Μάργκαρετ Θάτσερ: 19+1 από τα καλύτερα αποφθέγματά της για τον Σοσιαλισμό

Tο φθινόπωρο συμπληρώνονται 30 χρόνια (28 Νοεμβρίου 1990)από την αποχώρηση της Μάργκαρετ Θάτσερ (Margaret Hilda Thatcher), από την Ντάουνινγκ Στρητ, ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας και η μακροβιότερη στον 20ο αιώνα. Ήταν μια εκπληκτική θητεία.

Ένα αυτοδύναμο όραμα

Το 1979, η Σιδηρά Κυρία ανέλαβε την πρωθυπουργία μιας χώρας χωρισμένης από εργατικές διαμάχες, χτυπημένης από τον στασιμοπληθωρισμό και καταπονημένης από δεκαετίες ενός κράτους – γκουβερνάντας. Η Βρετανία, ο ασθενής της Ευρώπης τότε, αντιμετώπιζε δυσκολίες σε όλα τα μέτωπα.

Ως επί το πλείστον, η Θάτσερ δεν πρότεινε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με μικρές διορθωτικές παρεμβάσεις όπως άλλοι δειλοί ή χωρίς αρχές πολιτικοί πρότειναν.

Βάλθηκε, όπως η ίδια δήλωνε, να “μαζέψει τα όρια του κράτους”. Ήθελε να αναζωογονήσει τη χώρα αποκαθιστώντας μια κουλτούρα επιχειρηματικότητας και σεβασμού προς την ιδιωτική ιδιοκτησία.

Θύμισε στο έθνος αυτούς τους στόχους κατά τη δεύτερη και την τρίτη θητεία της όταν διακήρυττε “Ανέλαβα αυτό το αξίωμα με έναν συνειδητό σκοπό: Να μετατρέψω τη Βρετανία από μια εξαρτημένη σε μια ανεξάρτητη κοινωνία – από ένα έθνος “δώσε μου” σε ένα έθνος “κάνε το ο ίδιος”, σε μια Βρετανία “σήκω και πήγαινε” αντί για “κάτσε και περίμενε”.

Μια γυναίκα με ισχυρές πεποιθήσεις, πίστευε ότι οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι χωρίς αρχές έπρεπε να υποχωρήσουν γιατί φοβούνταν υπερβολικά να πάρουν θέση.

Την ενδιέφερε περισσότερο να κάνει αυτό που η ίδια πίστευε πως είναι το σωστό παρά αυτό που ήταν πολιτικά ευχάριστο, όπως καταδεικνύει άλλωστε το γνωστό της σχόλιο: “Για μένα, η συναίνεση είναι η διαδικασία της εγκατάλειψης κάθε πεποίθησης, κάθε αρχής, αξίας και πολιτικής προς αναζήτηση ενός πράγματος στο οποίο κανείς δεν πιστεύει, αλλά και κανείς δεν αντιτίθεται”.

Είναι πολύ γνωστή η ιστορία ότι σε μια σύσκεψη διαμόρφωσης πολιτικής κάποτε, έβγαλε από την τσάντα της ένα αντίτυπο του Συντάγματος της Ελευθερίας του Φρίντριχ Χάγιεκ, το χτύπησε στο τραπέζι και δήλωσε “Σ’ αυτό πιστεύουμε!”.

Σε μια άλλη περίσταση, παρατήρησε ότι «Οι μαρξιστές ξυπνούν νωρίς το πρωί για να προάγουν τον σκοπό τους. Πρέπει εμείς να ξυπνάμε ακόμη νωρίτερα για να υπερασπιστούμε την ελευθερία μας».

Η Θάτσερ αψήφησε τη λαϊκή σοφία περί “γυάλινης οροφής” που δήθεν αντιμετώπιζαν οι γυναίκες στην πολιτική σκηνή της Βρετανίας. Και κατάλαβε τα ζητήματα που αντιμετώπιζαν οι καθημερινοί άνθρωποι, σημειώνοντας σε μια συνέντευξή της το 1971 ότι “ξεκίνησα τη ζωή με δύο μεγάλα πλεονεκτήματα: χωρίς χρήματα, και με καλούς γονείς”.

