Όταν to 2016 o τότε υπουργός Οικονομικών του Κουβέιτ, Anas Al-Saleh, προειδοποίησε ότι ήρθε η ώρα να μειωθούν οι δαπάνες της χώρας και να προετοιμαστεί για τη ζωή μετά το πετρέλαιο, χλευάστηκε από τους ανθρώπους που μεγάλωσαν με μια φαινομενικά ατελείωτη ροή πετροδολαρίων.

Τέσσερα χρόνια μετά, μία από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα, καθώς η απότομη πτώση των τιμών στον κλάδο ενέργειας δημιουργεί βαθιά ερωτήματα σχετικά με την συντήρηση των αραβικών κρατών του Κόλπου.

Ο Al-Saleh μετά από χρόνια βρέθηκε σε άλλες θέσεις του υπουργικού συμβουλίου. Μια διάδοχος του, η Mariam Al-Aqeel, αποχώρησε τον Ιανουάριο, δύο εβδομάδες μετά την πρόταση της για αναδιάρθρωση του μισθολογίου του δημόσιου τομέα στο Κουβέιτ, που αποτελεί βαρίδι για τα οικονομικά της χώρας. Ο αντικαταστάτης της, Barak Al-Sheetan, προειδοποίησε τον περασμένο μήνα ότι δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα για να πληρώσει μισθούς του κράτους μετά τον Οκτώβριο.

Καθώς δυσκολεύονται να αλλάξουν τις συνήθειες τους για μεγάλες δαπάνες και ενώ τα έσοδα από το πετρέλαιο μειώνονται, τα κράτη του Κόλπου στρέφονται σε μία νέα οικονομική πραγματικότητα και ξεκινούν συζητήσεις για το μέλλον των εθνών που για δεκαετίες εξαγόραζε την πίστη του λαού με την κρατική γενναιοδωρία.

«Θα ξυπνήσουμε μια μέρα και θα συνειδητοποιήσουμε ότι τελειώσαν όλες οι αποταμιεύσεις μας, όχι επειδή δεν ελέγξαμε την εικόνα του τραπεζικού μας λογαριασμού, αλλά επειδή την εξετάσαμε και είπαμε, είναι πιθανότατα ένα λάθος της τράπεζας και στη συνέχεια αγοράσαμε το τελευταίο Rolex“, δήλωσε ο Fawaz Al-Sirri, ο οποίος είναι επικεφαλής της εταιρείας επικοινωνίας για πολιτικά και χρηματοοικονομικά θέματα, Bensirri.

Η ομάδα εξαγωγέων πετρελαίου του ΟΠΕΚ έχει αναζωπυρώσει την τιμή του αργού από την ιστορική πτώση που σημείωσε φέτος, αλλά τα 40 δολάρια είναι ακόμα πολύ χαμηλή τιμή. Η πανδημία και η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απειλούν να διατηρήσουν τις τιμές σε χαμηλά επίπεδα.

Η Σαουδική Αραβία περιορίζει τα προνόμια και επιβάλλει φόρους. Το Μπαχρέιν και το Ομάν, όπου τα αποθέματα είναι λιγότερα, δανείζονται και ζητούν στήριξη από πλουσιότερους γείτονες. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαφοροποιήθηκαν με την άνοδο του Ντουμπάι ως κόμβου εφοδιασμού και χρηματοδότησης.

Στο Κουβέιτ, ωστόσο, μια διαφωνία μεταξύ του εκλεγμένου κοινοβουλίου και της κυβέρνησης της οποίας ο πρωθυπουργός διορίζεται από τον εμίρη, οδήγησε σε πολιτικό αδιέξοδο. Οι νομοθέτες έχουν αποτρέψει τα σχέδια για ανακατανομή των κρατικών επιδομάτων και μπλοκάρουν τις προτάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους.

Αντ ‘αυτού, η κυβέρνηση έχει σχεδόν εξαντλήσει τα ρευστά περιουσιακά στοιχεία της, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού που αναμένεται να φθάσει σχεδόν στα 46 δισ. δολάρια φέτος.

Ήταν μια σταδιακή παρακμή για το Κουβέιτ, το οποίο στη δεκαετία του 1970 ήταν από τα πιο ισχυρά κράτη του Κόλπου, με σωστό κοινοβούλιο, επιχειρηματική κληρονομιά και μορφωμένους ανθρώπους.

