Ο Dr. Πάνος Δάντης, Senior Economist – Strategist, Certified Analyst, Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Πιστοποιημένων Αναλυτών,  με μεγάλη εμπειρία στις κρίσεις στις διεθνείς αγορές μιλά στο mononews.gr  κάνοντας μια αποτίμηση της κατάστασης στην οικονομία και την αγορά και εξηγώντας πώς επηρεάζονται τελικά οι ελληνικές εισηγμένες αλλά και τι έχουμε να περιμένουμε.

Στην ελληνική αγορά, μέσα σε ένα μήνα άλλαξαν όλα, αφού η πανδημία έφερε τον περιορισμό στην κυκλοφορία με άμεσες επιπτώσεις στην επιχειρηματική και οικονομική ζωή, ενώ την ίδια στιγμή κλάδοι όπως οι μεταφορές και ο τουρισμός απειλούνται σοβαρά. Τι θα ακολουθήσει; Υπάρχει λύση στον ορίζοντα; Τί δείχνουν οι οιωνοί όπως το μεγάλο sell off στα ομόλογα που έφτασε τα 38 δισ. την Παρασκευή και οι αιτήσεις ανεργίας στην Αμερική που άγγιξαν  τα 3,2 εκατ. ευρώ και  τι κεφάλαια χρειάζεται η παγκόσμια οικονομία για να στηριχτεί; Τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη; Κινδυνεύει το ευρώ και τι χρειάζεται για να δούμε ανάκαμψη το 2021;

Ο κ. Δάντης πιστεύει ότι τα κεφάλαια που πρέπει να πέσουν στην οικονομία είναι της τάξης των 20-25 τρισ στις ΗΠΑ και άλλα τόσα στην Ε.Ε για να έχουμε ανάκαμψη από το 2021 και ότι η Ευρώπη πρέπει να λάβει γενναίες αποφάσεις στις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας. Δηλώνει υπέρ του ευρώ,  όμως σημειώνει “όταν υπάρχει μια τόσο έκτακτη κατάσταση, τέτοιου μεγέθους, όπως μια πανδημία, πρέπει να τυπώσεις χρήμα, αλλιώς θα πεθάνεις”.

-Μέσα σε ένα μήνα άλλαξαν όλα στον τρόπο που αξιολογείτε τις εισηγμένες, λόγω της επίδρασης της πανδημίας και της γενικής καραντίνας που ακολούθησε. Πώς  κάνετε τώρα αξιολογήσεις και συστάσεις με τα νέα δεδομένα;

Πλέον υπάρχουν τρεις κατηγορίες εταιρειών.Το κριτήριο είναι αν αυτή η εταιρεία, στα νέα δεδομένα μπορεί να λειτουργήσει ή αναγκαστικά έκλεισε (όπως όλες οι εμπορικές πλην τροφίμων). Στην πρώτη κατηγορία έχουμε όσες  έκλεισαν και επειδή δεν ξέρουμε ούτε πόσο θα μείνει κλειστή, ούτε πόσες ζημιές θα γράψει, η σύσταση είναι SELL, δηλαδή πούλησε.

Η δεύτερη κατηγορία είναι οι εταιρείες που λειτουργούν, αλλά επηρεάζονται οι πωλήσεις τους, δηλαδή έχουν μειωμένες πωλήσεις. Αν έχει κάνει θετικές προβλέψεις στα προηγούμενα τρίμηνα,προσπαθούμε να εκτιμήσουμε πόσο μεγάλες θα είναι αυτές οι ζημίες, από τη μειωμένη ζήτηση, αλλά σε αυτές η σύσταση είναι HOLD δηλαδή διακράτηση.

Η τρίτη κατηγορία, είναι εταιρείες που έχει πιεστεί πολύ η τιμή τους, και αποτελούν αγοραστική ευκαιρία στην επόμενη ανάκαμψη της οικονομίας από το 2021. Αν τις έχουμε συστήνουμε διακράτηση, αν δεν τις έχουμε τις έχουμε σε watchlist.

Σε αυτή την κατηγορία είναι και οι εταιρείες που σήμερα επηρεάζονται πάρα πολύ οι τουριστικές και αεροπορικές, που έχει μεγάλη πτώση η τιμή τους και το 2021 θα σημειώσουν άνοδο, αφού ξεπεραστεί το πρόβλημα. Με βάση το θετικό σενάριο που μέχρι το Μάιο η πανδημία θα έχει περιοριστεί, εκτιμούμε ότι μπορεί να δούμε ανάκαμψη από  το 2021, αλλά αυτό είναι μια εκτίμηση.