Απορρύθμιση και πρόοδος

Στην αρχή οδυνηρά, οι πολιτικές της σήκωσαν τη χώρα από το τέλμα σε μια νέα εποχή προόδου και αυτοπεποίθησης. Τα έντεκα χρόνια της στο ανώτατο πολιτικό αξίωμα της Βρετανίας απέδειξαν ότι ένα εύρωστο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, απορρυθμίσεων και μειώσεων φόρων είναι ένα αποτελεσματικό αντίδοτο στον καταστροφικό κολλεκτιβισμό.

Ολοένα και περισσότερο ήταν επιφυλακτική έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εν μέρει λόγω της έφεσης της ΕΕ στη γραφειοκρατία και τις ρυθμίσεις και εν μέρει λόγω της προσπάθειάς της να ομογενοποιήσει τα χαρακτηριστικά που έκαναν την κάθε χώρα ξεχωριστή.

Η Θάτσερ πέθανε το 2013 αλλά αν είχε ζήσει άλλα επτά χρόνια, μάλλον θα πανηγύριζε για το Brexit που συνέβη εντέλει τον περασμένο μήνα. Το 1991 είπε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι “Η εθνική μας κυριαρχία δεν προέρχεται από τις Βρυξέλλες – είναι δική μας δικαιωματικά και κληρονομικά”. Στο βιβλίο της το 2002 με τίτλο “Statecraft: Strategies for a Changing World”, δηλώνει:

“Η ‘Ευρώπη’ ως οτιδήποτε άλλο από τη γεωγραφική της έννοια είναι μια πλήρως κατασκευασμένη έννοια. Δεν βγάζει κανένα απολύτως νόημα να τσουβαλιάζουμε τον Μπετόβεν και τον Ντεμπισί, τον Βολταίρο και τον Μπερκ, τον Φερμέρ και τον Πικάσσο, τη Νοτρ Νταμ και τον καθεδρικό του Αγίου Παύλου, το βραστό βοδινό και τη μπουγιαμπέσα και να τα παρουσιάζουμε ως στοιχεία μιας ‘ευρωπαϊκής’ μουσικής, φιλοσοφικής, καλλιτεχνικής, αρχιτεκτονικής ή γαστρονομικής πραγματικότητας.

Αν η Ευρώπη μας θέλγει, όπως πολύ συχνά έχει θέλξει κι εμένα, είναι ακριβώς λόγω των αντιθέσεων και των αντιφάσεών της, όχι λόγω της συνοχής και της συνέχειάς της”.

Η Θάτσερ δεν ήταν βεβαίως τέλεια, και συμβιβαζόταν εκεί όπου αισθανόταν ότι χρειάζεται. Είχε δίκιο όμως όπως τη μεγάλη εικόνα και ιδίως ως προς τα δεινά του σοσιαλισμού και της αρετές της ελευθερίας. Όπως έγραψα στον φόρο τιμής του 2013 επ’ αφορμή του θανάτου της με τίτλο “Ugliness from Ugly Ideas”:

“Οι σοσιαλιστές τη μισούσαν γιατί τους αντιμετώπιζε με θάρρος, αμφισβητούσε την ψευδή τους συμπόνια και παρουσίαζε την πραγματική εικόνα του κρατισμού – ως την χωρίς λογική και απάνθρωπη θρησκευτικού τύπου λατρεία που είναι.

Στο πεδίο της ρητορικής, έσκισε το βελούδινο γάντι από τη σιδηρογροθιά και μίλησε για τον σοσιαλισμό του κράτους πρόνοιας ως τον λύκο με την προβιά του προβάτου. Αυτά δεν μπορούν να τα ανεχτούν οι λάτρεις του κράτους”.

Καθώς προχωρά η εκλογική χρονιά στις ΗΠΑ, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ τι γνώμη θα είχε η Μάργκαρετ Θάτσερ για τους πολιτικούς μας και τις υποσχέσεις τους. Χωρίς αμφιβολία θα κατήγγειλε τις κακές, διακομματικές συνήθειες των δαπανών και του χρέους που χαρακτηρίζουν την πολιτική στην Ουάσινγκτον. Πιστεύω όμως ότι θα απεχθανόταν ξεχωριστά πολύ εκείνους τους ψηφοθήρες δημαγωγούς που ποντάρουν στην πάλη των τάξεων και τον σοσιαλισμό της κάθε απόχρωσης. Μπορώ εύκολα να φανταστώ να επικρίνει τον Μπέρνι Σάντερς με λόγια σαν κι αυτά:

“Ήδη δοκιμάσαμε αυτό που προτείνεις και απέτυχε παταγωδώς. Ωρίμασε, βρες μια πραγματική δουλειά για αλλαγή, και μάθε κάτι από την ιστορία και τα οικονομικά!”.