Στη συνέχεια, η συντριβή του ανεπίσημου χρηματιστηρίου το 1982 συγκλόνισε την οικονομία του κράτους και συνέπεσε με την αστάθεια από τον σχεδόν δεκαετή πόλεμο Ιράν-Ιράκ.  Το Κουβέιτ ξεκίνησε να ξαναχτίζει τη χώρα μετά την επίθεση του Σαντάμ Χουσεΐν που οδήγησε στον πόλεμο του Κόλπου το 1991. Χρειάστηκαν χρόνια για να ρέει ξανά ελεύθερα το πετρέλαιο.

Η αραβική χώρα εξακολουθεί να βασίζεται στους υδρογονάνθρακες για το 90% των εσόδων του. Το κράτος απασχολεί το 80% των κατοίκων, ενώ τα οφέλη για τη στέγαση, τα καύσιμα και τα τρόφιμα μπορούν να ανέρχονται συνολικά σε 2.000 δολάρια το μήνα για μια μέση οικογένεια. Οι μισθοί και οι επιδοτήσεις απορροφούν τα τρία τέταρτα των δαπανών του κράτους, το οποίο βαδίζει για έβδομη συνεχή χρονιά σε έλλειμμα, από την πτώση του πετρελαίου του 2014 και μετά.

 Σωτήριες αποταμιεύσεις

Όμως, το Κουβέιτ έχει χρήματα, τα οποία έχει αποταμιεύσει σε ένα fund – το τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο με εκτιμώμενα κεφάλαια 550 δισεκατομμύρια δολάρια. Το Future Generations Fund, που έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίσει την ευημερία μετά την εξάντληση του πετρελαίου, είναι μια αμφιλεγόμενη πρόταση.

Κάποιοι κάτοικοι του Κουβέιτ λένε ότι έφτασε η ώρα. Οι αντίπαλοι προειδοποιούν ότι χωρίς διαφοροποίηση της οικονομίας και δημιουργία θέσεων εργασίας, τα αποθέματα θα εξαντληθούν σε 15-20 χρόνια.

“Δεν είναι πρόβλημα φερεγγυότητας, αν και υπάρχει ξηρασία σε μετρητά”, δήλωσε ο Jassim Al-Saadoun, επικεφαλής της Al-Shall Economic Consultants, με έδρα το Κουβέιτ.

Πλούσιοι για πάντα

Το fund έχει ήδη βοηθήσει, αγοράζοντας πάνω από 7 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων από το Υπουργείο Οικονομικών τις τελευταίες εβδομάδες. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε σχέδια για τη διακοπή, σε χρονιές ελλείμματος, μιας ετήσιας μεταφοράς του 10% των εσόδων από το πετρέλαιο στο ταμείο, ελευθερώνοντας άλλα 12 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά και πάλι δεν επαρκούν για την κάλυψη του ελλείμματος του προϋπολογισμού.

Για να γίνει αυτό, η κυβέρνηση πρέπει να δανειστεί. Αλλά μετά την πρώτη έκδοση του Eurobond το 2017, ο νόμος περί δημόσιου χρέους του Κουβέιτ έπαψε να ισχύει. Οι προειδοποιήσεις του Al-Sheetan σχετικά με τους μισθούς δεν εισακούσθηκαν καθώς ο ίδιος προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να πείσει τους νομοθέτες να στηρίξουν τα σχέδια δανεισμού έως 65 δισ. δολάρια.

Το αίτημά του συνέπεσε με μια σειρά σκανδάλων διαφθοράς, μερικά από τα οποία περιελάμβαναν ανώτερα μέλη της άρχουσας οικογένειας, και οι νομοθέτες ζήτησαν από την κυβέρνηση να τερματίσει τους χρηματισμούς πριν συσσωρεύσει χρέη.

Ο Al-Sheetan είναι ο τέταρτος υπουργός οικονομικών εδώ και αρκετά χρόνια. Το Κουβέιτ είχε 16 κυβερνήσεις και επτά εκλογικές αναμετρήσεις από το 2006.

Το αδιέξοδο που επικρατεί έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Τον Μάρτιο, η S&P Global Ratings έθεσε την κυριαρχία του Κουβέιτ σε “αρνητική παρακολούθηση”. Ακολούθησε και η  Moody’s. Το ΔΝΤ είπε αυτό το μήνα ότι «το παράθυρο ευκαιρίας του Κουβέιτ για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του από θέση ισχύoς, μειώνεται».

«Το σύστημα στο Κουβέιτ έχει την πεποίθηση ότι η χώρα θα είναι πλούσια για πάντα”, δήλωσε ο Al-Sirri. “Κανείς δεν παίρνει το πολιτικό κόστος να πει στον λαό του Κουβέιτ ότι το πάρτι θα τελειώσει σύντομα εάν δεν υποστηρίξουμε την αλλαγή”.