Δεν θα έλεγα ότι θα έπρεπε κάποιος να βγει να αγοράσει αυτή τη στιγμή γιατί δεν  ξέρουμε την έκταση της πτώσης.

Ποια είναι τα στοιχεία που σας κάνουν να βλέπετε ότι έχουμε κι άλλη πτώση μπροστά μας;

Ένας συνδυασμός παραγόντων. Πρώτα από όλα οι εισηγμένες για το πρώτο τρίμηνο το 2020 θα πρέπει να γράψουν πάρα πολλές προβλέψεις και οι εκτιμήσεις θα είναι μαύρες για την πλειοψηφία τους.

Σε αυτό να προσθέσουμε την τεράστια πίεση που έρχεται από την παγκόσμια οικονομία για την οποία  οι οιωνοί είναι αρνητικοί. Την Παρασκευή που πέρασε έγινε το μεγαλύτερο sell-off στα ομόλογα διεθνώς, πουλήθηκαν 38 δισ. ομόλογα που προστέθηκαν στα 36 δισ. της Πέμπτης. Αυτό έγινε γιατί η μεγάλη πτώση των μετοχών, φέρνει ένα ντόμινο  πωλήσεων και σε άλλα στοιχεία του χαρτοφυλακίου, στο χρυσό και στα ομόλογα, ακόμη και στα υψηλής διαβάθμισης. Τα επενδυτικά κεφάλαια κλείνουν θέσεις παντού. Τα 38 δισ. σε μια μέρα είναι το υψηλότερο sell off που έχει γίνει ποτέ, το προηγούμενο ήταν κάτω από 20 δισ….Τα μάκρο δεδομένα στις ΗΠΑ είναι εξίσου τρομακτικά. Οι νέες αιτήσεις ανεργίας, όταν κατέρρευσε η Lehman ήταν 620.000, ενώ την Τετάρτη που πέρασε ήταν 3,2  εκατ. οι νέες αιτήσεις ανεργίας, έγιναν απολύσεις αμέσως.

Επίσης θεωρώ ότι θα έρθει άλλο ένα κύμα πτωτικό, γιατί οι οικονομίες θα καταγράψουν τεράστια ποσοστά ύφεσης. Η ελληνική οικονομία θα κάνει τουλάχιστον ύφεση στο -10% στο δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο και όταν αυτό απεικονιστεί θα επηρεάσει κι άλλο πτωτικά το Χρηματιστήριο.

Αν θεωρήσουμε ότι στην Ελλάδα το 20-22% του ΑΕΠ προέρχεται από τη ναυτιλία και τον τουρισμός, στο δεύτερο τρίμηνο απλά δεν θα υπάρχουν. Εκτός από τον τουρισμό, και η ναυτιλία πλήττεται γιατί έχει αγοράσει πετρέλαιο με 60 δολάρια/βαρέλι πριν ένα μήνα και τώρα το πετρέλαιο έχει 25 δολάρια/βαρέλι και θα πρέπει να καταγράψουν αυτές τις ζημιές. Την ίδια στιγμή, λόγω του lockdown, δεν έχουν εμπορεύματα να μεταφέρουν αφού έχει μειωθεί η οικονομική δραστηριότητα.

Από τα 30 δισ. που είναι η ετήσια συνεισφορά τουρισμού και ναυτιλίας στο ΑΕΠ,  λόγω παύσης δραστηριοτήτων, τα 10 δισ. στο ΑΕΠ το 2020 θα λείπουν, και αυτό σημαίνει 5% σε μείωση σε ετήσια βάση. Αυτό είναι αισιόδοξο σενάριο γιατί αν υπολογίσεις από τη μια ότι στο 3ο τρίμηνο πάλι δεν θα έχεις τη συνεισφορά τους στα περσινά επίπεδα και από την άλλη την πτώση όλων των άλλων κλάδων, στο λιανεμπόριο, στα διαρκή καταναλωτικά αγαθά, μια απώλεια 18 δισ. δηλαδή στο 10% του ΑΕΠ φέτος είναι αναμενόμενη.

