Μαρία Θάλεια Καρρά: «Ο Πολιτισμός είναι θέμα συμπερίληψης»

Από το χώρο της τέχνης, η Μαρία Θάλεια Καρρά παραμένει η ήσυχη δύναμη. Βαδίζει σε απάτητα μονοπάτια με πνεύμα πρωτοποριακό χωρίς να το διαφημίζει. Μεγάλωσε και εκπαιδεύτηκε ούτως ή άλλως στην πάντα καινοτόμο καλλιτεχνικά κοινωνία της Αγγλίας, οπότε κάτι από το πνεύμα αυτό τη συνοδεύει. Μαζί με μια διάθεση αξιοκρατίας και δημοκρατίας που τόσο πολύ χρειάζεται ο χώρος της τέχνης.

Με την ίδρυση της ΑΜΚΕ locus athens και του εκθεσιακού χώρου TAVROS, η Μαρία Θάλεια Καρρά εδραίωσε στην πράξη τη θεωρία ότι η τέχνη αναπτύσσεται μέσα από την κοινωνία. Μόνο έτσι παραμένει ζωντανή, πάλλουσα, ερεθιστική για το ευρύ κοινό όσο και για τους ειδικούς, τους φιλότεχνους και τους συλλέκτες.

Στην επέτειο των είκοσι ετών από την ίδρυση της locus athens, γεννήθηκε το ενδιαφέρον για αυτή τη συνέντευξη μαζί της, εν είδει απολογισμού…

H locus athens κλείνει είκοσι χρόνια ζωής. Πόσο έχει αλλάξει η τέχνη μέσα σε αυτήν την εικοσαετία, ύστερα από την οικονομική κρίση και τον κόβιντ;

Η τέχνη κάνει τους κύκλους της.

Έχει αλλάξει όσο έχουμε αλλάξει εμείς, όσο δηλαδή έχει αλλάξει ο κόσμος που ζούμε.

Έχουν γίνει ραγδαίες μετατοπίσεις στην εκπροσώπηση, στη συμπερίληψη και στην κατανόηση πως δεν υπάρχουν περιφέρειες σε έναν κόσμο σφαιρικό, καθώς και έχει δυναμώσει ξανά η φωνή καλλιτεχνών σε πολιτικά ζητήματα.

Έχει δοθεί έμφαση σε συλλογικές δράσεις και σε ένα είδος καλλιτεχνικού ακτιβισμού, φυσικό ακόλουθο της πολιτικής αστάθειας, της αίσθησης της ματαίωσης, της αυξανόμενης ανισότητας, της κλιματικής κρίσης, και των πολέμων που διαδραματίζονται στην Ουκρανία, στο Σουδάν – και φυσικά της γενοκτονίας στην Γάζα.

Η φρενίτιδα της αγοράς

Έχουμε βέβαια πολύ δρόμο μπροστά μας. Αλλά όσο δυναμώνουν οι φωνές της αντίστασης, παράλληλα επικρατεί και μια αίσθηση πως οι θεσμικές και συμβολικές δράσεις πλέον δεν αρκούν.

Συγχρόνως, βιώνουμε και μια φρενίτιδα στην αγορά, στην παραγωγή, μέρος μιας πανικόβλητης επιτάχυνσης.

Οπότε, δεν μπορούμε να μιλάμε για μια τέχνη, αλλά για πολλές. Συνυπάρχουν πολλαπλές αφηγήσεις, σύνθετες και περίπλοκες όσο και ο κόσμος γύρω μας.

Η αλήθεια είναι πως έτσι ήταν πάντοτε, απλώς στην αυτοαποκαλούμενη ‘Δύση’ αργήσαμε να το αντιληφθούμε. Ο κόσμος μας είναι και ήταν πάντοτε πολυπολικός.

Ιδρύθηκε ως ΑΜΚΕ με σκοπό αρχικά να φέρει την τέχνη στο δημόσιο χώρο. Κάτι που αργότερα εφάρμοσε σε ευρεία κλίμακα ο ΝΕΟΝ.