Οι σκέψεις της για τον σοσιαλισμό

Δεν χρειάζεται όμως να με πιστέψετε. Παρουσιάζω εδώ κάποια από τα πιο οξυδερκή σχόλια της Μάργκαρετ Θάτσερ για τον σοσιαλισμό που έλκει απ’ ό,τι φαίνεται κάποιους Αμερικανούς αυτές τις μέρες, τα οποία διατύπωσε ανά τις δεκαετίες της δημόσιας ζωής της:

1. «Είναι καλό να θυμόμαστε πώς κατακτήσαμε την ελευθερία μας σ’ αυτή τη χώρα – όχι με μεγάλες και αφηρημένες εκστρατείες, αλλά από τους καθημερινούς άνδρες και γυναίκες που αρνήθηκαν να τους αφαιρεί το κράτος τα χρήματά τους. Στα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι συνασπίστηκαν και είπαν στην τότε κυβέρνηση ‘Δεν θα πάρεις τα χρήματά μας μέχρι να ανταποκριθείς στα παράπονά μας’. Τα χρήματά τους αυτά, ο πλούτος τους, ήταν η πηγή της ανεξαρτησίας τους από το κράτος».

2. «Ο φιλοσοφικός λόγος για τον οποίο αντιτασσόμαστε στην κρατικοποίηση και υποστηρίζουμε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι ότι πιστεύουμε πως η οικονομική πρόοδος προέρχεται από την επινοητικότητα, την ικανότητα, την αποφασιστικότητα και το πρωτοπόρο πνεύμα ξεχωριστών ανδρών και γυναικών. Αν δεν μπορούν να ασκήσουν αυτό το πνεύμα εδώ, θα φύγουν σε μια άλλη χώρα ελεύθερης επιχειρηματικότητας, η οποία θα προοδεύσει πολύ περισσότερο απ’ ό,τι εμείς. Οφείλουμε μάλιστα να ενθαρρύνουμε τις μικρές εταιρίες και επιχειρήσεις καθώς το εύρος της καινοτομίας που προέρχεται από αυτές είναι τεράστιο».

3. «Δέχτηκα επιθέσεις ότι δίνω έναν αντιδραστικό αγώνα υπέρ των ‘συμφερόντων της μεσαίας τάξης’. Αν λοιπόν οι ‘αξίες της μεσαίας τάξης’ περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση της ποικιλομορφίας και της ατομικής επιλογής, την παροχή δίκαιων κινήτρων και ανταμοιβών για την ικανότητα και την σκληρή δουλειά, τη διατήρηση αποτελεσματικών φραγμάτων εναντίον της καταχρηστικής εξουσίας του κράτους και την πίστη στην ευρεία κατανομή της ατομικής ιδιωτικής ιδιοκτησίας, τότε όντως αυτές τις αξίες προσπαθώ να υπερασπιστώ.

Δεν είναι ένας αγώνας υπέρ των “προνομίων”, αλλά ένας αγώνας για την ελευθερία – την ελευθερία για κάθε πολίτη».

4. «Η πρόκλησή μας είναι να δημιουργήσουμε το οικονομικό υπόβαθρο που επιτρέπει την άνθηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητας προς όφελος του καταναλωτή, του εργαζομένου, του συνταξιούχου και της κοινωνίας συνολικά… Πιστεύω ότι θα πρέπει να κρίνουμε τους ανθρώπους βάσει της αξίας τους και όχι του υποβάθρου τους.

Πιστεύω ότι όσοι είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν σκληρότερα θα πρέπει να αποκομίζουν τις μεγαλύτερες ανταμοιβές και να τις κρατούν μετά τους φόρους.

Πιστεύω ότι θα πρέπει να υποστηρίξουμε τους εργατικούς και όχι τους λουφαδόρους: ότι δεν είναι μόνο επιτρεπτό, αλλά και αξιέπαινο να θέλει κανείς να ωφελήσει την ίδια του την οικογένεια με τις προσπάθειές του».

