Πόσο πιο ασφαλείς θα αισθάνονταν οι ταξιδιώτες ενός πλοίου, κρουαζιερόπλοιου εν προκειμένω, αν γνώριζαν, ότι και η παραμικρή μεταβολή στην υγεία τους θα μπορούσε να ανιχνευθεί και να αντιμετωπισθεί έγκαιρα; Ή στη μεγαλύτερη εικόνα, πόσο πιο καθησυχασμένοι θα ήταν, ακόμη και σε περίπτωση εμφάνισης μιας επιδημίας αν είχαν την διαβεβαίωση, ότι δεν πρόκειται να επεκταθεί, με όποιες συνέπειες για την υγεία όλων;

Ερωτήματα ρητορικά ασφαλώς, καθώς η πρόσφατη εμπειρία του Covid, εξ αιτίας του οποίου είχε επιβληθεί καραντίνα σε ολόκληρο κρουαζιερόπλοιο με χιλιάδες επιβάτες δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών για την ανάγκη αποτροπής παρόμοιων φαινομένων. Με τις λύσεις να αναζητούνται από επιστήμονες σε όλο τον κόσμο αλλά με την ανοιχτή συζήτηση για υγιή ναυσιπλοΐα να φέρει και όνομα ελληνικό.

Κι αυτό, χάρις στην πρωτοποριακή έρευνα μιας Ελληνίδας, της δρος Ματίνας Ρασσιά μέσω του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Healthy Ship 4U» στο οποίο μετέχει αλλά και της έκδοσης ενός «Blue Book». Ενός βιβλίου για την υγιή ναυσιπλοΐα, που μόλις κυκλοφόρησε από τον διεθνή επιστημονικό, εκδοτικό οίκο Springer.

Πρόκειται για μία πλατφόρμας στην ουσία, όπως λέει η ίδια, με ερευνητικά αποτελέσματα ειδικών επιστημόνων, που ασχολούνται με την αρχιτεκτονική πλοίων, τη βιοτεχνολογία, την υγεία σε εσωτερικούς χώρους, την νανοτεχνολογία, τη διαχείριση δικτύων και άλλων, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων αειφορίας και δημόσιας υγείας σε πόλεις, παράκτιες περιοχές, θαλάσσια οικοσυστήματα και θαλάσσια περιβάλλοντα και φυσικά στη ναυσιπλοΐα.

Πιο απλά «Το ‘‘Μπλε Βιβλίο’’ δίνει έξυπνες λύσεις στο ερώτημα, πώς θα σχεδιάσουμε πλοία μεγάλης συγκέντρωσης κόσμου, όπως κρουαζιερόπλοια αλλά και μικρότερα φυσικά, έτσι ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα εξάπλωσης ασθενειών, που αφ’ ενός εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία επιβατών και πληρώματος και αφ’ ετέρου αυξάνουν τρομακτικά το κόστος για τις ναυτιλιακές εταιρείες», λέει η ίδια.

Ευρωπαϊκό πρόγραμμα

Αρχιτέκτονας μηχανικός του ΕΜΠ με διδακτορικό και μεταπτυχιακό από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, έχοντας εργαστεί στο κορυφαίο ETH (Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας) Ζυρίχης και Σιγκαπούρης, στο INSEAD (Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Διοίκησης Επιχειρήσεων) Γαλλίας και αλλού, η κυρία Ματίνα Ρασσιά έχει ειδίκευση στον σχεδιασμό υγιών εσωτερικών χώρων ώστε να προλαμβάνονται χρόνιες ασθένειες και επιδημίες και να ζουν οι άνθρωποι ασφαλέστερα μέσα στο προσωπικό τους ή σε οποιοδήποτε άλλο κλειστό περιβάλλον.

Ενώ παράλληλα η δουλειά της επικεντρώνεται σε θέματα έξυπνων πόλεων και κλιματικής αλλαγής, στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από τοπικές κοινωνίες (χρήση βιομάζας για την παραγωγή βιοενέργειας και βιοκαυσίμων), καθώς και στη θαλάσσια ανάπτυξη με στόχο την υγεία και την βιωσιμότητα.

