Bloomberg: Αυτοί είναι οι μεγαλύτεροι οικονομικοί κίνδυνοι για το 2022

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Bloomberg, έχουν ως βάση στις προβλέψεις τους για το 2022 την ισχυρή ανάκαμψη και την μετατόπιση της νομισματικής πολιτικής από τα έκτακτα προγράμματα τόνωσης λόγω της πανδημίας. Τι μπορεί να πάει στραβά; Πολλά!

Η μετάλλαξη omicron, o στασιμοπληθωρισμός, το tapering, η επιπτώσεις της κινεζικής Evergrande, η αποχώρηση από τις αναδυόμενες αγορές, το σκληρό Brexit, μία νέα κρίση του ευρώ και οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, αποτελούν μεταξύ άλλων τους μεγαλύτερους οικονομικούς κινδύνους για το νέο έτος.

Μερικά πράγματα μπορεί να πάνε καλύτερα από το αναμενόμενο, φυσικά. Οι κυβερνήσεις ενδέχεται να αποφασίσουν να διατηρήσουν τη δημοσιονομική στήριξη. Το τελευταίο πενταετές σχέδιο της Κίνας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για ισχυρότερες επενδύσεις. Η εξοικονόμηση κεφαλαίων λόγω της πανδημίας μπορεί να πυροδοτήσει μία παγκόσμια “υπερβολή δαπανών”.

Το Bloomberg Economics δημιούργησε ένα νέο εργαλείο για τον προσδιορισμό των παγκόσμιων οικονομικών κινδύνων και το χρησιμοποίησε για να κάνει ένα stress test στην πορεία της παγκόσμιας οικονομίας το 2022.

Μετάλλαξη omicron και περισσότερα lockdowns

Είναι νωρίς για να υπάρξουν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την μετάλλαξη omicron του Covid-19. Προφανώς είναι πιο μεταδοτική από τις προηγούμενες μεταλλάξεις, αλλά μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο θανατηφόρα.

Αυτό θα βοηθούσε τον κόσμο να επιστρέψει σε πιο φυσιολογικούς ρυθμούς, που σημαίνει ότι θα ξοδεύει περισσότερα χρήματα για υπηρεσίες. Τα lockdown κράτησαν τον κόσμο μακριά από γυμναστήρια ή εστιατόρια, για παράδειγμα, και τους ενθάρρυναν να κάνουν περισσότερες αγορές. Μια επανεξισορρόπηση των δαπανών θα μπορούσε να τονώσει την παγκόσμια ανάπτυξη στο 5,1% από τις βασικές προβλέψεις του Bloomberg Economics για 4,7%.

Αλλά μπορεί να μην είμαστε τόσο τυχεροί. Μια πιο μεταδοτική και θανατηφόρα μετάλλαξη θα παρέσυρε τις οικονομίες. Ακόμη και μια τρίμηνη επιστροφή στους πιο σκληρούς περιορισμούς του 2021 – χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση – θα μπορούσε να καταστήσει την ανάπτυξη του 2022 πιο αργή στο 4,2%.

Ήδη αυτόν τον μήνα, η κινεζική πόλη Ningbo – όπου βρίσκεται ένα από τα πιο πολυσύχναστα λιμάνια του κόσμου – έχει εφαρμόσει νέο lockdown.

Η απειλή του πληθωρισμού

Στις αρχές του 2021, οι ΗΠΑ προέβλεπαν ότι θα κλείσουν το έτος με πληθωρισμό 2%. Αντίθετα είναι κοντά στο 7%. Το 2022, για άλλη μια φορά, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ο πληθωρισμός θα κλείσει το έτος κοντά στα επίπεδα-στόχους. Μια ακόμη μεγάλη αστοχία είναι πιθανή.

