Τα διαθέσιμα στοιχεία για την πορεία των μεγάλων εμπορικών κέντρων το 2018 δείχνουν πως αντιστέκονται στην οικονομική κρίση και συνακόλουθα στον περιορισμό της κατανάλωσης των νοικοκυριών, ελαφρώς περισσότερο από την υπόλοιπη αγορά λιανικής, με το καταναλωτικό κοινό που τα προτιμά για τις αγορές του να αυξάνεται.

Ωστόσο, πέρα από ορισμένες επεκτάσεις υφιστάμενων εμπορικών κέντρων τα επόμενα δύο ή ακόμα και τρία χρόνια (το ελάχιστο διάστημα που είναι αναγκαίο για να υλοποιηθεί μια μεγάλη ανάπτυξη, άδειες – κατασκευή) στον κατάλογο των εμπορικών κέντρων της χώρας μας δεν αναμένεται κάποια νέα προσθήκη.

Τα έσοδα των καταστημάτων στα τρία μεγάλα εμπορικά κέντρα, για τα οποία δημοσιεύονται επίσημα στοιχεία, αυξήθηκαν πέρσι με ρυθμό 3%. Το στοιχείο αυτό αποτυπώνει σε γενικές γραμμές την τάση και ως ποσοστό είναι μεγαλύτερο από το επίπεδο του 1% που κινήθηκε η κατανάλωση των νοικοκυριών το 2018 (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ) ενισχύοντας την εκτίμηση ότι οι καταναλωτές αργά, αλλά σταθερά, στρέφονται προς τα εμπορικά κέντρα για τις αγορές τους.

Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στα αποτελέσματα του 2018 της LamdaDevelopmentστο δείκτη πωλήσεων των καταστημάτων των τριών μεγάλων εμπορικών της κέντρων, The Mall Athens, Golden Hall στην Αθήνα και Mediterranean Cosmos στη Θεσσαλονίκη, πέρσι σημειώθηκε άνοδος 3% (χωρίς να παρατίθεται ο τζίρος κάθε εμπορικού ξεχωριστά). Η εξέλιξη του τζίρου των καταστημάτων συνολικά στα τρία μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα ιδιοκτησίας της Lamda, τα τελευταία τρία χρόνια έχει ως εξής: 2015 τζίρος 680 εκατ. ευρώ, 2016, 707 εκατ. 2017, 698 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τα συνολικά έσοδά των καταστημάτων των τριών εμπορικών κέντρων το 2018 ήταν περίπου 719 εκατ. ευρώ. Κατά την ίδια χρήση η επισκεψιμότητα αυξήθηκε κατά 1,6% με την πληρότητα στο 98%.

Ακόμη, σύμφωνα με τη διοίκηση της Lamda, τους δύο πρώτους μήνες του 2019, ο δείκτης πωλήσεων των εμπορικών της κέντρων παρουσίασε αύξηση κατά 1,2% ενώ αντίθετα  ο δείκτης επισκεψιμότητας  μειώθηκε 1,4%.  Η μείωση αυτή αποδίδεται αποκλειστικά στην μείωση της επισκεψιμότητας στο εμπορικό κέντρο «Mediterranean Cosmos» στην Πυλαία Θεσσαλονίκης, λόγω των κακών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν στη Βόρειο Ελλάδα.

Ακόμη, το The Mall Athens το 2018 παρουσίασε αύξηση EBITDA 2,9% (27,2 εκατ. ευρώ). Το Mediterranean Cosmos είχε μείωση του  EBITDA 1,4% (14,4 εκατ.) η οποία αποδίδεται στην αύξηση του ετήσιου μισθώματος κατά περίπου 1,2 εκατ. λόγω της επέκτασης του δικαιώματος χρήσης για 30 έτη και το Golden Hall αύξησε το EBITDA 3,7%  (16,8 εκατ. ευρώ).

Ως προς τις επόμενες κινήσεις στο πεδίο των εμπορικών κέντρων σε ωριμότερη φάση βρίσκεται η δημιουργία του εμπορικού επιχειρηματικού και πολιτιστικού πάρκου στο ακίνητο της Reds (θυγατρική της Ελλάκτωρ) στην Κάντζα (Παλλήνη Αττικής) επένδυση ύψους 220 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για την αξιοποίηση του παλιού οινοποιείου Καμπά, έκταση 315 στρεμμάτων, η οποία αρχικά (δεκαετία 2000) προοριζόταν για τη δημιουργία ενός μεγάλου εμπορικού – ψυχαγωγικού κέντρου. Στη συνέχεια στον σχεδιασμό προστέθηκαν γραφειακοί χώροι και πλέον ο όμιλος Ελλάκτωρ αναφέρεται σε μια μικτή επένδυση, που σήμερα δεν υπάρχει όμοιά της και η οποία θα περιλαμβάνει κύριες επιχειρηματικές χρήσεις τριτογενούς τομέα, γραφείων, εμπορίου και πολιτισμού, υποστηριζόμενες από χρήσεις εστίασης, αναψυχής και τουριστικής φιλοξενίας (ξενοδοχείο).