Πώς είχες διακρίνει τότε αυτήν την ανάγκη; Και παραμένει ίδια σήμερα -λιγότερο ή περισσότερο ασθενής;

Ιδρύσαμε την locus athens μαζί με τη Σοφία Τουρνικιώτη, με στόχο να ερευνήσουμε τον δημόσιο χώρο της Αθήνας μέσα από επιμέλειες και αναθέσεις σε καλλιτέχνες που, οι ίδιοι μέσα από τα έργα τους, ερευνούσαν πολιτικές, πολιτιστικές, αρχιτεκτονικές πτυχές της πόλης.

Υπήρχε τότε μια γοητεία και ένας δυναμισμός στην Αθήνα, την οποία ακόμα δεν είχε καταπιεί ο τουρισμός και η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Είχε ακόμα πολλές κρυφές και γοητευτικές ιστορίες να πει. To όνομα locus athens, άλλωστε, αναφερόταν στο genius loci.

Η «ιδιοφυία» του χώρου

Δηλαδή στο να συναισθάνεσαι και να σέβεσαι την ψυχή ενός χώρου, μιας πόλης, όλα αυτά που χαμηλόφωνα σου ψιθυρίζουν, εάν αφεθείς, εάν δώσεις την κατάλληλη προσοχή.

Αργότερα, πολλά ιδρύματα, όχι μόνο το ΝΕΟΝ αλλά και το Ίδρυμα Ωνάση και η Μπιενάλε της Αθήνας ακολούθησαν τα βήματα μας, θεωρόντας πως η Αθήνα συνιστά ένα ενδιαφέρον πεδίο για τις δράσεις τους, βέβαια με άλλο τρόπο, στόχο, και, κυρίως, κλίμακα.

Ωστόσο, ο εκθεσιακός χώρος TAVROS ιδρύθηκε αρκετά αργότερα, το 2019. Πώς και έτσι;

Η locus athens (2005-2018), έχοντας δημιουργήσει έναν αστερισμό από δράσεις που συνέδεαν νοηματικά μέσα στον χρόνο και τον χώρο σημαντικά και ασήμαντα σημεία της Αθήνας, έχοντας εξαπλωθεί και πέρα από τα σύνορα της πόλης, σε Αιγάλεω, Πειραιά και Ελευσίνα, χρειαζόταν μια ανανέωση και ένα φρέσκο διακύβευμα.

Ο δημόσιος χώρος ως πεδίο ασκήσεων

Ο δημόσιος χώρος είχε ήδη μετατραπεί σε πεδίο ασκήσεων από ιδρύματα με μεγαλύτερη επιφάνεια και το ενδιαφέρον για το ‘δημόσιο’ μετατράπηκε σε μια ευκαιρία για συνάντηση με κοινότητες ανθρώπων, καθώς και με τα κοινά, δηλαδή τους ανθρώπους της πόλης.

Ο TAVROS (2019-) αντικατοπτρίζει αυτή τη μετάλλαξη: Είναι φιλόξενος και ανοιχτός χώρος συνάντησης, ένα σημείο αναφοράς, ένας ανεξάρτητος χώρος τέχνης, ένας πολυφωνικός ζωντανός οργανισμός με πολλά πλοκάμια που εξερευνά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα μέσα στον χώρο, αλλά και έξω, μέσα στους δρόμους της πόλης.

Οι λόγοι ίδρυσης του Ταύρου παραμένουν ενεργοί σήμερα;

Φυσικά, άλλωστε, είναι ο μόνος χώρος τέχνης στην περιοχή, και έχουμε πολλά να προσφέρουμε στη γειτονιά.

Στο φετινό μας πρόγραμμα “Όαση”, στο 2ο Δημοτικό Ταύρου, ο Ινδός καλλιτέχνης Praneet Soi συνεργάστηκε με παιδιά της Πέμπτης Δημοτικού για να δημιουργήσουν μια μεγάλης κλίμακας τοιχογραφία, ενώ το πρόγραμμα “i-speak” εισήγαγε καινοτόμες καλλιτεχνικές πρακτικές σε τρία Λύκεια της Καλλιθέας και του Ταύρου, ενδυναμώνοντας εφηβικές φωνές, δίνοντας τους τα εργαλεία για να εκφράσουν τα βιώματα και της ανησυχίες τους.