Τι είναι όμως το πρόγραμμα «Healthy Ship 4U» της ΕΕ;

«Είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα έρευνας, καινοτομίας και εφαρμογών στο οποίο συνεργάζονται 22 φορείς από οκτώ διαφορετικές χώρες με επικεφαλής έναν από τους σημαντικότερους νηογνώμονες του κόσμου, τον ABS», λέει η κυρία Ρασσιά.

«Αποσκοπεί στον γρήγορο εντοπισμό και στην αποτροπή κρουσμάτων κορωνοϊού και άλλων σχετικών ασθενειών πάνω σε κρουαζιερόπλοια κι έτσι η έρευνά μας στοχεύει στον εντοπισμό των μικροβίων, προκειμένου να ενημερώνεται άμεσα ο καπετάνιος και να ενεργοποιούνται ειδικά πρωτόκολλα ασφαλείας. Με άλλα λόγια αυτό, που θέλουμε εμείς να προτείνουμε στον κλάδο της κρουαζιέρας είναι ένα Covid free πλοίο και όχι μόνον όσον αφορά τον κορωνοϊό αλλά και για μια σειρά από άλλες ασθένειες, που μεταδίδονται από τον αέρα και το νερό».

Η έξυπνη καμπίνα

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο γνωρίζουμε για επιδημίες, που προκλήθηκαν από τη μετάδοση ασθενειών μέσω πληρωμάτων και επιβατών πλοίων. Στην εποχή μας δεν υπάρχουν κανονισμοί και πρωτόκολλα που αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις; Δεν επαρκούν;

Τα σημερινά πρωτόκολλα του ΙΜΟ (International Maritime Organization) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) δίνουν πλήρεις οδηγίες για την αντιμετώπιση ασθενειών εν πλω. Από προβλήματα ψυχικής υγείας, που μπορεί να παρουσιαστούν σε κάποιον επιβαίνοντα έως μεμονωμένες περιπτώσεις ασθενείας αλλά και έως επιδημίες.

Παράλληλα νηογνώμονες διεθνούς κύρους έχουν τον τρόπο να ελέγχουν εάν ο σχεδιασμός και η διαχείριση των πλοίων ακολουθεί τα διεθνή πρωτόκολλα. Η εμπειρία όμως, του Covid ήρθε να επισημάνει, ότι δεν αρκούν όσα έχουμε.

Αλλιώς, δεν θα καταφεύγαμε στην καραντίνα, που είναι η μέθοδος αποτροπής της μετάδοσης ασθενειών από τον 14ο αιώνα. Το λογικό θα ήταν, να έχει προχωρήσει ο κόσμος από την εποχή της μαύρης πανούκλας.

Για να αντιμετωπισθεί ένα τέτοιο πανδημικό γεγονός, δεν προηγείται η ανεύρεση φαρμάκων, όπως έγινε με το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού;

Ή να έχει βρεθεί ο τρόπος ώστε να αντιμετωπισθούν γρηγορότερα τα επιδημικά φαινόμενα πριν να οδηγήσουν σε πανδημία. Και αυτό είναι το πλάνο πάνω στο οποίο εργαζόμαστε.

Στη δημιουργία μιας «έξυπνης» καμπίνας με αισθητήρες, που θα μπορούν να «αισθανθούν» τη διαφορά θερμοκρασίας του επιβάτη, δηλαδή αν έχει πυρετό, αν βήχει, όποια συμπτώματα και αν έχει ενώ διαφορές θα καταγράφονται ακόμη και στην τουαλέτα.