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ενημέρωση για το The Cambas Project (αποτελέσματα Ελλάκτωρ 2018) τo Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕ.ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.) του ΥΠΕΝ ενέκρινε την πολεοδομική μελέτη. Η ανάρτηση του πολεοδομικού σχεδίου είναι σε εξέλιξη και εκτιμάται ότι εντός της χρήσης του 2019 θα εκδοθεί το σχετικό Προεδρικό ∆ιάταγμα το οποίο θα επιτρέπει την έκδοση των οικοδομικών αδειών.

Το κρίσιμο σημείο, ωστόσο, για την επένδυση αυτή είναι η εξεύρεση χρηματοδότησης – επενδυτών. Όπως εκτιμάται η Reds δεν θα ξεκινήσει την υλοποίηση του έργου (που έχει ακόμα δρόμο για την έκδοση των αδειών) αν δεν εξασφαλίσει συνεργάτες ή ακόμα και αγοραστές για τμήμα ή για το σύνολο της ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι η Reds αναζητεί επενδυτές – αγοραστές για τις αναπτύξεις της, δηλαδή και για το SmartPark, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι πραγματοποιεί σχετικές επαφές με εγχώριους και με ξένους πιθανούς επενδυτές.

Στο εμπορικό πάρκο Smart Park, η θυγατρική της Ελλάκτωρ ξεκίνησε στις αρχές του τελευταίου τριμήνου του 2018 την ανέγερση του κυρίως κτηρίου της επόμενης φάσης ανάπτυξης του πάρκου, συνολικής δομήσιμης επιφανείας περίπου 15.200 τ.µ. µε εξασφαλισμένη τραπεζική χρηματοδότηση και προσυμφωνημένη την μίσθωση άνω του 60% των επιφανειών, ποσοστό που σύμφωνα με τη διοίκηση της εταιρείας, αναμένεται να ξεπεράσει το 80% στο Α΄ εξάμηνο του 2019.

Το SmartPark είναι κατά 100% μισθωμένο ενώ ο δείκτης επισκεψιμότητας του Πάρκου αυξήθηκε πέρσι 12,4% σε σχέση με το 2017. Για την εταιρεία του SmartPark τα έσοδα από μισθώματα ανήλθαν σε 6,3 εκατ. έναντι 6 εκατ. στη χρήση του 2017, τα EBITDA σε 7 εκατ. έναντι 4,2 εκατ. ευρώ και τα κέρδη µετά από φόρους σε 3,5 εκατ. ευρώ έναντι 1,3 εκατ. το 2017. Η Reds δεν δημοσιοποιεί το στοιχείο για τον συνολικό τζίρο που έχουν τα καταστήματα του Πάρκου.

Όσο αφορά τις νέες αναπτύξεις, επίσης, με ενδιαφέρον αναμένεται πόσο γρήγορα θα ξεκινήσει η κατασκευή του δεύτερου εμπορικού κέντρου του ομογενούς επιχειρηματία από τη Βενεζουέλα, Παναγιώτη Kωνσταντίνου, στην εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας στον κόμβο Λυκόβρυσης το οποίο εντάχθηκε στις διαδικασίες fast track.

Στο Athens Metro Mall, στην περιοχή Αγίου Δημητρίου της πρωτεύουσας, το πρώτο εμπορικό κέντρου του κ. Κωνσταντίνου, ο τζίρος των καταστημάτων πέρσι αυξήθηκε 4,5% (περίπου 114 εκατ. ευρώ). Το νέο εμπορικό στη Λυκόβρυση, περίπου 40.000 τ.μ. είναι επένδυση 93,4 εκατ. ευρώ (75 εκατ. ήταν αυτή στο Athens Metro Mall).

