Γιατί οι επόμενοι 4 μήνες είναι κρίσιμοι για το μέλλον των ωκεανών

Ο Στόχος 14.6 για την Αειφόρο Ανάπτυξη είναι η έκκληση του ΟΗΕ να απαγορευθούν οι επιδοτήσεις σε επιβλαβείς μορφές αλιείας μέχρι το 2020, ένα καθήκον παγκόσμιας σημασίας που έχει ανατεθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). 

Συγκεκριμένα, ο Στόχος 14.6 αναφέρει: «Έως το 2020, απαγορεύονται ορισμένες μορφές επιδοτήσεων αλιείας που συμβάλλουν στην πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα και την υπεραλίευση, εξαλείφονται οι επιδοτήσεις που συμβάλλουν στην παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία και δεν εισάγονται νέες τέτοιες επιδοτήσεις».

Ο στόχος αυτός καθορίστηκε στο πλαίσιο των Στόχων για την Αειφόρο Ανάπτυξη (SDG) και υιοθετήθηκε με ομοφωνία από τον ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο ΠΟΕ ορίστηκε ως εκτελεστικός οργανισμός για την εκπλήρωση αυτού του στόχου, «αναγνωρίζοντας ότι η κατάλληλη και αποτελεσματική ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση των αναπτυσσόμενων και λιγότερο αναπτυσσόμενων χωρών θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ για τις αλιευτικές επιδοτήσεις».

Έκτοτε, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ έχει αναφέρει ότι το 33% των αλιευτικών πόρων του πλανήτη υπεραλιεύεται και το 60% αλιεύεται στο βιολογικά βιώσιμο όριο. Εν τω μεταξύ, ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο, χάρη στον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό μας, η ζήτηση πρωτεϊνών από τον ωκεανό αυξάνεται συνεχώς. Οι επιδοτήσεις για την αλιεία είναι η κύρια κινητήρια δύναμη της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας των βιομηχανικών αλιευτικών στόλων και κατά συνέπεια της υπεραλίευσης – η εξάλειψη αυτών των επιζήμιων επιδοτήσεων έχει γίνει μια αναπόφευκτη αναγκαιότητα.

Η παροχή δημόσιου χρήματος σε στόλους βιομηχανικής αλιείας στο κυνήγι των συρρικνούμενων αποθεμάτων ψαριών είναι σαφώς παράλογη συμπεριφορά. Εκτιμάται αξιόπιστα ότι το 85% των αλιευτικών επιδοτήσεων των κυβερνήσεων ωφελούν μεγάλους βιομηχανικούς στόλους, με αποτέλεσμα να στρεβλώνουν τις αγορές σε βάρος των μικρών αλιέων. Οι τελευταίοι δυσκολεύονται να βγάλουν τα προς το ζην για τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους και εργάζονται για να στηρίξουν τις τοπικές παράκτιες κοινότητες, ενώ οι βιομηχανικοί στόλοι καταστρέφουν τα παραδοσιακά αλιευτικά αποθέματα. Η εξάλειψη των επιζήμιων επιδοτήσεων αλιείας θα αντιμετωπίσει έτσι άμεσα τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις αυτής της κατάρρευσης της αλιείας και θα βοηθήσει στην ανάκαμψη της αλιείας μικρής κλίμακας.

Σύμφωνα με μελέτες, πολλοί βιομηχανικοί τύποι αλιείας που εφαρμόζονται στην ανοικτή θάλασσα (η περιοχή των ωκεανών πέραν των εθνικών δικαιοδοσιών των 200 μιλίων) δεν θα ήταν οικονομικά εφικτές χωρίς κυβερνητικές επιδοτήσεις. Αυτό οφείλεται στο υψηλό κόστος των καυσίμων για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων και στη μεταφορά μεγάλων διχτυών.

Χωρίς την εξάλειψη των επιζήμιων επιδοτήσεων αλιείας, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα καταστεί δυνατό να επιτευχθούν ορισμένοι από τους άλλους ζωτικούς στόχους που περιλαμβάνονται στον SDG14. Ως παγκόσμιος στόχος των Ηνωμένων Εθνών για τους ωκεανούς, ο SDG14 φιλοδοξεί να «διαχειριστεί και να προστατεύσει βιώσιμα τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα, ώστε να αποφευχθούν οι σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις, συμπεριλαμβάνοντας την ενίσχυση της ανθεκτικότητας τους, και να αναλάβει δράση για την αποκατάστασή τους, προκειμένου να επιτευχθούν υγιείς και παραγωγικοί ωκεανοί». Αυτός ο αξιόλογος στόχος δεν θα επιτευχθεί εάν επιτραπεί η συνέχιση των κρατικών επιδοτήσεων που υποστηρίζουν την πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα του αλιευτικού στόλου.

Ένας άλλος στόχος του SDG14 είναι να «ρυθμίσει αποτελεσματικά τη συγκομιδή και να τερματίσει την υπεραλίευση, την παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία και τις καταστροφικές αλιευτικές πρακτικές και να εφαρμόσει επιστημονικά σχέδια διαχείρισης, προκειμένου να αποκατασταθούν τα αποθέματα ψαριών το συντομότερο δυνατό τουλάχιστον σε επίπεδα που μπορούν να παράγουν τη μέγιστη βιώσιμη απόδοση, όπως καθορίζεται από τα βιολογικά χαρακτηριστικά τους». Και πάλι, δεν θα είναι εφικτό να επιτευχθούν αυτοί οι αξιόλογοι στόχοι, εκτός εάν οι διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ για την κατάργηση των επιζήμιων επιδοτήσεων αλιείας ολοκληρωθούν επιτυχώς μέχρι τα τέλη του 2019.