Έτσι ο υπεύθυνος του πλοίου θα γνωρίζει ανά πάσα στιγμή αν υπάρχει περιστατικό ασθένειας για να λάβει τα μέτρα του ανάλογα με την περίπτωση. Παράλληλα η καμπίνα θα αυτοϊαίνεται με ειδικούς ψεκασμούς ενώ και ο αέρας θα απολυμαίνεται με ένα ειδικό «θετικό βακτήριο», όπως το αποκαλούν οι συνεργάτες μας από το Ισραήλ, που το έχουν εφεύρει.

Τα οφέλη

Μήπως είναι τεράστιο το κόστος για όλα αυτά;

Πιθανόν να μην είναι τεράστιο, γιατί διερευνούμε και αυτήν την παράμετρο, αν και εμείς ως ερευνητές θα σταματήσουμε μέχρι τις πιλοτικές εφαρμογές. Σε κάθε περίπτωση όμως, επιδιώκουμε να δημιουργηθεί κάτι εφαρμόσιμο και οικονομικά προσβάσιμο, κάτι που δεν θα είναι μακριά από την πραγματικότητα.

Γι’ αυτό το λόγο έχουμε επιβιβαστεί σε κρουαζιερόπλοια, έχουμε ταξιδέψει με αυτά, έχουμε δει τα μηχανοστάσια, τις γέφυρες, τις καμπίνες, ξέρουμε πώς γίνονται οι ενημερώσεις από τον καπετάνιο και τα πληρώματα.

Επίσης έχουμε πολλούς ναυπηγούς μέσα στο πρόγραμμα, όπως και τους δύο μεγαλύτερους νηογνώμονες, πανεπιστήμια, επιστήμονες βιοϊατρικής, έξυπνων τεχνολογιών κλπ. Αλλά ακόμη και ναυτιλιακές εταιρείες που συμμετέχουν, συγκεκριμένα μία κυπριακή και έναν όμιλο εταιρειών με βάση τη Γερμανία, οι οποίες μας δίνουν δείγματα από τις καμπίνες τους για την έρευνα.

Οι επιδημίες ωστόσο, δεν είναι τόσο συχνές. Γιατί να εγκαταστήσει προληπτικά μια εταιρεία αυτές τις «έξυπνες» καμπίνες και να μην πορευτεί με τα εργαλεία που υπάρχουν;

Γιατί αν συμβεί το απευκταίο και το πλοίο «ακινητοποιηθεί», λόγω μιας επιδημίας, η ζημιά της μπορεί να είναι μεγαλύτερη από το κόστος, που θα απαιτηθεί για να εγκατασταθούν ορισμένοι σένσορες. Ουσιαστικά δηλαδή, θέλουμε να παρέχουμε τη δυνατότητα στην κρουαζιέρα να δουλεύει όσο θέλει, χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ασθενειών εν πλω.

Πότε θα έχετε ολοκληρώσει το πρόγραμμα;

Εμείς σε περίπου ενάμιση χρόνο από σήμερα θα έχουμε ετοιμάσει μία καμπίνα πιλότο, την οποία θα παρουσιάσουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε κάθε ενδιαφερόμενο του κλάδου φυσικά, ώστε να κριθεί το αποτέλεσμα, να προκύψει αλληλεπίδραση και ενδεχομένως να υπάρξουν βελτιώσεις ή τροποποιήσεις. Το θέμα δεν είναι να «πουλήσουμε» αυτήν την τεχνολογία αλλά να γνωρίζει κάθε ναυτιλιακή, τι μπορεί να κάνει με αυτήν.

Το ευαίσθητο τρίπτυχο

Την Ελλάδα πόσο την αφορούν όλα αυτά;

Πάρα πολύ. Είμαστε μία μικρή χώρα αλλά και πολύ θαλασσινή. Επιπλέον είμαστε σε ένα καλό ανταγωνιστικό περιβάλλον όσον αφορά αυτά τα θέματα. Ένα από αυτά που προτείνουμε ωστόσο, μέσα από το «Μπλε Βιβλίο» είναι η δυνατότητα να γίνει πιο προσοδοφόρα η ναυτιλία με τη χρήση και του βιοκαύσιμου για ενέργεια.