Τα μέτρα που λαμβάνονται για να στηριχθούν οι επιχειρήσεις και η οικονομία είναι αρκετά;

Νομίζω όχι. Είναι ασπιρίνες. Έχουν δώσει συνολικά πακέτα 10 δισ. που φαίνεται να είναι αρκετό, αλλά δεν είναι κατά τη γνώμη μου. Έπρεπε να φτάσει τα 25 δισ.. Έπρεπε να είναι 1000 ευρώ  το ποσό που δίνουν για τις 45 ημέρες, και όχι 800, έπρεπε να περιλαμβάνει τους μακροχρόνια ανέργους, οι οποίοι είναι πάρα πολλοί  και πρέπει να πάρουν και μέτρα στοχευμένα ανά κλάδο. Υπάρχουν κλάδοι που θα πληγούν πάρα πολύ, όπως ο τουριστικός, πολύ περισσότερο από άλλους που απλά μειώνεται η ζήτηση.

Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για την ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού, με κουπόνια από το κράτος, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους πολίτες για να ψωνίσουν, για ν πληρώσουν υποχρεώσεις στο κράτος και τις τράπεζες. Αν η Ευρωζώνη τελικά αρνηθεί να εκδώσει ομόλογα που θα διευκολύνουν τις τράπεζες να ρίξουν χρήμα στην αγορά, θα οδηγηθούμε σε μια μορφή παράλληλου νομίσματος.

Δεν προέχει ο πληθωρισμός ή οι κανόνες όταν έχεις μπροστά σου μια απειλητική πανδημία.

Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας για να στηριχτεί συνολικά η Ευρωπαϊκή Οικονομία;

Για να στηριχτεί η Ευρωπαϊκή Οικονομία, χρειαζόμαστε και το ευρωομόλογο για να στηρίξει τις οικονομίες μέσω των κρατών και την  ΕΚΤ για να αγοράζει τα ομόλογα και να στηρίξει τις οικονομίες των κρατών μέσω των τραπεζών.

Αυτή τη στιγμή χρειάζεται χρήμα στην αγορά, γιατί δεν υπάρχει, επειδή υπάρχει υπερχρέωση. Πρέπει να βγει η ΕΚΤ να τυπώσει χρήμα, και αν και είπε η Lagarde για 750 δισ. είναι αστείο νούμερο και το νούμερο αυτό πρέπει να γίνει 3,5-4 τρισ., όπως είναι δηλαδή τα νούμερα στην Αμερική, αφού έχουμε ίδιες οικονομίες και ίδιο πληθυσμό. Ο ESM έχει επίσης λίγα κεφάλαια 500 δισ. και αν κάποια χώρα τα πάρει θα μπει κάποιο επιτόκιο και κάποιοι όροι, τύπου μνημονίου. Όμως όροι δεν μπορούν να μπουν ούτε να τηρηθούν στις συγκεκριμένες συνθήκες, άρα τα κεφάλαια του ESM θα έπρεπε να δοθούν ανάλογα με τον πληθυσμό σε όλες τις χώρες και να δοθούν άτοκα. Δεν είναι δυνατό να ζητούν οι Γερμανοί να μπουν όροι στη σημερινή συγκυρία.

Το ευρωομόλογο που ζήτησαν τα 9 κράτη, από τα κράτη της Ευρωζώνης,  ουσιαστικά θα έκανε συνοφειλέτες και τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωζώνης που δεν μοιράζονται το ύψος του προβλήματος αλλά θα αναγκαζόντουσαν να μοιραστούν το χρέος.

Η γενιά που παίρνει τώρα σύνταξη, είναι η πιο πλούσια γενιά που υπήρχε ποτέ.Και δεν θέλουν να χάσουν αξία.  Το  μπρα ντε φερ που βλέπουμε στην Ευρώπη, γίνεται γιατί κάποιοι, δεν θέλουν να χάσουν αξία. Οι Γερμανοί πιστεύουν ότι το ευρωομόλογο και το νέο χρήμα θα φέρουν πληθωρισμό, με την άνοδο των επιτοκίων που θα ακολουθήσει της κρίσης. Δεν θέλουν να βλέπουν πληθωριστικό χρήμα, είναι ψυχολογία που τους έχει μείνει από το παρελθόν…

Θεωρείτε ότι κινδυνεύει το ευρώ από αυτή την κρίση;

Με βάση τη στάση του Ιταλού Πρωθυπουργού, αν δεν συμφωνηθεί το ευρωομόλογο θεωρώ ότι πρέπει να περιμένουμε ή έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ άμεσα, ή πιο πιθανό, να προχωρήσει σε μια λογική παράλληλου νομίσματος μέσω κουπονιών. Ωστόσο αυτό θα αποτελεί παράβαση των συμφωνιών για το ευρώ. Και τότε θα δούμε αν θα δεχθεί η Ευρωζώνη αυτή την τακτική ως παρένθεση ή αν θα βγάλει τη χώρα από την Ευρωζώνη. Δεν ξέρουμε όμως πολλά ..

