Η φορολόγηση των πλουσίων δεν αρκεί για να λύσει το πρόβλημα των ανισοτήτων

Προσεγγίζουμε ένα σημείο καμπής ως προς τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ανισότητα; Ανατρέχοντας στις συζητήσεις στο Νταβός την περασμένη εβδομάδα, από τον παθιασμένο λόγο του ιστορικού Rutger Bregman ότι οι πλούσιοι θα πρέπει να πληρώνουν περισσότερους φόρους έως την προώθηση του προϋπολογισμού ευημερίας της Νέας Ζηλανδίας από την πρωθυπουργό Jacinda Ardern, είναι δύσκολο να μην δημιουργηθεί η εντύπωση ότι δημιουργείται μία συναίνεση.

Οπότε, πώς θα επέλθει αυτή η αλλαγή; Η απάντηση του Bregman, ότι οι πλούσιοι πρέπει να πληρώνουν περισσότερα και να αποφεύγουν λιγότερα, έχει βάση. «Φόροι, φόροι, φόροι», είπε σε μια συζήτηση στο Νταβός. «Όλα τα υπόλοιπα είναι μπούρδες κατά τη γνώμη μου». Σε αυτό, αντανακλούσε τις παρατηρήσεις του ακαδημαϊκού Erik Brynjolfsson μια περίπου μέρα νωρίτερα, ο οποίος ανέφερε ότι η Αμερική στο παρελθόν φορολογούσε περισσότερο τους πλούσιους, χωρίς να βλάψει πολύ την ανάπτυξη. Και οι δύο απόψεις συμφωνούν με την έκθεση για το μέλλον της απασχόλησης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, όπου αναφέρεται ότι «τα αυξημένα φορολογικά έσοδα παρέχουν περιθώρια ενίσχυσης των δικτύων κοινωνικής προστασίας».

Οι φόροι είναι σημαντικοί τόσο όσον αφορά στην αντιμετώπιση της υπερβολικής ανισότητας, όσο και στη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής. Παρέχουν επίσης πόρους για επενδύσεις σε τομείς που προάγουν την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Από αυτήν την άποψη, αποτελούν ζωτικό στοιχείο μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Αλλά είναι σωστός ο Bregman όταν λέει ότι όλα τα άλλα είναι μπούρδες; Η έρευνά μας άλλα λέει.

Ρίξτε μια ματιά στις δημοσιονομικές μεταφορές, για παράδειγμα. Δεν πρόκειται μόνο για φόρους, αλλά για τον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται αυτοί οι φόροι. Η Ευρώπη, για παράδειγμα, έχει πολλές οικονομίες που επιβάλλουν υψηλούς φόρους, αλλά μερικές είναι πιο επιτυχημένες από τις άλλες στην αντιμετώπιση της ανισότητας. Πόσο προοδευτικό είναι το φορολογικό σύστημα, ο βαθμός στον οποίο παρέχει κίνητρα για εργασία, καθώς και το ύψος των χρημάτων που δαπανούν οι κυβερνήσεις για τις δημόσιες υπηρεσίες – όλα επηρεάζουν τη συνολική εικόνα, όπως και άλλοι παράγοντες, όπως η κάλυψη των συντάξεων γήρατος, η παροχή υγειονομικής περίθαλψης και η ανεργία.

Έπειτα, είναι η εκπαίδευση και οι δεξιότητες. Η πρόσβαση στην εκπαίδευση αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για κάθε κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, αλλά καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να διαταράσσει τον τρόπο που ζούμε, απαιτούνται τεράστιες προσπάθειες για να βοηθηθούν οι μαθητές και οι εργαζόμενοι όλων των ηλικιών να διαχειριστούν επιτυχώς τη μετάβαση. Ο Juan David Aristizabal, κοινωνικός επιχειρηματίας και ένας από τους συμπροέδρους της φετινής ετήσιας συνάντησης, απηύθυνε έκκληση για μια επανάσταση στην εκπαίδευση. Η δική μας έρευνα διαπίστωσε ότι μέχρι σήμερα ούτε οι κυβερνήσεις ούτε οι επιχειρήσεις είναι έτοιμες να επανεκπαιδεύσουν τους σημερινούς εργαζόμενους για τις θέσεις εργασίας του αύριο, παρόλο που η παροχή νέων δεξιοτήτων θα μπορούσε να είναι καλή για τα κέρδη και καλή για τα φορολογικά έσοδα.

