Ελληνίδα που πρωτοπορεί: Η Χριστίνα Αργυρού στη Σχολή των Αθηνών στο Μπενάκη

Η Χριστίνα Αργυρού και ο Ράιαν Νιχάιζερ εκπροσώπησαν την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας με τη Σχολή των Αθηνών, που μεταφέρουν τώρα εμπλουτισμένη και στο Μπενάκη.

Το 2018 ανταποκρίθηκαν στο πρόταγμα Free Space της Μπιενάλε παρουσιάζοντας στην έρευνα με τίτλο Η Σχολή των Αθηνών πενήντα έξι ακαδημαϊκά κοινά (academic commons), δηλαδή το ισοδύναμο του δημόσιου χώρου για την πόλη ή του καθιστικού για το σπίτι, που σύμφωνα με τη Χάνα Αρεντ αποτελεί «χώρο των εμφανίσεων».

Δύο χρόνια αργότερα στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη επεκτείνουν την έρευνά τους παρουσιάζοντας επιπλέον δεκατέσσερα -δηλαδή συνολικά εβδομήντα- ακαδημαϊκά κοινά.

Ένα ακόμη κοινό στοιχείο ανάμεσα στα δύο γεγονότα, οι δύο διαδοχικές εγκυμοσύνες της Χριστίνας Αργυρού – οχτώ μηνών έγκυος αυτήν τη φορά, λεχώνα την πρώτη.

Ζευγάρι στη ζωή και στο δυναμικό τους γραφείο στο Λονδίνο Neiheiser Argyros, το οποίο λειτουργεί από το 2015. Mελετούσαν από καιρό το θέμα της αρχιτεκτονικής των πανεπιστημίων «το πώς μπορούν να λειτουργήσουν ως ιnstigators μέσα στην πόλη, να την επηρεάσουν και να της δώσουν καινούργια ζωή». Κυρίως μέσα στο εργαστήριο που διατηρούν ως διδάσκοντες στη φημισμένη σχολή αρχιτεκτονικής Architectural Association στο Λονδίνο.

Τα τελευταία τρία χρόνια έφερναν τους φοιτητές τους στην Αθήνα (κάθε χρόνο άλλο γκρουπ), αναθέτοντάς τους τη μελέτη του ελληνικού πανεπιστημίου. Στο τέλος παρουσίαζαν τις προτάσεις τους (για επεκτάσεις, παραλλαγές ή δημιουργία νέων κτιρίων) και εξετάζονταν πάνω σε αυτές. Εξάλλου και η έκθεση στο Μπενάκη αποτελεί συνεργασία ανάμεσα στους φοιτητές τους στο Λονδίνο και τους αντίστοιχους από το ΕΜΠ.

Κατά κάποιο τρόπο αυτή η προεργασία «λειτούργησε ως φόντο για την πρόταση της Βενετίας. Στην Αrchitectural Αssociation υπάρχει ευελιξία σχετικά με το πώς ο κάθε διδάσκοντας θα διαμορφώσει το δικό του brief».

Από τη Βενετία στο Μπενάκη

Η προκήρυξη για την Μπιενάλε πραγματοποιήθηκε από το ελληνικό κράτος την τελευταία στιγμή: τον Δεκέμβριο του 2017 ενώ η έκθεση άνοιγε τον Μάιο του 2018. «Εμείς πληροφορηθήκαμε στα μέσα του Φεβρουαρίου ότι η πρότασή μας είχε επιλεγεί ενώ ήμουν ήδη οχτώ μηνών έγκυος. Είχαμε στη διάθεσή μας τρεις μήνες μέχρι την έκθεση, να κάνουμε την έρευνα, να τη στήσουμε…».

Όσοι βρέθηκαν εκεί θυμούνται τη Χριστίνα Αργυρού στο βάθος του περιπτέρου να θηλάζει τη νεογέννητή τους κόρη.

Ωστόσο το ίδιο το ελληνικό περίπτερο στη Βενετία τράβηξε περισσότερο την προσοχή του κόσμου.

Χτίστηκε ως βαθμιδωτό τοπίο, βάσει της αρχιτεκτονικής κοινοτοπίας της σκάλας ή του αμφιθεατρικού τοπίου -σχήματα ευρέως διαδεδομένα σε πανεπιστημιακούς χώρους όπως η Φιλοσοφική σχολή Αθηνών (Καλυβίτης – Λεονάρδος) ή η ιατρική σχολή του πανεπιστήμιου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη (Columbia University Medical Center) από το κορυφαίο ντιζάιν στούντιο Ντίλερ Σκοφίντιο και Ρένφρο (Diller Scofidio + Renfro) όπου εξάλλου εργαζόταν ο Ράιαν προτού μετακομίσει με τη Χριστίνα στο Λονδίνο.