5. «Έχω μια βαθιά, ένθερμη, πίστη στις αξίες της αυτονομίας και της προσωπικής ανεξαρτησίας. Εκεί θεμελιώνεται όλο το επιχείρημα υπέρ της ελεύθερης κοινωνίας, στην αρχή ότι η ανθρώπινη πρόοδος επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα προσφέροντας το όσο δυνατόν πιο ελεύθερο πεδίο για την ανάπτυξη των ατομικών ταλέντων, με όρια μόνο τον σεβασμό των ποιοτήτων και των ελευθεριών των άλλων.

Για πολλά χρόνια συνέβαινε μια αθόρυβη διάβρωση των αναγκαίων αρετών της ελεύθερης κοινωνίας. Η αυτονομία αντιμετωπίστηκε με σαρκασμό, σαν να ήταν μια παράλογη αξίωση των προαστίων. Η προσωπική λιτότητα απαξιώθηκε σαν να ήταν απληστία.

Η επιθυμία των γονέων να επιλέγουν και να αγωνίζονται για την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση για τα παιδιά τους, όπως οι ίδιοι την αντιλαμβάνονται, περιφρονήθηκε».

6. «Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι αυτής της χώρας έχουν εγκαταλείψει την πίστη τους στις ποιότητες και τα χαρακτηριστικά που τους κάνουν έναν σπουδαίο λαό. Καθόλου μάλιστα. Παραμένουμε ο ίδιος λαός. Το μόνο που συνέβη είναι ότι χάσαμε προσωρινά την πίστη στις δυνάμεις μας.

Χάσαμε την οπτική επαφή με τα λάβαρά μας. Οι σάλπιγγες ηχούν με αβεβαιότητα. Είναι καθήκον μας, αποστολή μας, να σηκώσουμε ψηλά αυτά τα λάβαρα ώστε όλοι να μπορούν να τα δουν, και να ηχήσουμε τις σάλπιγγες καθαρά και δυνατά ώστε όλοι να μπορούν να τις ακούσουν. Τότε δεν θα χρειαστεί να πείσουμε τους ανθρώπους για τις αρχές μας – απλώς θα συστρατευτούν στις αρχές που στην πραγματικότητα είναι οι δικές τους».

7. «Ποτέ δεν θα σταματήσω να αγωνίζομαι. Θέλω αυτή η χώρα να επιβιώσει, να ευδοκιμήσει και να είναι ελεύθερη. Δεν πάλεψα με τις καταστροφικές δυνάμεις του σοσιαλισμού για πάνω από είκοσι χρόνια για να σταματήσω τώρα, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πιο κρίσιμη φάση του αγώνα».

8. «Τι μαθήματα λοιπόν διδαχθήκαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια; Πρώτον ότι η επιδίωξη της ισότητας είναι μια χίμαιρα. Αυτό που είναι πιο επιθυμητό και πιο εφικτό από την επιδίωξη της ισότητας είναι η επιδίωξη της ισότητας των ευκαιριών.

Και οι ευκαιρίες δεν σημαίνουν τίποτα αν δεν περιλαμβάνουν το δικαίωμα να είναι κανείς άνισος και την ελευθερία να είναι διαφορετικός. Ένας από τους λόγους που αποδίδουμε αξία στα άτομα είναι γιατί δεν είναι όλοι το ίδιο, αλλά γιατί διαφέρουν.

Πιστεύω ότι έχετε ένα ρητό στις μεσοδυτικές πολιτείες: “Μην κόβετε τις ψηλές παπαρούνες. Αφήστε τις να ψηλώσουν κι άλλο’. Εγώ θα έλεγα, αφήστε τα παιδιά μας να ψηλώσουν και κάποια να ψηλώσουν περισσότερο από τα άλλα αν έχουν την ικανότητα να το κάνουν.

Πρέπει να οικοδομήσουμε μια κοινωνία στην οποία κάθε πολίτης μπορεί να αναπτύξει πλήρως τις δυνατότητές του, τόσο προς το δικό του όφελος, όσο και προς αυτό της κοινότητας συνολικά, μιας κοινωνίας στην οποία η πρωτοτυπία, η ικανότητα, η ενέργεια και η λιτότητα ανταμείβονται, στην οποία ενθαρρύνουμε και δεν περιορίζουμε την ποικιλομορφία και τον πλούτο της ανθρώπινης φύσης».