Μεγάλο εμπορικό κέντρο αναμένεται να γίνει στο Ελληνικό, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνει καμιά εκτίμηση για τον χρόνο έναρξης κατασκευής του. Στασιμότητα παρατηρείται όσο αφορά τις εξελίξεις για το ημιτελές εμπορικό κέντρο στο Βοτανικό, άλλοτε ιδιοκτησία της Μπάμπης Βωβός, σήμερα ανήκει στην Alpha Bank, η οποία έχει συνάψει συνεργασία με την αμερικάνικη Hines. H ΓΑΙΟΣΕ προωθεί δυο εμπορικά κέντρα σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη χωρίς να υφίσταται, τουλάχιστον, δημοσιοποιημένο σχετικό χρονοδιάγραμμα και ο ΟΛΠ έχει αποσύρει την πρότασή του να κατασκευάσει μεγάλο εμπορικό κέντρο στο Λιμάνι.

Δύσκολα, όπως όλα δείχνουν, θα έχουμε άμεσα εξελίξεις για την υλοποίηση του Aegean Park του ομίλου Χαραγκιώνη στο Φάληρο, ενώ στις καλένδες έχει πάει η δημιουργία του εμπορικού κέντρου Academy Gardens στην Ακαδημία Πλάτωνος στον Κηφισό.

Εργασίες επέκτασης υφιστάμενων εμπορικών κέντρων, εκτός από το Smart Park βρίσκονται σε εξέλιξη στο Golden Hall, ενώ σχεδιασμός υπάρχει για τα εμπορικά κέντρα του ομίλου της Βιοχάλκο.

Η θυγατρική της Lamda, Lamda Domi, έπειτα από την ιδιαίτερα χρονοβόρα έκδοση της οικοδομικής άδειας τον Ιούνιο του 2018, έχει ξεκινήσει τις εργασίες  για την ανάπτυξη της δυτικής πτέρυγας του κτηρίου του πρώην Διεθνούς Κέντρου Ραδιοτηλεόρασης, εντός του οποίου λειτουργεί το Golden Hall, στο Μαρούσι, με στόχο την ολοκλήρωση της επένδυσης πριν το τέλος του 2019. Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 25 εκατ. ευρώ. Ο στόχος είναι η επένδυση αυτή να συμπληρώσει και να ενισχύσει το υφιστάμενο εμπορικό κέντρο Golden Hall.

Εξελίξεις αναμένονται αναφορικά με τα σχέδια επέκτασης του River West και στο Mare West της Βιοχάλκο στην Κόρινθο έχει προγραμματιστεί η κατασκευή ενός αθλητικού-ψυχαγωγικού πάρκου επιφάνειας 7.000 τ.μ.

Το 2018, το River West|IKEA κατέγραψε αύξηση εσόδων από μισθώματα και επισκεψιμότητα κατά 6,5% και 10%, αντίστοιχα, ενώ το τρέχον ποσοστό πληρότητας είναι 100%. Παράλληλα, το Εμπορικό Πάρκο Mare West είχε αύξηση εσόδων από τις μισθώσεις και επισκεψιμότητας κατά 5% και 10%, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τη διοίκηση της Βιοχάλκο ο κλάδος των ακινήτων του ομίλου θα επικεντρωθεί περισσότερο στην περαιτέρω αύξηση των εσόδων από μισθώματα και της επισκεψιμότητας του River West|IKEA και του Mare West, μέσω νέων επικοινωνιακών και προωθητικών στρατηγικών.

Στο Athens Heart το 2018 ο τζίρος των καταστημάτων του μειώθηκε περίπου 3%. Βρίσκεται σε φάση αλλαγής του μίγματος των καταστημάτων του, έπειτα από μελέτες που έχουν γίνει και ο προσανατολισμός είναι να κινηθεί προς την κατεύθυνση του εκπτωτικού με μάρκες και σε ενίσχυση της ψυχαγωγίας. Η διαχειρίστρια εταιρεία Pasal αναμένει την έγκριση του σχεδίου εξυγίανσης της και συζητά για το Athens Heart με την Hines.

Στοιχεία δεν παρέχονται για το Avenue της Λεωφόρου Kηφισίας (ιδιοκτησία Tρόπαια Συμμετοχική, με βασικό μέτοχο την οικογένεια Παπαγεωργίου). Σε φάση μετασχηματισμού τελεί το Capitol City Outlet του ομίλου Χαραγκιώνη στη 3η Σεπτεμβρίου στο κέντρο της Αθήνας. Νέο ξεκίνημα έκανε πρόσφατα το Pantheon Plaza των Sonae Sierra – Bluehouse στην Λάρισα.