Έχουν αποτέλεσμα οι κυρώσεις; Πώς ο κόσμος πληρώνει τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία

Στις αρχές Μαρτίου, καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν κύμα κυρώσεων στη Ρωσία, ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, τόνισε έξω από τον Λευκό Οίκο ότι στόχος ήταν να καταφέρουν ένα «ισχυρό πλήγμα στην πολεμική μηχανή του Πούτιν».

Αλλά καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία πλησιάζει την 100ή του μέρα, αυτή η μηχανή εξακολουθεί να λειτουργεί, αναφέρει το Bloomberg. Η Ρωσία ενισχύεται από πλημμύρα μετρητών που θα μπορούσε να υπολογιστεί κατά μέσο όρο σε 800 εκατομμύρια δολάρια την ημέρα φέτος — ποσό που εξασφαλίζει η υπερδύναμη των εμπορευμάτων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Επί σειρά ετών, η Ρωσία λειτουργεί ως ένα τεράστιο σούπερ μάρκετ εμπορευμάτων που πουλά ό,τι χρειάζεται ο κόσμος: Όχι μόνο ενέργεια, αλλά και σιτάρι, νικέλιο, αλουμίνιο και παλλάδιο. Η εισβολή στην Ουκρανία ώθησε τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση να επανεξετάσουν αυτή τη σχέση. Χρειάζεται χρόνος, αν και η ΕΕ έκανε ένα περαιτέρω βήμα αυτή την εβδομάδα, συνάπτοντας μια συμβιβαστική συμφωνία για τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου.

Σίγουρα η Ρωσία δεν είναι αλώβητη από τις κυρώσεις, οι οποίες την έχουν καταστήσει παρία σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι εταιρείες κολοσσοί την έχουν εγκαταλείψει, πολλοί απομακρύνονται από περιουσιακά στοιχεία δισεκατομμυρίων δολαρίων, και η οικονομία οδεύει προς μια βαθιά ύφεση.

Αλλά ο Πούτιν μπορεί να αγνοήσει αυτήν τη ζημιά προς το παρόν, επειδή τα ταμεία του ξεχειλίζουν από τα έσοδα από τα εμπορεύματα, τα οποία έχουν γίνει πιο προσοδοφόρα από ποτέ χάρη στην άνοδο των παγκόσμιων τιμών που οφείλεται εν μέρει στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Έσοδα 285 δισ. δολάρια

Ακόμη και αν ορισμένες χώρες σταματήσουν ή να καταργήσουν σταδιακά τις αγορές προϊόντων ενέργειας, τα έσοδα της Ρωσίας από πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα είναι περίπου 285 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Bloomberg Economics με βάση τις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομίας.

Αυτό θα ξεπερνούσε τα μεγέθη του 2021 περισσότερο από το ένα πέμπτο. Αν προστεθούν και άλλα εμπορεύματα, τότε υπερκαλύπτει τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα που “πάγωσαν” στο πλαίσιο των κυρώσεων.

Οι ηγέτες της ΕΕ γνωρίζουν ότι πρέπει να σταματήσουν να αγοράζουν από τη Ρωσία και να χρηματοδοτούν έμμεσα έναν καταστροφικό πόλεμο στο κατώφλι της Ευρώπης. Όμως, παρά τη φιλοδοξία τους, οι εθνικές κυβερνήσεις γνωρίζουν επίσης ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις και στις δικές τους οικονομίες.

Συμφώνησαν αυτή την εβδομάδα να επιδιώξουν τη μερική απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου, ανοίγοντας το δρόμο για ένα έκτο πακέτο κυρώσεων, αλλά μόνο μετά από εβδομάδες παζαριών και διχασμού.

Lesson #3: only an energy embargo really hurts Russia. Two-thirds of the rise in the c/a surplus this year is from energy exports (blue). Only one-third is from import compression. Maritime sanctions will stop tankers shipping oil out of Russia. We just need the political will… pic.twitter.com/AOnX28i8eB

— Robin Brooks (@RobinBrooksIIF) May 29, 2022

 

Διχαστικές κινήσεις

Στις ΗΠΑ, αξιωματούχοι συζητούν τρόπους για να αυξήσουν την οικονομική πίεση, ενδεχομένως βοηθώντας στην επιβολή ανώτατου ορίου στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου ή επιβάλλοντας κυρώσεις σε χώρες και εταιρείες που εξακολουθούν να συναλλάσσονται με ρωσικές επιχειρήσεις υπό περιορισμούς. Αλλά τέτοιες δευτερεύουσες κυρώσεις είναι βαθιά διχαστικές και κινδυνεύουν να βλάψουν τις σχέσεις με άλλες χώρες.