Παράλληλα, για ένα ευρύτερο κοινό, μέσα από τις εκθέσεις μας και τα παράλληλα δημόσια προγράμματα, τις ξεναγήσεις στα Αλβανικά, Αραβικά αλλά και στην Ελληνική νοηματική, ανοίγουμε το χώρο σε πολλές διαφορετικές κοινότητες της Αθήνας.

Σε κάθε συνάντηση, προβολή, συζήτηση ή έκθεση, μαζεύονται διαφορετικά κοινά, που στόχος μας είναι όλες – όλοι- όλα να αισθάνονται εξίσου άνετοι να συμμετάσχουν, να ακούσουν, να ενημερωθούν.

Ο πολιτισμός (ιδανικά) δεν βασίζεται στην κατανάλωση

Προσπαθώντας να μυήσεις το ευρύ κοινό στη σύγχρονη τέχνη, πώς κρίνεις το γεγονός ότι η σύγχρονη τέχνη παραμένει εν πολλοίς εγκεφαλική και εννοιολογική; Πώς να ακουμπήσει τον ευρύτερο κόσμο;

Η ερώτηση είναι από μόνη της είναι κάπως διχαστική.

Όπως απάντησα πιο πάνω, δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από το να δίνουμε τη δυνατότητα σε κοινότητες και μονάδες ανθρώπων να μοιραστούν σκέψεις και εμπειρίες, να προβληματιστούν και να εκφραστούν, να βρεθούν μαζί.

Ο πολιτισμός γενικότερα δημιουργεί ένα υγιές πλαίσιο, ακριβώς γιατί ιδανικά δεν βασίζεται στην κατανάλωση.

Εν τέλει είναι θέμα δημοκρατίας, προσβασιμότητας, συμπερίληψης. Δεν είναι ο πολιτισμός απέναντι μας, είμαστε εμείς όλοι ένα κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού.

Υπάρχει ένα κοινότοπο ρητό, ότι η τέχνη ομορφαίνει τη ζωή ότι καθιστά τα προβλήματα της καθημερινότητας πιο υποφερτά. Αληθεύει αυτό;

Η ‘τέχνη’ δεν είναι εκτός της ζωής. Είναι παντού γύρω μας, από το εικονίδιο σε μια εκκλησία, σε μια αφίσα σε μπακάλικο, στις ξερολιθιές σε ένα κυκλαδίτικο τοπίο, σε ένα καΐκι που έχει φτιαχτεί με μαεστρία, σε έναν πίνακα σε ένα μουσείο.

Το γιατί έχουμε ανάγκη την τέχνη και το να φτιάχνουμε κόσμους γενικότερα είναι ένα τεράστιο ζήτημα, που δεν απαντιέται εδώ.

Θα αναφέρω μόνο παραδειγματικά τις μεταβυζαντινές τοιχογραφίες από ασκητές στα βράχια γύρω από τις Μεγάλες Πρέσπες, κυριολεκτικά στο πουθενά της άγριας φύσης, μια ανάγκη έκφρασης απόλυτα μοναχικής αλλά συνάμα βαθύτατης επικοινωνίας.

Τι μέλλει γενέσθαι στον Ταύρο;

Σε μια εποχή γεμάτη αβεβαιότητες, που όλοι αισθανόμαστε ευάλωτοι, είναι πολύ δύσκολο έως μάταιο να κάνει κανείς προβλέψεις.

Όσο υπάρχει ανάγκη, ο TAVROS θα είναι εδώ, ανοιχτός σε καλλιτέχνες, επισκέπτες, κοινότητες και ιδέες, και θα εξελίσσεται.

Πληροφορίες

t a v r o s

Μαρία Θάλεια Καρρά
Ιδρύτρια, Επιμελήτρια

Οδός Αναξαγόρα 33, 1ος όροφος
177 78 Αθήνα

Τηλ. 210 34 25 360

www.tavros.space | newsletter
instagram | facebook