Αυτό προϋποθέτει βέβαια, την παραγωγή του σε αγροτικές περιοχές με την επεξεργασία οργανικών αποβλήτων και τη μεταφορά του στη συνέχεια σε λιμάνια. Ασφαλώς πρόκειται για μία διαδικασία, που απαιτεί συγκεκριμένη οργάνωση, συνεργασία αγροτικών συνεταιρισμών και ναυτιλιακών εταιρειών και ειδικές επενδύσεις, με οφέλη όμως και για την ξηρά και την θάλασσα.

Για παράδειγμα, σήμερα που οι αγρότες διαμαρτύρονται για το κόστος της ενέργειας, θα είχαν την δυνατότητα να την παράγουν οι ίδιοι σαφώς πολύ φθηνότερα. Ενώ παράλληλα το βιοαέριο μπορεί να ενταχθεί στο δίκτυο LNG των πλοίων, ώστε να τροφοδοτούνται στα λιμάνια από πράσινη ενέργεια. Έτσι η ανάπτυξη σε θάλασσα και στεριά μπορεί να αποφορτίσει το περιβάλλον και να αποφέρει κέρδος και ενεργειακή αυτονομία.

Το τρίπτυχο «ωκεανός- ακτή – πλοίο», που αναφέρει στον πρόλογο του «Μπλε Βιβλίου» ο φυσικός κτηρίων δρ Νικ Μπέικερ, διεθνούς φήμης επιστήμονας, σε τι συνίσταται;

-Το «Μπλε βιβλίο» παρουσιάζει αποτελέσματα σχετικά με το φαινόμενο της αστικής υπερθέρμανσης, η οποία με τη σειρά επηρεάζει τις παράκτιες ζώνες.

Το περιβάλλον της Γης είναι ενιαίο φυσικά. Αλλά αναφερόμαστε σε όλα μαζί, γιατί στην βιωσιμότητα του πλανήτη αλληλεπιδρούν μεταξύ τους: Υπάρχει η υπερθέρμανση της Γης με την αύξηση της θερμοκρασίας, λόγω των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ήδη από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης.

Εμείς στην εποχή μας κτίσαμε τα πάντα, στην Σιγκαπούρη, λόγου χάριν, αγοράζουν χώμα για να επεκτείνουν τα εδάφη τους και να κτίσουν κι άλλο.

Ενώ το νερό -θάλασσα, ποτάμια, λίμνες- που καταλαμβάνει το 70% του πλανήτη και λειτουργεί ως δροσιστής, καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία του περιβάλλοντος δεν έχει πια τις ίδιες δυνατότητες. Αντίθετα θερμαίνεται και η θάλασσα, με συνέπεια να κινδυνεύει το οικοσύστημά της.

Παράλληλα, με το λιώσιμο των πάγων εκτιμάται, ότι θα αυξηθεί από 30 ως 50 εκατοστά η στάθμη της θάλασσας στις παράκτιες ζώνες, έτσι θα χαθούν παράλια και οι πληθυσμοί που ζουν σε αυτά θα αναγκαστούν να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές δημιουργώντας προσφυγικά ρεύματα.

Πρόκειται για μια αλυσιδωτή αντίδραση δηλαδή, που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε οικονομική και κοινωνική ανισότητα. Όσον αφορά την ναυτιλία κι αυτή χρειάζεται μια υγιή θάλασσα, που για να είναι όμως υγιής πρέπει να είναι και το οικοσύστημά της σε καλή κατάσταση.

Το Μπλε Βιβλίο

Πώς έγινε η αρχή για το βιβλίο;

Αρχικά ο εκδοτικός οίκος μου ζήτησε να γράψω ένα βιβλίο, τύπου εγκυκλοπαίδειας για έξυπνες πόλεις. Δεν είχα όμως χρόνο για κάτι τέτοιο και σε απάντηση πρότεινα να ασχοληθούμε με τη θάλασσα και τη μπλε ανάπτυξη με τη συμμετοχή ερευνητών από διάφορους επιστημονικούς τομείς απ’ όλο τον κόσμο.