Οι ΗΠΑ έχουν ήδη απαγορεύσει το ρωσικό πετρέλαιο, αλλά η Ευρώπη απογαλακτίζεται σταδιακά από αυτήν την εξάρτηση. Αυτό δίνει στη Μόσχα χρόνο για να βρει άλλες αγορές – όπως η Κίνα και η Ινδία- για να περιορίσει οποιαδήποτε ζημιά στα έσοδα από τις εξαγωγές και τον οικονομικό πόλεμο.

Τα χρήματα που εισρέουν στους λογαριασμούς της Ρωσίας και τα οικονομικά μεγέθη είναι μια συνεχής υπενθύμιση στη Δύση για την ανάγκη μίας δραματικής αλλαγής.

Το υψηλότερο κέρδος της δεκαετίας

Μόνο τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου είναι αυξημένα κατά 50% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Οι κορυφαίοι παραγωγοί πετρελαίου της Ρωσίας πραγματοποίησαν συνολικά το πρώτο τρίμηνο το υψηλότερο κέρδος εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, εκτιμά η SberCIB Investment Research με έδρα τη Μόσχα. Και οι εξαγωγές σιταριού συνεχίζονται – σε υψηλότερες τιμές – καθώς οι κυρώσεις στη ρωσική γεωργία δεν συζητούνται καν επειδή ο κόσμος χρειάζεται το σιτάρι.

Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υπερτριπλασιάστηκε τους πρώτους τέσσερις μήνες του έτους σε σχεδόν 96 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτός ο αριθμός, ο υψηλότερος τουλάχιστον από το 1994, αντανακλούσε κυρίως την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, αν και η βουτιά των εισαγωγών υπό το βάρος των διεθνών κυρώσεων ήταν επίσης ένας παράγοντας.

Το ισχυρό ρούβλι

Το ρούβλι αποτελεί ένα άλλο σύμβολο που χρησιμοποιεί ο Πούτιν για να προβάλει τη δύναμη του. Αρχικά κατέρρευσε ως απάντηση στις κυρώσεις, αλλά στη συνέχεια έλαβε στήριξη από την Ρωσία με αποτέλεσμα να αναδειχθεί στο νόμισμα με τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο έναντι του δολαρίου φέτος.

Ο Πούτιν προσπάθησε επίσης να αξιοποιήσει τη θέση της Ρωσίας ως υπερδύναμη εμπορευμάτων. Εν μέσω ανησυχίας για τυχόν ελλείψεις τροφίμων, είπε ότι θα επιτρέψει τις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων μόνο εάν αρθούν οι κυρώσεις στη χώρα του.

«Αν ο στόχος των κυρώσεων ήταν να σταματήσει ο ρωσικός στρατός, δεν ήταν ρεαλιστικός», δήλωσε ο Janis Kluge, συνεργάτης για την Ανατολική Ευρώπη και την Ευρασία στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφάλειας στο Βερολίνο. «Μπορεί ακόμα να χρηματοδοτήσει την πολεμική προσπάθεια, μπορεί ακόμα να αντισταθμίσει κάποιες από τις ζημιές που προκαλούν οι κυρώσεις στον πληθυσμό της».

Μία από τις μεγάλες τρύπες στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας είναι η προθυμία άλλων χωρών να συνεχίσουν τις αγορές πετρελαίου, και μάλιστα με έκπτωση σε ορισμένες περιπτώσεις.

Αγορές από Ινδία και Κίνα

Τα ινδικά διυλιστήρια αγόρασαν περισσότερα από 40 εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού πετρελαίου από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου έως στις αρχές Μαΐου. Αυτό είναι 20% περισσότερο από τις ροές Ρωσίας-Ινδίας για ολόκληρο το 2021, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Bloomberg με βάση τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορίου. Τα διυλιστήρια αναζητούν ιδιωτικές συμφωνίες αντί για δημόσιους διαγωνισμούς για να αποκτήσουν τα ρωσικά βαρέλια φθηνότερα από τις τιμές της αγοράς.

Η Κίνα ενισχύει επίσης τους ενεργειακούς δεσμούς της με τη χώρα, εξασφαλίζοντας φθηνότερες τιμές και αγοράζοντας το πετρέλαιο που αποφεύγουν οι υπόλοιποι. Ενίσχυσε τις εισαγωγές και βρίσκεται επίσης σε συνομιλίες για την αναπλήρωση των στρατηγικών αποθεμάτων αργού της, με ρωσικό πετρέλαιο.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις χαλυβουργίες και τον άνθρακα οπτανθρακοποίησης. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξήθηκαν για τρίτο μήνα τον Απρίλιο, και υπερδιπλασιάστηκαν σε σχέση με τα επίπεδα του περασμένου έτους, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του τελωνείου. Και ορισμένοι πωλητές ρωσικού πετρελαίου και άνθρακα προσπάθησαν να κάνουν τα πράγματα ευκολότερα για τους Κινέζους αγοραστές επιτρέποντας συναλλαγές σε γουάν.

«Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου δεν εμπλέκεται στην επιβολή κυρώσεων», δήλωσε ο Wouter Jacobs, ιδρυτής και διευθυντής του Erasmus Commodity & Trade Center στο Πανεπιστήμιο Erasmus στο Ρότερνταμ. «Το εμπόριο θα συνεχιστεί, η ανάγκη για καύσιμα θα υπάρχει» και οι αγοραστές στην Ασία ή τη Μέση Ανατολή θα αυξηθούν, είπε.

Λιγότερες επιλογές για το φυσικό αέριο

Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η Ρωσία έχει λιγότερες επιλογές για εκτροπή των προμηθειών, αλλά οι χώρες στο τέλος των αγωγών από τη Ρωσία —μερικοί από τους οποίους διέρχονται από την Ουκρανία— είναι επίσης εγκλωβισμένες σε αμοιβαία εξάρτηση.

Περίπου το 40% των αναγκών της ΕΕ σε φυσικό αέριο καλύπτονται από τη Ρωσία, και αυτός θα είναι ο πιο δύσκολος κρίκος του μπλοκ για αποκοπή. Οι ευρωπαϊκές παραδόσεις εκτινάχθηκαν ακόμη και τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, καθώς η εισβολή προκάλεσε μεγάλη αύξηση των τιμών στους ευρωπαϊκούς κόμβους φυσικού αερίου, καθιστώντας τις αγορές από τη ρωσική Gazprom φθηνότερες για τους περισσότερους πελάτες με μακροπρόθεσμα συμβόλαια.

Οι όγκοι έχουν μειωθεί από τότε, χάρη στον θερμότερο καιρό και τις εισροές ρεκόρ υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες. Υπήρξαν επίσης διακοπές λόγω στρατιωτικής δραστηριότητας και η ίδια η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες στην Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Φινλανδία, οι οποίες αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν την απαίτηση του Πούτιν για πληρωμές σε ρούβλια.

Παρόλο που η ΕΕ μειώνει την εξάρτησή της – η Γερμανία λέει ότι έχει μειωθεί στο 35% από 55% – υπάρχουν επιπλοκές σε κάθε βήμα. Αρκετοί μεγάλοι αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου έχουν κάνει τα πάντα για να συνεχίσουν να αγοράζουν το κρίσιμο καύσιμο, και εταιρείες κοινής ωφέλειας όπως η ιταλική Eni SpA και η γερμανική Uniper SE αναμένουν ότι οι προμήθειες θα συνεχιστούν.

Αν και η πρόοδος είναι αργή, στόχος είναι να τεθούν ακόμη περισσότεροι περιορισμοί. Ακόμη και με το αβέβαιο χρονοδιάγραμμα, η πίεση στη ρωσική οικονομία και τα οικονομικά του Πούτιν τελικά θα αυξηθεί.

Ο ενεργειακός τομέας της χώρας αντιμετωπίζει επίσης μια σειρά από άλλους παράγοντες πέρα από τη ζήτηση: από περιορισμούς στη ναυτιλία και την ασφάλιση έως την αδύναμη εγχώρια ζήτηση. Η παραγωγή πετρελαίου μπορεί να μειωθεί περισσότερο από 9% φέτος, ενώ η παραγωγή φυσικού αερίου μπορεί να μειωθεί κατά 5,6%, σύμφωνα με τις βασικές προοπτικές που έχει θέσει το ρωσικό υπουργείο Οικονομίας.

«Στο Κρεμλίνο υπάρχει κάποια αισιοδοξία και ακόμη και έκπληξη για το γεγονός ότι η ρωσική οικονομία δεν κατέρρευσε από την επίθεση των κυρώσεων», δήλωσε η Tatiana Stanovaya, ιδρύτρια της R.Politik. «Αλλά κοιτάζοντας μπροστά δύο έως τρία χρόνια, υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το πώς θα επιβιώσουν οι τομείς της ενέργειας και της μεταποίησης».

Διαβάστε ακόμη:

Μάριο Ντράγκι: Βασικής σημασίας να μην κερδίσει ο Πούτιν τον πόλεμο στην Ουκρανία