίσιμους πίνακες με την πλέον χαρακτηριστική γραφή του Φασιανού.

Ο Μύθος της γειτονιάς του ξετυλίγεται μέσα από έργα που αναπαριστούν εικόνες και βιώματα που απέκτησε στη γειτονιά του Αγίου Παύλου όπου μεγάλωσε και στις περιπλανήσεις του στην Αθήνα.

Η οικονομία του Μουσείου

Ενδέχεται η ύπαρξη του Μουσείου να σταθεροποιήσει ή να ανεβάσει και τις τιμές του Φασιανού στις διάφορες δημοπρασίες. Απλά οικονομικά: περιορίζεται η διάθεση, αυξάνεται η ζήτηση.

«Δεν ξέρω για τις τιμές όπως πάντα κάνει καλό ένα μουσείο. Επειδή τα έργα ανήκουν στην προσωπική του συλλογή ή σε άλλες ιδιωτικές συλλογές, ο καλλιτέχνης κατά κάποιο τρόπο ιδρυματοποιείται και τον γνωρίζει περισσότερος κόσμος», παρατηρεί η Βικτώρια Φασιανού. Τηρουμένων των αναλογιών το ίδιο συνέβη και με το Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι.

Ευνοεί τον καλλιτέχνη διότι δημιουργείται έτσι Ιστορία γύρω από τα έργα και χτίζεται και η αντίστοιχη φιλολογία, όπως εξηγεί η ίδια, (που πάντα ενισχύει τις τιμές).

Ο Αλέκος Φασιανός δεν πρόλαβε να επισκεφτεί το Μουσείο με ανοιχτές πύλες. Η ιδρύτριά του Βικτώρια Φασιανού είχε προλάβει να του δείξει τις σελίδες του στο ίντερνετ καθώς και στο ίνσταγκραμ. Και εκείνος χαιρόταν με τα λάικς, όταν του τα έδειχνε η κόρη του.

Διατηρούσε την παιδική του ψυχή, όπως και τα έργα του.

Πρόγραμμα ημέρας

Το Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023 το Μουσείο Αλέκος Φασιανός οργανώνει ολοήμερες δράσεις με σκοπό να συστήσει στο κοινό τον πολυσχιδή καλλιτέχνη.

DRINKS – ΕΓΚΑΙΝΙΑ
18.00 – Ελεύθερη είσοδος

ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΗΝ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΠΟΥ ΕΝΕΠΝΕΥΣΕ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ
11.30-13.00 & 13.30-15.00

Οι σταθμοί:
– Σταθμός μετρό Μεταξουργείο
– Οδός Βίκτωρος Ουγκώ
– Πλατεία Αγίου Παύλου
– Δημοτικό Σχολείο Λιοσίων & Μιχαήλ Βόδα
– Κτίριο ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ
– Σταθμός Λαρίσης
– Μουσείο Αλέκος Φασιανός

Κόστος συμμετοχής: 10 ευρώ
Σημείο συνάντησης μπροστά στο ξενοδοχείο Stanley, Πλατεία Καραϊσκάκη
→ Κράτηση θέσης μέσω more.com (viva)

Ο περίπατος ολοκληρώνεται στο Μουσείο Αλέκος Φασιανός όπου η είσοδος για την ημέρα είναι ελεύθερη.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
11.00-12.15 & 12.30-13.45
Κράτηση θέσης μέσω more.com (viva)
Κόστος συμμετοχής: 5 ευρώ
(SOLD OUT)

ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
14: 00 – 14: 50
18: 00 – 18: 50
(SOLD OUT)