Πριν από δύο χρόνια, τα μέλη του ΠΟΕ συμφώνησαν να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις για τις επιδοτήσεις αλιείας, συγκεκριμένα, για να δημιουργήσουν μια σειρά «δογμάτων» που θα απαγορεύουν ορισμένες μορφές επιδοτήσεων που συμβάλλουν στην πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα και στην υπεραλίευση. Αναγνωρίστηκε επίσης ότι η έγκριση μιας συμφωνίας για την κατάργηση των επιδοτήσεων είναι ζωτικής σημασίας για την αειφόρο διαχείριση των πόρων των ωκεανών.

Οι διαπραγματεύσεις έχουν χωριστεί σε τέσσερις ομάδες: εξάλειψη των επιδοτήσεων που συμβάλλουν στην παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία, επιδοτήσεων που επηρεάζουν τα αποθέματα που έχουν υπεραλιευθεί, επιδοτήσεων που συμβάλλουν στην υπεραλίευση και στην πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα, καθώς και μια συλλογή οριζόντιων θεμάτων που περιλαμβάνουν διάλογο σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης για τις αναπτυσσόμενες και τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, χωρίς να διακυβεύεται η περιβαλλοντική ακεραιότητα της συμφωνίας.

Μια πρόσφατη δήλωση που υποβλήθηκε από μια ομάδα οκτώ χωρών έχει εντοπίσει έξι πιθανές επιλογές για τον τρόπο ενσωμάτωσης αυτών των δογμάτων στο νομικό σύστημα του ΠΟΕ. Ένας μαθηματικός τύπος για τον περιορισμό των επιδοτήσεων στην αλιεία, ο οποίος λαμβάνει υπόψη το μερίδιο κάθε χώρας στην παγκόσμια αλιεία, κερδίζει έδαφος. Αν και αρχικά προτάθηκε από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, αρκετές άλλες χώρες έχουν προτείνει τη δική τους εκδοχή ενός μαθηματικού τύπου για την επιβολή ανώτατων ορίων.

Το αν ο ΠΟΕ πρέπει να απαριθμεί τις αποδεκτές μορφές επιδοτήσεων (θετικές επιδοτήσεις που βοηθούν στη διατήρηση και ανάκτηση των αποθεμάτων ψαριών και στην επιβολή του νόμου, για παράδειγμα) και εκείνες που είναι απαράδεκτες (π.χ. αυτές που βλάπτουν τα αποθέματα ψαριών) αποτελεί επίσης μέρος του διαλόγου. Έχει αναφερθεί ότι η προσέγγιση της πράσινης λίστας είναι μια ελκυστική πρόταση επειδή μπορεί να μετατοπίσει το βάρος της απόδειξης σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης. Υπάρχει όμως και η σκέψη ότι αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κουτί της Πανδώρας που θέτει σε κίνδυνο την περιβαλλοντική ακεραιότητα και την αποτελεσματικότητα της συμφωνίας.

Επίσης στο τραπέζι βρίσκεται το πόσο συχνά θα πρέπει να επανεξετάζεται η αποτελεσματικότητα της συμφωνίας. Αναφέρεται ότι ορισμένοι προτείνουν ανασκόπηση ανά πενταετία, άλλοι ανά δεκαετία, ενώ άλλοι προτείνουν την παρακολούθηση του κύκλου των υπουργικών διασκέψεων του ΠΟΕ κάθε δύο χρόνια.

Αυτή η σωρεία προτάσεων είναι ενθαρρυντική, καθώς επιδεικνύει το βαθμό στον οποίο τα μέλη του ΠΟΕ συμμετέχουν και δεσμεύονται να ολοκληρώσουν αυτές τις διαπραγματεύσεις. Οι αλιευτικές επιδοτήσεις συζητούνται στον ΠΟΕ επί 20 χρόνια και ο οργανισμός δεν ήταν ποτέ τόσο κοντά στην επίτευξη συμφωνίας επί του θέματος, που είναι πλέον τόσο κρίσιμο για τη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής.

Έχουν απομείνει τέσσερις μήνες για τους υπουργούς Εμπορίου, τους εμπορικούς διαπραγματευτές στη Γενεύη και όλους τους φίλους της δράσης των ωκεανών σε όλο τον κόσμο να τιμήσουν και να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις που έγιναν. Όλοι επί τω έργω!

Στις 17 Ιουλίου 2019, ο απερχόμενος πρόεδρος της διαπραγματευτικής ομάδας του ΠΟΕ, ο πρεσβευτής του Μεξικού Ρομπέρτο ​​Ζαπάτα, φέρεται να δήλωσε: «Οι λέξεις-κλειδιά για την πρόοδο θα είναι πραγματισμός και απλότητα, καθώς οι διαπραγματευτές θα πρέπει να είναι έτοιμοι να διαπραγματευτούν συμβιβασμούς και να επικεντρωθούν στις πραγματικές διαφορές, αντί των προτιμήσεών τους για συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις».

Ήρθε η ώρα για θετική συναινετική δράση. Η αποτυχία δεν είναι επιλογή και, σαφώς στην περίπτωση αυτή, το τέλειο δεν πρέπει να είναι ο εχθρός του καλού. Η διατήρηση και η βιώσιμη χρήση των πόρων του ωκεανού, όπως προβλέπεται από τον SDG14, εξαρτάται από τον ΠΟΕ που επιβάλλει την απαγόρευση επιβλαβών αλιευτικών επιδοτήσεων. Ο κόσμος παρακολουθεί.