Η οmicron αποτελεί μια πιθανή αιτία. Οι μισθοί, που ήδη αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς στις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να ανέβουν υψηλότερα. Οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας μπορεί να οδηγήσουν σε άνοδο τις τιμές του φυσικού αερίου. Καθώς η κλιματική αλλαγή προκαλεί πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, οι τιμές των τροφίμων ενδέχεται να συνεχίσουν να αυξάνονται.

Προς αύξηση των επιτοκίων της Fed

Η πρόσφατη ιστορία, από την ύφεση του 2013 έως το selloff των μετοχών του 2018, δείχνει πώς το ενδεχόμενο αλλαγής της πολιτικής της Fed προβληματίζει τις αγορές.

Στους κινδύνους αυτή τη φορά προστίθενται οι ήδη αυξημένες τιμές περιουσιακών στοιχείων. Ο δείκτης S&P 500 βρίσκεται κοντά σε περιοχή “φούσκας” και οι τιμές των κατοικιών που επιταχύνονται απέχοντας κατά πολύ από τα ενοίκια, υποδηλώνουν ότι οι κίνδυνοι της αγοράς κατοικίας είναι μεγαλύτεροι από οποιαδήποτε άλλη στιγμή, από την περίοδο της κρίσης των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων το 2007 μέχρι σήμερα.

Το Bloomberg Economics εκτίμησε τι θα συμβεί εάν η Fed πραγματοποιήσει τρεις αυξήσεις το 2022 και συνεχίσει μέχρι τα επιτόκια να φτάσουν στο 2,5%, ωθώντας τις αποδόσεις του ομολόγων προς τα πάνω: ύφεση στις αρχές του 2023.

Τα επιτόκια της Fed και οι αναδυόμενες αγορές

Η αλλαγή πολιτικής επιτοκίων της Fed θα μπορούσε να επηρεάσει τις αναδυόμενες αγορές. Τα υψηλότερα επιτόκια των ΗΠΑ συνήθως ενισχύουν το δολάριο και προκαλούν εκροές κεφαλαίων — και μερικές φορές νομισματικές κρίσεις — στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Μερικοί είναι πιο ευάλωτοι από άλλους. Το 2013 και το 2018 ήταν η Αργεντινή, η Νότια Αφρική και η Τουρκία που υπέφεραν περισσότερο. Αν προσθέσουμε σε αυτές τη Βραζιλία και την Αίγυπτο τότε θα έχουμε τις πέντε οικονομίες με το μεγαλύτερο ρίσκο το 2022, με βάση μια σειρά μετρήσεων του Bloomberg Economics.

Η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και η Ταϊβάν, με μικρό χρέος και ισχυρά ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, εμφανίζονται λιγότερο εκτεθειμένες στην εκροή κεφαλαίων στον αναδυόμενο κόσμο.

Η Κίνα μπορεί να χτυπήσει σε “Σινικό Τοίχος”

Το τρίτο τρίμηνο του 2021, η οικονομία της Κίνας τράβηξε φρένο. Το συσσωρευμένο βάρος της χρεοκοπίας της εταιρείας ακινήτων Evergrande, τα επαναλαμβανόμενα lockdown λόγω Covid και οι ελλείψεις ενέργειας βύθισαν την ετήσια οικονομική ανάπτυξη στο 0,8% — πολύ κάτω από τον ρυθμό του 6%  τον οποίο έχει συνηθίσει ο κόσμος.

Ενώ η ενεργειακή κρίση θα υποχωρήσει το 2022, τα άλλα δύο προβλήματα μπορεί να παραμείνουν. Η στρατηγική του Πεκίνου για μηδέν Covid θα μπορούσε να σημαίνει περισσότερα περιοριστικά μέτρα. Και με την αδύναμη ζήτηση και τη χρηματοδότηση περιορισμένη, η κατασκευή ακινήτων – η οποία οδηγεί περίπου το 25% της οικονομίας της Κίνας – μπορεί να σημειώσει περαιτέρω πτώση.