9. «Να σας πω το όραμά μου. Το δικαίωμα ενός ανθρώπου να εργάζεται όπως επιθυμεί, να ξοδεύει ότι κερδίζει, να έχει ιδιοκτησία, να έχει το κράτος υπηρέτη και όχι αφέντη – αυτή είναι η κληρονομιά της Βρετανίας. Αυτή είναι η ουσία μιας ελεύθερης οικονομίας. Και απ’ αυτή την ελευθερία εξαρτώνται όλες οι υπόλοιπες».

10. «Κάποιοι σοσιαλιστές φαίνεται να πιστεύουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι αριθμοί σε έναν κρατικό υπολογιστή.

Εμείς πιστεύουμε ότι θα πρέπει να είναι άτομα. Είμαστε όλοι άνισοι. Κανείς, δόξα τω Θεώ, δεν είναι ίδιος με κάποιον άλλο, όσο κι αν οι σοσιαλιστές υποκρίνονται το αντίθετο. Πιστεύουμε ότι καθένας έχει το δικαίωμα να είναι άνισος, αλλά για μας κάθε άνθρωπος είναι εξίσου σημαντικός».

11. «Οι σοσιαλιστές μας λένε ότι υπάρχουν υπερβολικά κέρδη στον εκάστοτε κλάδο και πως αυτά δεν πρέπει να πάνε στους μετόχους, αλλά ότι το κοινό θα πρέπει να δρέψει τα οφέλη.

Τα οφέλη; Ποια οφέλη; Όταν κρατικοποιηθεί μια κερδοφόρα βιομηχανία, τα οφέλη γρήγορα εξαφανίζονται.

Η χήνα που γεννά τα χρυσά αυγά πέφτει σε μελαγχολία. Οι κρατικές χήνες δεν γεννούν πολλά αυγά. Η βιομηχανία του χάλυβα κρατικοποιήθηκε πριν από λίγα χρόνια προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος – όμως το μόνο συμφέρον που απέμεινε στο δημόσιο είναι να παρακολουθεί το καταθλιπτικό θέμα της σπατάλης των χρημάτων του με το ρυθμό του ενός εκατομμυρίου λιρών τη μέρα».

12. «Υπάρχουν άλλοι που μας προειδοποιούν όχι μόνο για την εξωτερική απειλή, αλλά για κάτι πιο ύπουλο, όχι εύκολα αντιληπτό, όχι πάντα σκόπιμο, κάτι που συμβαίνει εδώ στη χώρα μας.

Τι μας επισημαίνουν; Την σταθερή και ανελέητη επέκταση του σοσιαλιστικού κράτους.

Κανείς μας βεβαίως δεν ισχυρίζεται ότι η πλειονότητα των σοσιαλιστών δεν εμπνέεται από ανθρωπιστικά και καλόβουλα ιδανικά. Την ίδια ώρα όμως λίγοι πιστεύω θα αρνούνταν σήμερα ότι οι σοσιαλιστές έχουν κατασκευάσει ένα τέρας που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Ολοένα και περισσότερο, αναπόφευκτα, το κράτος που δημιούργησαν οι σοσιαλιστές γίνεται ολοένα και πιο αυθαίρετο στην οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη που επιδιώξει να αποδώσει, πιο αποπνικτικό ως προς τις φιλοδοξίες και τις πρωτοβουλίες των ανθρώπων, πιο πολιτικώς μεροληπτικό ως προς την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών του, πιο αχόρταγο και πιο καταστροφικά ανίκανο ως προς τις επιδόσεις του.

Πάνω απ’ όλα, αποτελεί μια ολοένα και μεγαλύτερη απειλή, αν και ακουσίως, για την ελευθερία αυτής της χώρας, καθώς δεν υπάρχει ελευθερία όταν το κράτος ελέγχει απολύτως την οικονομία. Η προσωπική και οικονομική ελευθερία είναι αδιαίρετες.

Δεν μπορεί κανείς να έχει τη μία χωρίς την άλλη, και δεν μπορεί να χάσει τη μία χωρίς να χάσει και την άλλη».

13. «Μία από τις βασικές και διαρκείς προτεραιότητές μας όταν επιστρέψουμε στην εξουσία θα είναι να αποκαταστήσουμε τις ελευθερίες που οι σοσιαλιστές έχουν καταχραστεί. Ας μάθουν ότι δεν ανήκει στις λειτουργίες του κράτους να αρπάζει όσο περισσότερα μπορεί.