Παρουσιάστηκαν λοιπόν φυσικά μοντέλα (μακέτες) εβδομήντα διαφορετικών ακαδημαϊκών κοινών χώρων από την παγκόσμια Ιστορία, υλοποιημένων και μη. Όλα τα μοντέλα στην ίδια κλίμακα (1:200) αναπαριστούν μόνο τους άτυπους χώρους κάθε πανεπιστημίου.

«Πρόκειται για την καρδιά της σχολής πέρα από τις επίσημες αίθουσες διδασκαλίας. Οι ενδιάμεσοι χώροι που παραμένουν “ελεύθεροι”, δημοκρατικοί, απρογραμμάτιστοι και κοινοί», εξηγεί η Χριστίνα Αργυρού.

Διαδικασία αφαιρετική

Πηγή έμπνευσης αποτελεί το περίφημο έργο του Ραφαήλ Η Σχολή των Αθηνών. Το αρχέτυπο ουσιαστικά του δημόσιου χώρου μέσα στο πανεπιστήμιο.

Οι επιμελητές αφαίρεσαν από τη νωπογραφία τις ανθρώπινες μορφές. «Όταν την κοιτάς, συνήθως εστιάζεις τους επιστήμονες και τους φιλόσοφους που αναπαριστά αλλά σπανίως γίνεται αναφορά στη λειτουργία του ίδιου του χώρου». Οι ίδιοι όμως αυτόν αναγνωρίζουν και παρουσιάζουν ως ουτοπία του free space. «Έναν χώρο ανοιχτό, ανεπίσημο, δεν διακρίνεις αν βρίσκεται μέσα, αν βρίσκεται έξω, εκεί όμως παρατηρείς τους επιστήμονες και τους φιλόσοφους να μελετούν, να συζητούν, να κουτσομπολεύουν», εξηγεί η Χριστίνα.

Οι μακέτες συνιστούν δικό τους αποτέλεσμα «και ως διαδικασία παραμένει υποκειμενική, διότι ο καθένας μπορεί να φανταστεί τα ακαδημαϊκά κοινά με διαφορετικό τρόπο», συμπληρώνει η Χριστίνα. «Δεν έχουν καθαρά όρια, δεν ξέρεις πού ξεκινάει αυτός ο χώρος και πού τελειώνει. Διαφέρει ανά περίπτωση».

Με την έκθεσή τους παροτρύνουν: «Ας κοιτάξουμε λίγο αυτό το χώρο που είναι ο πιο σημαντικός σε κάθε πανεπιστήμιο. Ας δημιουργήσουμε μία βάση δεδομένων που ενδέχεται να μεγαλώσει και να λειτουργήσει ως έμπνευση για μελλοντικά έργα».

Λονδίνο, Αθήνα: η χαμένη ευκαιρία

Η Χριστίνα Αργυρού αναντίρρητα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους νέους τους οποίους η Ελλάδα θα επιθυμούσε να καταφέρει να επιστρέψουν.

Πάντα βέβαια υπάρχει η σκέψη και το ενδιαφέρον για τα ελληνικά πράγματα, όχι μόνο από την άποψη του μελετητή και του ακαδημαϊκού.

«Θεωρούμε ατυχές που αρκετά πανεπιστήμια βρίσκονται εκτός κέντρου. Ας πούμε το Καποδιστριακό που διατηρεί τις περισσότερες εγκαταστάσεις του στου Ζωγράφου, θεωρούμε ότι συνιστά μία χαμένη ευκαιρία». Με την έννοια ότι «στερεί το κέντρο της πόλης από τη ζωντάνια που προσφέρουν οι φοιτητές» διευκρινίζει.

Και προσθέτει: «Εντάξει, η ελληνική περίπτωση παραμένει πιο περίπλοκη επειδή τα πανεπιστήμια είναι πολιτικοποιημένα, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να τα αποξενώσουμε και να βρίσκονται εκτός πόλης. Εμείς θεωρούμε ότι η πόλη και το πανεπιστήμια πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή επαφή».

Στα δέκα οχτώ της έφυγε από την Αθήνα για να σπουδάσει στα μεγάλα ivy league πανεπιστήμια Πρίνστον και Γέιλ. Με τον Αμερικάνο Ράιαν Νιχάιζερ γνωρίστηκαν στο Πρίνστον.

Δούλεψαν μαζί στους ΟΜΑ του σπουδαίου Ρεμ Κουλχάας (Rem Koolhaas). Η επαγγελματική συμπόρευσή τους άλλαξε όταν η Χριστίνα προσελήφθη στο γραφείο του διάσημου Ζαν Νουβέλ (Jean Nouvel) στο Παρίσι. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα του Λούβρου στο Άμπου Ντάμπι -κοινή φωτογραφία από τη συνάντησή τους πόσταρε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο ίνσταγκραμ.