Η βασική εκτίμηση του Bloomberg Economics είναι ότι η Κίνα θα αναπτυχθεί κατά 5,7% το 2022. Μια επιβράδυνση στο 3% θα έστελνε κυματισμούς σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας τους εξαγωγείς εμπορευμάτων χωρίς αγοραστές και ενδεχομένως εκτροχιάζοντας τα σχέδια της Fed, όπως ακριβώς έγινε κατά το κραχ των κινεζικών μετοχών το 2015.

Πολιτική αναταραχή στην Ευρώπη

Η αλληλεγγύη μεταξύ των ηγετών που υποστηρίζουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα και ο ακτιβισμός της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για να κρατήσει υπό έλεγχο το κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων, βοήθησαν την Ευρώπη να ξεπεράσει την κρίση του Covid. Το επόμενο έτος, και τα δύο θα μπορούσαν να ξεθωριάσουν.

Η μάχη για για την ιταλική προεδρία τον Ιανουάριο θα μπορούσε να ανατρέψει τον εύθραυστο συνασπισμό της Ρώμης. Η Γαλλία κατευθύνεται στις κάλπες τον Απρίλιο με τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να αντιμετωπίζει προκλήσεις από τη δεξιά. Εάν οι ευρωσκεπτικιστές αποκτήσουν δύναμη στις βασικές οικονομίες του μπλοκ, θα μπορούσαν να κλονίσουν την ηρεμία των ευρωπαϊκών αγορών ομολόγων και να στερήσουν από την ΕΚΤ την πολιτική υποστήριξη που απαιτείται για να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις.

Ας πούμε ότι τα spreads των κρατικών ομολόγων διευρύνονται κατά 300 μονάδες βάσης, όπως έκαναν στην κρίση χρέους της περασμένης δεκαετίας. Το μοντέλο του Bloomberg Economics δείχνει ότι θα μπορούσαν να περικόψουν περισσότερο από 4% της οικονομικής παραγωγής μέχρι το τέλος του 2022, οδηγώντας τη ζώνη του ευρώ σε ύφεση και αναζωπυρώνοντας τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητά της.

Νιώθοντας τον αντίκτυπο του Brexit

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ σχετικά με το Πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας πρόκειται να συνεχιστούν το 2022. Το να φτάσουμε στο ναι θα είναι δύσκολο.

Τι θα συμβεί αν διακοπούν οι διαπραγματεύσεις; Η αβεβαιότητα θα πλήξει τις επιχειρηματικές επενδύσεις και θα υπονομεύσει τη στερλίνα, ενισχύοντας τον πληθωρισμό και διαβρώνοντας τα πραγματικά εισοδήματα.

Σε έναν πλήρη εμπορικό πόλεμο, οι δασμοί και τα προβλήματα στις μεταφορές θα μπορούσαν να ωθήσουν τις τιμές ακόμη υψηλότερα.

Το μέλλον της δημοσιονομικής πολιτικής

Οι κυβερνήσεις ξόδεψαν πολλά για να στηρίξουν τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις στην πανδημία. Πολλοί πλέον θέλουν να σφίξουν τη ζώνη τους.

Η υποχώρηση των δημόσιων δαπανών το 2022 θα ανέλθει σε περίπου 2,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη από τα μέτρα λιτότητας που επιβράδυναν την ανάκαμψη μετά την κρίση του 2008, σύμφωνα με εκτιμήσεις της UBS.

Τιμές τροφίμων και αναταραχές

Η πείνα είναι ιστορικά ένας παράγοντας κοινωνικής αναταραχής. Ο συνδυασμός των επιπτώσεων του Covid και της κακοκαιρίας έχει ωθήσει τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων κοντά σε υψηλά ρεκόρ και θα μπορούσε να τις διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα το επόμενο έτος.

Το τελευταίο σοκ στις τιμές των τροφίμων το 2011, προκάλεσε ένα κύμα λαϊκών διαμαρτυριών, ειδικά στη Μέση Ανατολή. Πολλές χώρες της περιοχής παραμένουν εκτεθειμένες.