Προσωπικά είμαι υπέρ του ευρώ. Όμως όταν υπάρχει μια τόσο έκτακτη κατάσταση, τέτοιου μεγέθους, όπως μια πανδημία, πρέπει να τυπώσεις χρήμα, αλλιώς θα πεθάνεις. Πώς θα εισάγεις νοσοκομειακά υλικά, πώς θα βάλεις μπρος την οικονομία; Ο Ντράγκι είναι εξαιρετικός και είναι ο μόνος που έχει πει την αλήθεια. Και η Λαγκάρντ καταλαβαίνει και προωθεί το ευρωομόλογο. Οι δυνάμεις κατά του ευρωομολόγου είναι η Γερμανία, η Αυστρία, η Φιλανδία και η Ολλανδία. Αν η Αγγλία αποτελέσει το νέο κέντρο πανδημίας ….και μολυνθούν περισσότερο μπορεί να αλλάξουν στάση..

Πόσο μπορεί να κρατήσει το lockdown; Πόσο εκτιμάτε ότι θα κρατήσει αυτή η κρίση;

Ο προσανατολισμός για να δούμε πόσο κρατάει μια κρίση, είναι να κοιτάμε τι γίνεται στην Αμερική. Αν τα Χρηματιστήρια στην Αμερική δεν γυρίσουν δεν υπάρχει ελπίδα να γυρίσουν οι οικονομίες παγκοσμίως. Θεωρώ  ότι τα μέτρα που έχει πάρει η Αμερική ότι είναι λίγα και χρειάζονται  τουλάχιστον 20-25 τρισ. από τράπεζες και κράτος στις ΗΠΑ και άλλα τόσα στην Ευρωζώνη.

Το πρόβλημα, όσον αφορά το lockdown θεωρώ ότι θα μας πάει μέχρι τον Ιούνιο, αλλά αν δεν μπουν στις οικονομίες 20-25 τρισ. δεν θα γυρίσουν το 2021. Το είπε και το ΔΝΤ. Αν δεν πάρουν αυτού του μεγέθους μέτρα, δεν θα έχουμε ανάκαμψη το 2021 αλλά θα έχουμε πολλά χρόνια ύφεση.

Μόνο αν ο Τραμπ έχει μια ειδική πληροφόρηση για φάρμακο, μπορώ να καταλάβω αυτό που λέει ότι θα σταματήσει το lockdown μετά το Πάσχα αλλιώς δεν εξηγείται…

Πιστεύω, ότι επειδή είναι μια μεγάλη κρίση, τα Χρηματιστήρια έχουν κι άλλη πτώση μπροστά τους. Ο δείκτης της ανεργίας είναι ο τελευταίος δείκτης μάκρο που βελτιώνεται, και ο πρώτος που χαλάει,  υποδηλώνοντας την αρχή της κρίσης. Ο πρώτος που φτιάχνει  είναι το ΑΕΠ, ακολουθεί  το εμπόριο, μετά τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά. Όμως τώρα επειδή υπάρχουν πολλά εργαλεία, και γίνονται πολλές προσπάθειες πιστεύω ότι θα έχουμε μερικούς μήνες πτώσης ακόμη. Όμως αν βρεθεί το φάρμακο θα γίνει απίστευτο ράλι σε όλα και είναι το μόνο που μπορεί να αλλάξει την τάση στις αγορές.

Ένωση Πιστοποιημένων Αναλυτών (Ε.Ε.Π.Α.Μ.Α.)

Η Ένωση Πιστοποιημένων Αναλυτών (Ε.Ε.Π.Α.Μ.Α.) ιδρύθηκε το 2002 και είναι η επαγγελματική ένωση των πιστοποιημένων χρηματοοικονομικών αναλυτών και διαχειριστών χαρτοφυλακίου. Για να γίνει κάποιος μέλος μας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι μεταξύ άλλων να έχει πιστοποιηθεί είτε από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Ε.Κ.)/ Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), είτε από τη Διεθνή Συνομοσπονδία Ενώσεων Αναλυτών (ACIIA) με τη διεθνή επαγγελματική πιστοποίηση CIIA. Η Ένωση είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενώσεων Χρηματοοικονομικών Αναλυτών (EFFAS), η οποία συμμετέχει σε διάφορες ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και άλλους διεθνείς οργανισμούς σε συμβουλευτικό ρόλο σχετικά με θέματα νομοθεσίας του χρηματοοικονομικού κλάδου.