Ανάλυση Τώρα: Τι πραγματικά θέλουν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Λιβύη

Σκηνικό έντασης και βίας επικρατεί στην Λιβύη από το 2011, όταν απομακρύνθηκε από την εξουσία ο επί πολλά χρόνια ηγέτης της χώρας Μουαμάρ Καντάφι. Η σκληρή διαμάχη μεταξύ αντίπαλων ομάδων για την εξουσία μαίνεται, ενώ οι οι ξένες μεγάλες δυνάμεις προσπαθούν να παίξουν κυρίαρχο ρόλο.

Ρωσία, Τουρκία, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιταλία και Γαλλία εμπλέκονται στις συνομιλίες μεταξύ της κυβέρνησης Σάρατζ που στηρίζεται από τον ΟΗΕ και του Χαλιφά Χαφτάρ, οι δυνάμεις του οποίους έχουν στρατοπεδεύσει στα περίχωρα της Τρίπολης από τον περασμένο Απρίλιο.

Μετά το σπάσιμο της εκεχειρίας, η Ρωσία και η Τουρκία προσπάθησαν ανεπιτυχώς να κλείσουν μια νέα ειρηνευτική συμφωνία την περασμένη Δευτέρα, στην Μόσχα. Ο Σάρατζ την υπέγραψε, αλλά ο Χαφτάρ όχι.

Αμέσως μετά, ο στρατάρχης έκανε ένα βήμα, μειώνοντας την παραγωγή πετρελαίου με το κλείσιμο ενός σημαντικού για τις εξαγωγές λιμανιού, στην αυγή της Διάσκεψης του Βερολίνου που πραγματοποιείται με στόχο να τερματιστούν οι εχθροπραξίες και να κηρυχθεί διαρκής και «πλήρης» κατάπαυση του πυρός.

Το ενδεχόμενο μιας αποτυχίας ελλοχεύει τον κίνδυνο νέας ανάφλεξης στην Λιβύη, η οποία συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική. Η τελευταία κίνηση του Χαφτάρ θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τους υπολογισμούς των διαφόρων ξένων παικτών. Ο Σάρατζ δήλωσε σε συνέντευξη του το Σάββατο ότι ο αντίπαλός του δεν φαίνεται να είναι ακόμη έτοιμος για ειρήνη.

Ποιοι προσέρχονται στο Βερολίνο και γιατί

Τουρκία: Το ενδιαφέρον της Άγκυρας για τη Λιβύη πάει πίσω στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τούρκοι αξιωματικοί, όπως ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, οργάνωσαν τη λιβυκή αντίσταση εναντίον της εισβολής ιταλικών στρατευμάτων πριν από έναν αιώνα.

Σήμερα, ο Ερντογάν θεωρεί μια συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα με την κυβέρνηση της Τρίπολης που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ ως βασική προϋπόθεση για μεγαλύτερη τουρκική επιρροή στα πλούσια σε πόρους νερά της Μεσογείου, γεγονός που ανησυχεί το έτερο μέλος του ΝΑΤΟ στην περιοχή, την Ελλάδα.

Επίσης, Τούρκοι εργολάβοι έχουν απαιτήσεις ύψους δισεκατομμυρίων δολαρίων από προηγούμενα έργα που έχουν γίνει στη Λιβύη, όπου δραστηριοποιούνταν μέχρι την ανατροπή του Καντάφι

Ρωσία: Μαζί με τον Ερντογάν, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν πίεσε τα δυο αντιμαχόμενα στρατόπεδα της Λιβύης να συμμετάσχουν στις ειρηνευτικές συνομιλίες της Μόσχας.

Η Ρωσία και η Τουρκία υποστηρίζουν αντίθετες πλευρές στη Λιβύη -όπως και στη Συρία- και ο Πούτιν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να εξασφαλίσει παραχωρήσεις από τον Ερντογάν και στις δυο αυτές χώρες. Μεγάλη επιδίωξη της Ρωσίας είναι να εξασφαλίσει πρόσβαση σε πετρελαϊκές συμφωνίες της Λιβύης.

Γερμανία: Η χώρα δεν συμμετείχε ενεργά στην ανατροπή του Καντάφι και τώρα μπορεί να εμφανιστεί ως ο ουδέτερος διαμεσολαβητής στη σύγκρουση. Το βασικό ενδιαφέρον της Μέρκελ είναι να υπάρξει μια σταθερή κυβέρνηση που θα μπορεί να σταματά τις προσφυγικές ροές από την Κεντρική Αφρική, ενώ για τη Γερμανία η Λιβύη αποτελεί κι έναν σημαντικό παράγοντα στην αντιμετώπιση των τζιχαντιστών.

Ιταλία: Η Λιβύη ήταν ιταλική αποικία από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ιταλικός ενεργειακός κολοσσός Eni SpA είναι ο μεγαλύτερος παίκτης στη λιβυκή πετρελαϊκή βιομηχανία, ενώ ο πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι ήταν πολύ κοντά στον Καντάφι και εξαιρετικά επιφυλακτικός με την απομάκρυνσή του.