Και τι γίνεται με τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειάς μας; Ακριβώς όπως οι ψηφιακές τεχνολογίες μας αναγκάζουν να ξανασκεφτούμε πώς ετοιμαζόμαστε για ένα άγνωστο εργασιακό μέλλον, απαιτούν επίσης από εμάς να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να φροντίσουμε τους ανθρώπους εκείνους των οποίων η επιβίωση θα διαταραχθεί. Πώς θα προστατεύσουμε τα δικαιώματα των εργαζομένων, καθώς η οικονομία της ευέλικτης εργασίας γίνεται συχνότερη, για παράδειγμα. Καθώς οι αγορές εργασίας μεταβάλλονται θεμελιωδώς, μία έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ τον Ιανουάριο κάλεσε τις κυβερνήσεις να «επικεντρωθούν στη διαχείριση της μετάβασης σε μια νέα οικονομία» και να βρουν τρόπους «να διευρύνουν τα δίκτυα ασφαλείας και τα εναλλακτικά μέσα για την παροχή εισοδήματος ή υπηρεσιών».

Όσον αφορά στις θέσεις εργασίας και τις αμοιβές, η ανισότητα των εισοδημάτων δεν θα αντιμετωπιστεί ποτέ χωρίς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της εργασίας. Αυτό σημαίνει όχι μόνο την αντιμετώπιση της ανεργίας μέσω της εκτεταμένης δημιουργίας θέσεων εργασίας, αλλά και τη δίκαιη αποζημίωση. Αυτό σημαίνει ότι η ποικιλομορφία των φύλων στο εργατικό δυναμικό, η κοινωνική κινητικότητα και το εύρος της προσωρινής απασχόλησης είναι αναγκαία μεταξύ άλλων δράσεων.

Η επιχειρηματικότητα και η οικοδόμηση περιουσιακών στοιχείων είναι επίσης σημαντικά στον αγώνα για την ισότητα. Η επιχειρηματικότητα είναι η ψυχή της οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, ενισχύοντας τους μισθούς και διευρύνοντας την ιδιοκτησία των περιουσιακών στοιχείων. Παρομοίως, τα συστήματα ιδιοκτησίας μετοχών των εργαζομένων είναι εξίσου αποτελεσματικά για τη διαφοροποίηση της κατανομής του πλούτου σε μια οικονομία.

Τέλος, η διαφθορά. Χωρίς μέτρα για την πρόληψη της διαφθοράς και της απόκτησης πλούτου χωρίς αμοιβαία οφέλη για την κοινωνία δεν μπορεί ποτέ να είναι εφικτός ο ίσος ανταγωνισμός. Τέτοιες ανισορροπίες μπορούν να παρουσιαστούν υπό τη μορφή «πειρατείας» των ρυθμιστικών αρχών ή μέσω άσκησης πιέσεων για τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών σε μια συγκεκριμένη βιομηχανία. Οι ισχυροί θεσμοί είναι καθοριστικοί εδώ. Ο Matthew Caruana Galicia, ερευνητικός δημοσιογράφος που συμμετείχε στην ομάδα που εξέθεσε τα Panama Papers, λέει ότι η δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς υπήρξε ένα από τα πιο διαρκή success stories της παγκοσμιοποίησης.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι ο Oliver Cann, Head of Strategic Communications, Member of the Executive Committee, World Economic Forum