Δεν είναι λειτουργία του κράτους να λειτουργεί ως μαφιόζος, να απειλεί με το μαστίγιο, να διατάζει το βάρος που όλοι μας θα πρέπει να επωμιστούμε ή το πόσο ψηλά μπορούμε να σηκωθούμε. Δεν είναι λειτουργία του κράτους να διασφαλίζει ότι κανείς δεν θα σηκώνεται ψηλότερα από τους άλλους.

Όλα αυτά ανήκουν στη φιλοσοφία του σοσιαλισμού. Εμείς τον απορρίπτουμε απολύτως καθώς, παρά τις καλές του προθέσεις, οδηγεί σε μία μόνο κατεύθυνση: στη διάβρωση και την τελική καταστροφή του δημοκρατικού μας τρόπου ζωής».

14. «Δεν υπάρχει ‘ασφαλής’ σοσιαλισμός. Αν είναι ασφαλής, δεν είναι σοσιαλισμός. Και αν είναι σοσιαλισμός, δεν είναι ασφαλής. Τα οδικά σήμερα του σοσιαλισμού οδηγούν στην κατηφόρα της λιγότερης ελευθερίας, της λιγότερης ευημερίας, σε μεγαλύτερη ακαταστασία και αποτυχία. Αν τους ακολουθήσουμε στο προορισμό τους, θα οδηγήσουμε αυτή τη χώρα στη χρεοκοπία».

15. «Η οικονομική επιτυχία του δυτικού κόσμου είναι αποτέλεσμα της ηθικής του φιλοσοφίας και πρακτικής.

Τα οικονομικά του αποτέλεσμα είναι καλύτερα γιατί η ηθική φιλοσοφία είναι ανώτερη. Και είναι ανώτερη γιατί ξεκινά από το άτομο με τη μοναδικότητα, την υπευθυνότητα και την ικανότητα επιλογής του.

Σίγουρα αυτό είναι απείρως προτιμότερο από την σοσιαλιστική – κρατικιστική φιλοσοφία που οικοδομεί ένα συγκεντρωτικό οικονομικό σύστημα στο οποίο το άτομο πρέπει να συμμορφωθεί, να υποταχθεί, να δέχεται εντολές χωρίς να του αναγνωρίζεται το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής.

Η επιλογή είναι η ουσία της ηθικής: Αν δεν υπάρχει επιλογή, δεν υπάρχει ούτε ηθική, ούτε καλό, ούτε κακό – το καλό και το κακό έχουν νόημα μόνο στο εφόσον ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέξει».

16. «Στη φιλοσοφία μας, ο σκοπός της ζωής του ατόμου δεν είναι να είναι υπηρέτης του κράτους και των σκοπών του, αλλά να αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τα ταλέντα και τις ποιότητές του.

Η αίσθηση της ανεξαρτησίας, του ρόλου μέσα στην οικογένεια, της ιδιοκτησίας, της οικονομικής αυτονομίας, αποτελούν μέρος του πνευματικού οπλοστασίου που διαφυλάττει την υπεύθυνη ιδιότητα του πολίτη, και προσφέρει τη σταθερή βάση από την οποία οι άνθρωποι μπορούν να ατενίσουν τριγύρω τους και να δουν τι περισσότερο μπορούν να κάνουν για τους άλλους και τους εαυτούς τους. Αυτό εννοούμε όταν μιλάμε για μια ηθική κοινωνία – όχι μια κοινωνία όπου το κράτος είναι υπεύθυνο για τα πάντα και όπου κανείς δεν είναι υπεύθυνος για το κράτος».

17. «Από τη στιγμή που δώσει κανείς στους ανθρώπους την ιδέα ότι το κράτος μπορεί να κάνει τα πάντα, και ότι είναι κάπως υποβέλτιστο ή και υποτιμητικό να αφήνονται σκοποί στους ιδιώτες, τότε αρχίζει να στερεί από τους ανθρώπους ένα από τα αναγκαία συστατικά της ανθρώπινης υπόστασης – την προσωπική ηθική ευθύνη.

Κατ’ ουσίαν στερεύει έτσι το γάλα της ανθρώπινης καλοσύνης.