Όπως και έγινε. Από Αυστραλία, Κίνα, Ισραήλ, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Μάλτα, Ιταλία, Κύπρο, Μπαγκλαντές και φυσικά την Ελλάδα είναι οι συμμετέχοντες. Δημιουργήσαμε έτσι, ένα πολυσυλλεκτικό σύνολο, στο οποίο μπορεί να βρει κανείς τα πάντα: Από φάλαινες και γλάρους που πετάνε ως πλοία και καμπίνες –σένσορες.

Το πιο συγκινητικό όμως είναι, ότι ο Springer, που ενδιαφέρεται, όπως είναι γνωστό για περιβαλλοντικά θέματα θέλησε για πρώτη φορά να κυκλοφορήσει βιβλίο του με εξώφυλλο τα νερά του Αιγαίου.

Το Μπλε Βιβλίο
Το Μπλε Βιβλίο

Εσείς τελικά, πώς βρεθήκατε από την αρχιτεκτονική στη θάλασσα;

Για μένα, που έχω εργαστεί πάνω στους εσωτερικούς χώρους και τις ενεργειακές αποδόσεις κτηρίων με γνώμονα τον άνθρωπο, την υγεία και την ευεξία του, η μετάβαση σε ένα πλοίο δεν είχε μεγάλη διαφορά, τουλάχιστον ως προς την αρχιτεκτονική του κάτοψη.

Ας σκεφτούμε και τον Λε Κορμπιζιέ, που παρομοίαζε τα κτήριά του στα οποία περιελάμβανε τα πάντα, με ποντοπόρα πλοία. Και δεδομένου, ότι έχω λατρεία για τη θάλασσα ήταν ό,τι πιο ωραίο να ασχοληθώ με αυτό το μεταλλικό «κτήριο», που πλέει και να δω τι κάνω, αν δεν μπορώ να βγω έξω…

Έτσι όταν καταθέσαμε αυτό το πρόγραμμα είχα καταχωρημένο πολύ σαφώς στο μυαλό μου, το πώς σχεδιάζεται ο εσωτερικός χώρος ενός πλοίου πώς λειτουργούν τα μηχανολογικά του συστήματα και τελικά πώς θα εφαρμόσουμε τις ιδέες που έχουμε σκεφτεί και έχουμε συζητήσει στην αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου σε ένα πλοίο. Γι’ αυτό λοιπόν …έπεσα στη θάλασσα.

Σε ένα μέλλον δέκα-είκοσι ετών από σήμερα, τι θα θέλατε να δείτε;

Φυσικά να γίνουν όλα πιο μπλε. Να υπάρχει υγεία μέσα στα πλοία, να καταναλώνουν όσο γίνεται περισσότερο βιοενέργεια και να γίνουν υβριδικά, κάτι που θα είναι καλό και για τις ναυτιλιακές εταιρείες και για τον πλανήτη. Και στην Ελλάδα ειδικά, να χρησιμοποιηθούν και πάλι ξύλινα σκάφη για τις μικρές μετακινήσεις ανάμεσα στα νησιά μας.

Το δικό σας όραμα ποιο είναι;

Το όραμά μου είναι ένα: Να συνειδητοποιήσουμε, ότι όλοι μας αφήνουμε περιβαλλοντικό αποτύπωμα στη Γη σε κάθε μας κίνηση και ότι η Φύση εκδικείται.

Διαβάστε επίσης:

Ζέττα Τζουβάλα (Frezyderm): Οι γυναίκες σε διευθυντικές θέσεις κάνουν τους άντρες να αισθάνονται απειλή

Άντζελα Γκερέκου: Εργαζόμαστε για μια καλύτερη κοινωνία με ίσες ευκαιρίες για όλους

Xριστίνα Μαργέλου (Eurobank): Σημαντικός ο ρόλος των επιχειρήσεων στη δημιουργία μίας κουλτούρας ισότητας & συμπερίληψης