Ύστερα άνοιξαν το γραφείο τους στο Λονδίνο. Ο Ράιαν έφτασε λίγους μήνες αργότερα διότι εργαζόταν ακόμη στους Ντίλερ Σκοφίντιο και Ρένφρο στη Νέα Υόρκη. Μέχρι τώρα η συνεργασία τους βαίνει «ομαλά», με τον έναν να συμπληρώνει τον άλλον και οι διαφορετικές τους οπτικές να αποτυπώνονται διακριτά και να συνυπάρχουν παράλληλα ακόμη και στο ίδιο το έργο όπως συμβαίνει με το σχέδιο της σταρτ απ Consensys στο Λονδίνο. Τους ενώνει η παρόμοια αισθητική και ανατροφή τους.

Με τον ερχομό του δεύτερου παιδιού τους, τα πράγματα στη ζωή τους αλλάζουν εκ νέου. Ευτυχώς λοιπόν που γραφείο και οικία γειτνιάζουν. «Η κόρη μας καθημερινά όταν πάει στο πάρκο, περνάει πρώτα από το γραφείο μας και τη βλέπουμε. Και όταν επιστρέφει, πάλι μπαίνει μέσα και ζωγραφίζει λίγο. Έχουμε επαφές μέσα στην ημέρα». Μετά τον βραδινό της ύπνο όμως επιστρέφουν στο γραφείο τους.

Αυτό επιτάσσουν οι ρυθμοί του Λονδίνου. Στην Αθήνα όμως δεν υπάρχει ακόμη πρόσφορο έδαφος για τις δυνατότητες του ή μεγάλου γραφείου τους. «Τα τελευταία δύο χρόνια πραγματοποιούνται περισσότερα έργα αλλά νομίζω ότι έχει ακόμη δρόμο. Η Αγγλία προσφέρει τη δυνατότητα να δουλεύουμε με διεθνή ορίζοντα, έχουμε πρότζεκτ και στην Αμερική».

Μία αστική όαση

Η Χριστίνα Αργυρού διακρίνεται για την ταπεινοφροσύνη με την οποία αντιμετωπίζει την επιτυχία της (από τις λαμπρές σπουδές ως τις εργασίες που αναλαμβάνουν ως γραφείο), διστάζοντας καλά καλά να τη διατυπώσει -απόδειξη ίσως της έμφυτης παιδείας της. Το γραφείο τους στο Λονδίνο αναλαμβάνει αστικά έργα όπως με την οικία στην οδό Βερντούν της βρετανικής πρωτεύουσας η οποία παρουσιάστηκε στο Wallpaper. Επίσης, συχνά επεμβαίνει με καίριο τρόπο στον δημόσιο χώρο όπως τώρα με το εξαιρετικά πρωτοποριακό The Tide.

Αποτελεί συνεργασία του γραφείου τους Neiheiser Argyros με τους Ντίλερ Σκοφίντιο και Ρένφρο (Λιντ): το ντιζάιν γραφείο που εκτός από την προαναφερθείσα ιατρική σχολή, ανέλαβε την ανακατασκευή και επέκταση (450 εκατομμυρίων δολαρίων, συνεργασία με τον Γκένσλερ) του μουσείου MoMA στη Νέα Υόρκη (άνοιξε εκ νέου τον Οκτώβριο 2019).

Το Tide θα καλύψει ένα δίκτυο πέντε χιλιομέτρων δημόσιο χώρου στο Γρινγουίτς (Greenwich) του νοτιοανατολικού Λονδίνου (κοντά στο Κανάρι Γουόρφ –Canary Wharf). Πρόκειται για αστικό πάρκο το οποίο διαχωρίζεται σε δύο επίπεδα -εναέριο και ισόγειο. Κυρίαρχο συνθετικό στοιχείο του Tide αποτελούν τα ανυψωμένα, διαμορφωμένα Islands ή Νησιά στα οποία το κοινό καλείται να επιβραδύνει, να παραμείνει και να ατενίσει τη ζωή.

Η πρώτη φάση του έργου άνοιξε για το κοινό τον Ιούλιο 2019, με μήκος ένα χιλιόμετρο το οποίο περιλαμβάνει γραμμικό πεζόδρομο, υπερυψωμένους κήπους, καφέ και υπερυψωμένο καθιστικό με θέα στον ποταμό Τάμεση. Ενεργοποιώντας χώρους πάνω και κάτω, το πάρκο αυτό παρέχει στην κυριολεξία πολυεπίπεδη εμπειρία αναψυχής, μία σύγχρονη αστική όαση.

Πληροφορίες:

H Σχολή των Αθηνών. Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής Βενετίας 2018 εγκαινιάζεται απόψε (Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου) στις 20:00 στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Επιμέλεια έκθεσης: Neiheiser Argyros

Διάρκεια έκθεσης: 20/02/2020 – 17/05/2020