Αν επιτρέψουμε οι άνθρωποι να παραδώσουν το κράτος όλη την προσωπική τους ευθύνη, θα έρθει η ώρα – που μάλιστα πλησιάζει – που όσα ο φορολογούμενος θα είναι πρόθυμος να παράσχει για το καλό της ανθρωπότητας θα αποδειχθούν πολύ λιγότερα από όσα το άτομο ήταν πρόθυμο στο παρελθόν να δώσει από αγάπη για τον πλησίον του. Ας μην ενδίδουμε λοιπόν στον πειρασμό να ταυτίσουμε την αρετή με τον κολλεκτιβισμό.

Αναρωτιέμαι αν οι κρατικές υπηρεσίες έχουν κάνει τόσα πολλά για τον άνθρωπο που έπεσε θύμα ληστών όσο και ο Καλός Σαμαρίτης».

18. «Ο λαϊκός καπιταλισμός, που αποτελεί την οικονομική έκφραση της ελευθερίας, αποδεικνύεται ένα πολύ πιο ελκυστικό μέσο για τη διάχυση της εξουσίας στην κοινωνία μας. Οι σοσιαλιστές φωνάζουν ‘Εξουσία στον λαό’ και υψώνουν τις γροθιές τους λέγοντάς το.

Όλοι ξέρουμε τι πραγματικά εννοούν – εξουσία πάνω στους ανθρώπους, εξουσία στο κράτος. Για μας τους Συντηρητικούς, ο λαϊκός καπιταλισμός σημαίνει αυτό που λένε οι λέξεις: εξουσία μέσω της ιδιοκτησίας στον καθημερινό άνδρα και γυναίκα, που δίνεται με αυτοπεποίθηση και ανοιχτό χέρι».

19. «Πιστεύω ότι έχουμε περάσει μια περίοδο όπου υπερβολικά πολλά παιδιά και άνθρωποι διδάχτηκαν πως ‘Αν έχω ένα πρόβλημα, είναι δουλειά του κράτους να το αντιμετωπίσει’ ή ‘Αν έχω ένα πρόβλημα, θα πάω να πάρω μια επιδότηση να το αντιμετωπίσω’, ‘Είμαι άστεγος, το κράτος πρέπει να με στεγάζει’ και έτσι επιρρίπτουν τα προβλήματά τους στην κοινωνία.

Και ποιος είναι η κοινωνία; Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα! Υπάρχουν οι άνδρες και οι γυναίκες ως άτομα, υπάρχουν οι οικογένειες, και καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει κάτι παρά μόνο μέσω των ανθρώπων – και οι άνθρωποι φροντίζουν πρώτα απ’ όλα τους εαυτούς τους.

Είναι καθήκον μας να φροντίζουμε τους εαυτούς μας και στη συνέχεια να βοηθάμε στη φροντίδα των πλησίον μας. Η ζωή είναι μια ανταποδοτική υπόθεση και οι άνθρωποι έχουν κατά νου υπερβολικά τα ωφελήματα που πιστεύουν ότι δικαιούνται χωρίς τις αντίστοιχες υποχρεώσεις.

Δεν υπάρχει κοινωνία. Αυτό που υπάρχει είναι το ζωντανό πλέγμα των ανδρών και των γυναικών, των ανθρώπων.

Και η ομορφιά αυτού του πλέγματος, καθώς και η ποιότητα της ζωής μας εξαρτάται από τον βαθμό που ο καθένας μας προτίθεται να αναλάβει την ευθύνη για τον εαυτό του, και από το κατά πόσο ο καθένας μας προτίθεται να κοιτάξει τριγύρω του και να βοηθήσει με τη δική του προσπάθεια τους ατυχείς».

20. «Βάλθηκα να καταστρέψω τον σοσιαλισμό γιατί πιστεύω ότι είναι ασύμβατος με τον χαρακτήρα του λαού μας.

Ήμασταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που μάζεψε τα όρια του σοσιαλισμού, και διεύρυνε στη συνέχεια τα όρια της ελευθερίας. Επανακτήσαμε την κληρονομιά μας – τώρα την ανανεώνουμε και την προάγουμε».

Ο Lawrence W. Reed είναι πρόεδρος του Foundation for Economic Education και συγγραφέας των βιβλίων Real Heroes: Inspiring True Stories of Courage, Character and Conviction και Excuse Me, Professor: Challenging the Myths of Progressivism.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.