Από τα χείλη Ιταλών αξιωματούχων είναι έτοιμη να βγει η φράση «σας τα λέγαμε» για το χάος που ακολούθησε μετά την αεροπορική επιδρομή του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ιδιαίτερα επικρίνουν την γαλλική παρέμβαση στη χώρα. Η Ιταλία βρίσκεται επίσης στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής κρίσης, καθώς οι μετανάστες διασχίζουν τη Μεσόγειο και καταλήγουν σε αυτήν.

Γαλλία: Η Γαλλία ήταν η κύρια δύναμη κρούσης του ΝΑΤΟ στην επιχείρηση ανατροπής του Καντάφι και παίζει και στα δύο ταμπλό στη Λιβύη. Από το 2015, το έτος μετά τη διάσπαση της χώρας, το Παρίσι υποστήριξε την ειρηνευτική διαδικασία με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ., αλλά βοήθησε και τον Χαφτάρ.

Ένας λόγος είναι ότι ο στρατηγός θεωρείται ως εκείνος που μπορεί να σταματήσει την προμήθεια όπλων και χρημάτων σε τζιχαντιστικές ομάδες. Ο Πρόεδρος Μακρόν το 2017 είχε προσκαλέσει τον Σάρατζ και τον Χαφτάρ στο Παρίσι, με στόχο μια συμφωνία κατανομής της εξουσίας.

Αίγυπτος: Το Κάιρο επίσης θεωρεί τον Χαφτάρ ως το μόνο πραγματικό ανάχωμα κατά του ισλαμικού εξτρεμισμού. Έντονη είναι η ανησυχία ότι τα ανατολικά σύνορα της Λιβύης θα μπορούσαν να γίνουν ένα ασφαλές καταφύγιο για τους τζιχαντιστές. Ο Χαφτάρ έχει παραδεχθεί τη στενή συνεργασία με το Κάιρο, ιδίως όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και τη στρατιωτική βοήθεια.

Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: Όπως και η Αίγυπτος, τα ΗΑΕ θεωρούν τον Χαφτάρ ικανό να συντρίψει την απειλή που συνιστούν οι ισλαμιστές μαχητές. Το κράτος του Κόλπου παρείχε στον στρατάρχη της Λιβύης στρατιωτική και υλικοτεχνική υποστήριξη και διεξάγει επιθέσεις με drones για λογαριασμό του.

Βρετανία: Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ενεργό ρόλο του στη Μέση Ανατολή, ειδικά σε ό, τι αφορά την αλλαγή του καθεστώτος, μετά την απόφαση του πρώην πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ να ταχθεί στο πλευρό του τότε προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους σχετικά με την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ.

Κάποια στιγμή, το Ηνωμένο Βασίλειο φάνηκε να συναγωνίζεται με τη Γαλλία για το ποιος θα ηγηθεί της παρέμβασης στην περιοχή, αλλά ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον επικρίθηκε από τους βουλευτές ότι συμβάλλει στη δημιουργία ενός αποτυχημένου κράτους. Από το 2016, η χώρα αναλώνει τις δυνάμεις της στην προσπάθεια αποχώρησης από την ΕΕ.

ΗΠΑ: Από τότε που δολοφονήθηκε ο πρεσβευτής των ΗΠΑ, Κρις Στίβενς, στη Βεγγάζη το 2012, η ​​Ουάσινγκτον έχει περιορίσει τον ρόλο της σε περιστασιακές αεροπορικές επιθέσεις κατά μελών του Ισλαμικού Κράτους. Επίσης στέλνει αντιφατικά μηνύματα στα αντίπαλα στρατόπεδα της Λιβύης μέχρι να δει τι θα κάνει ο Πούτιν.

Αξιωματούχοι είπαν στο Bloomberg ότι η Ρωσία έστειλε εκατοντάδες μισθοφόρους το Σεπτέμβριο για να υποστηρίξει τον Χαφτάρ (ο Πούτιν το αρνείται αυτό). Λίγες εβδομάδες αργότερα, καταρρίφθηκε αμερικανικό drone και οι Αμερικανοί άρχισαν να πιέζουν τον Χαφτάρ για εκεχειρία, ελπίζοντας σε μια ειρηνευτική συμφωνία που θα έβγαζε από το κάδρο τη Ρωσία.

Κίνα: Το Πεκίνο ζήτησε την επιστροφή στις συνομιλίες και τον τερματισμό της βίας στη Λιβύη, εν μέρει για να βοηθήσει τις κρατικές επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν συμφωνίες και να εξασφαλίσουν πόρους. Ενώ η Κίνα έχει χαμηλότερο διακύβευμα από πολιτικής άποψης, θέλει να διασφαλίσει ότι τα συμφέροντά της είναι εξασφαλισμένα και αποστέλλει έναν κορυφαίο διπλωμάτη της στο Βερολίνο.

Τον Μάιο του 2018, για παράδειγμα, η PetroChina συμφώνησε να αγοράσει αργίλιο από τη Λιβύη. Προσβλέπει επίσης και σε πιθανές ευκαιρίες που μπορεί να υπάρξουν από την ανασυγκρότηση της χώρας και που μπορεί να συνδεθούν με άλλα κινεζικά έργα στη Μεσόγειο, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road Infrastructure.