Το Σουδάν, η Υεμένη και ο Λίβανος – ήδη υπό πίεση – φαίνονται τουλάχιστον τόσο ευάλωτες σήμερα όσο ήταν το 2011, και μερικές χώρες είναι περισσότερο. Μόνο η Αίγυπτος είναι οριακά καλύτερη.

Οι λαϊκές εξεγέρσεις είναι σπάνια τοπικά γεγονότα. Ο κίνδυνος ευρύτερης περιφερειακής αστάθειας είναι υπαρκτός.

Πολιτική και γεωπολιτικές αναταραχές

Οποιαδήποτε κλιμάκωση μεταξύ της ηπειρωτικής Κίνας και της Ταϊβάν, από τον αποκλεισμό έως την πλήρη εισβολή, θα μπορούσε να προσελκύσει την εμπλοκή και άλλων παγκόσμιων δυνάμεων – συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.

Ένας πόλεμος υπερδυνάμεων είναι η χειρότερη περίπτωση, αλλά υπάρχουν και τα σενάρια που περιλαμβάνουν κυρώσεις που θα παγώσουν τους δεσμούς μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου και κατάρρευση της παραγωγής ημιαγωγών στην Ταϊβάν που είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια παραγωγή γενικότερα, από τα smartphone μέχρι τα αυτοκίνητα.

Σε άλλα μέρη, η Βραζιλία έχει προγραμματιστεί να διεξαγάγει εκλογές τον Οκτώβριο. Πολλά θα μπορούσαν να πάνε στραβά, αν και μια νίκη για έναν υποψήφιο που υπόσχεται αυστηρότερο έλεγχο των δημοσίων εξόδων θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να φέρει κάποια ανακούφιση.

Στην Τουρκία, η αντιπολίτευση πιέζει να επισπευστούν οι εκλογές του 2023 το επόμενο έτος, εν μέσω της νομισματικής βουτιάς που έχουν προκαλέσει οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Τι θα μπορούσε να πάει καλά το 2022;

Δεν είναι κάθε κίνδυνος μειονέκτημα. Η δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ, για παράδειγμα, θα μπορούσε να παραμείνει πιο επεκτατική όπως φαίνεται πιθανό αυτή τη στιγμή – κρατώντας την οικονομία μακριά από το χείλος του δημοσιονομικού γκρεμού και ενισχύοντας την ανάπτυξη.

Παγκοσμίως, τα νοικοκυριά διαθέτουν τρισεκατομμύρια δολάρια πλεονάζουσας αποταμίευσης, χάρη στα οικονομικά κίνητρα που δόθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και την επιβαλλόμενη λιτότητα κατά τη διάρκεια του lockdown. Εάν αυτά τα κεφάλαια δαπανηθούν γρηγορότερα από το αναμενόμενο, η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί.

Στην Κίνα, οι επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια και η οικονομικά προσιτή στέγαση, που έχουν ήδη προγραμματιστεί στο 14ο Πενταετές Σχέδιο της χώρας, θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις επενδύσεις. Η νέα εμπορική συμφωνία της Ασίας, η Περιφερειακή Συνολική Οικονομική Συνεργασία — η οποία περιλαμβάνει 2,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους και το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ — θα μπορούσε να ενισχύσει τις εξαγωγές.

Το 2020, οι οικονομίες λόγω πανδημίας ήταν χειρότερες από ό,τι είχε προβλέψει σχεδόν οποιοσδήποτε οικονομολόγος. Αλλά αυτό δεν ήταν αλήθεια το 2021: σε πολλές χώρες, οι ανακάμψεις ήταν εκπληκτικά γρήγορες. Αυτή είναι μια χρήσιμη υπενθύμιση ότι κάποια πράγματα θα μπορούσαν να πάνε καλά τον επόμενο χρόνο.