Γεννημένος το 1951 στην Ερμιόνη, ο Δημήτρης Χατζησωκράτης έζησε εκ των έσω τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ως φοιτητής στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1975. Μάλιστα, πήρε μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα στις γραμμές του αριστερού φοιτητικού κινήματος, συμμετέχοντας στην ΚΟΣ και τον «Ρήγα Φεραίο». Το 2005 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο για το βιβλίο «ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ‘73. Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας». Με την ιδιότητά του ως μέλος της Γραμματείας της Συντονιστικής Επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973, ο Δημήτρης Χατζησωκράτης γυρίζει πίσω στο χρόνο και μιλά στο mononews.gr για τις πιο έντονες αναμνήσεις του από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, όπως επίσης και για τη σημασία του στη σύγχρονη ελληνική ιστορία.

-Συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ποια η ιστορική σημασία της εξέγερσης στη σύγχρονη ελληνική ιστορία;

Δ.Χ.: Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κορυφαία πράξη μαζικής αντίστασης ενός τμήματος της φοιτητικής νεολαίας ενάντια στη δικτατορία, η οποία προκάλεσε και τη συμμετοχή και άλλων στρωμάτων του ελληνικού λαού, νέων κυρίως. Η ελληνική κοινωνία έχει ενσωματώσει τον Νοέμβρη του ΄73 στις μεγάλες ιστορικές στιγμές του τόπου αναδεικνύοντάς τον σε σύμβολο. Το «Πολυτεχνείο», μαζί με τους αγώνες για τη στερέωση της δημοκρατίας στη μεταπολίτευση, συνιστά ιστορικό θεμέλιο της 3ης ελληνικής δημοκρατίας.

Η ανάδυση κατά την πρώτη δεκαετία της αντιπολίτευσης ενός ριζοσπαστισμού της ελληνικής κοινωνίας, και ιδιαιτέρως της νεολαίας, ενός προοδευτικού ρεύματος εθνικής εμβέλειας, αρδεύτηκε από το εξεγερτικό πνεύμα του Νοέμβρη ’73. Το «Πολυτεχνείο» έδωσε συνθήματα, που θα λειτουργούσαν συμβολικά και θα σηματοδοτούσαν πολιτικά τους αγώνες για τη δημοκρατία και τη διεύρυνσή της.

Ανανέωσε και παρήγαγε μορφές δράσης και διαμαρτυρίας που προσδιόρισαν και τύπους μαζικών κινητοποιήσεων. Διαμόρφωσε διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έγιναν υποχρεωτικό πρότυπο στους διάφορους μαζικούς και συνδικαλιστικούς χώρους. Ανέβασε το κύρος των φοιτητών/τριών και των νέων και συνέβαλε ουσιαστικά στον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων των γενεών μέσα στην ελληνική οικογένεια.

-Συμμετείχατε στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, στη Συντονιστική Επιτροπή κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973. Θα μπορούσατε να μας αφηγηθείτε τα βιώματά σας από εκείνη την περίοδο; Ποια από τις εμπειρίες σας, σας έχει μείνει αναλλοίωτη στη μνήμη σας;

Δ.Χ.: Τις μέρες αυτές μια μνήμη αναδεικνύεται κυρίαρχη , πέρα απ΄όλες. Παρασκευή βράδυ, ώρα 11.45 μ.μ., οι αστυνομικές δυνάμεις, ενισχυμένες με πλήθος χαφιέδων και πρακτόρων, συνεχίζουν το ανελέητο σφυροκόπημα του Πολυτεχνείου και των γύρω δρόμων με δακρυγόνα, αλλά και με κανονικά πλέον πυρά από διάφορες θέσεις που είχαν καταλάβει ακροβολιστές.

Μόλις έχω βγει από την αίθουσα όπου συνεδρίαζε η Γραμματεία της Συντονιστικής Επιτροπής. Οι πληροφορίες ότι τα τανκς κατεβαίνουν πλέον τη λεωφόρο Αλεξάνδρας έχουν αρχίσει να κάνουν τον γύρο στο προαύλιο…

Μέσα στον ορυμαγδό, τα καπνογόνα, τις φωτιές, τους πυροβολισμούς, τα τραγούδια στα μεγάφωνα, τα τεντωμένα χέρια, τα πρησμένα και κατακόκκινα μάτια των συναγωνιστών, στα σκαλάκια της Αρχιτεκτονικής βλέπω να ανεβάζουν ένα φορείο πηγαίνοντάς το στο πρόχειρο ιατρείο, που είχαν στήσει οι φοιτητές της Ιατρικής στον πρώτο όροφο.

Πάνω του αντικρίζω έναν νέο ξαπλωμένο – μισοσηκωμένο – σχεδόν όρθιο να σηκώνει το χέρι του ψηλά σχηματίζοντας το σήμα της νίκης και να κραυγάζει συνεχώς: «Θα νικήσουμε!». Τον κοίταξα καθώς περνούσε από μπροστά μου. Το αριστερό του πόδι κρεμόταν κυριολεκτικά… σε μια πέτσα. Πυροβολημένος. Το αίμα ποτάμι…

«Ναι, σύντροφε, θα νικήσουμε…». Έστρεψα αμέσως αλλού το κεφάλι. Το δάκρυ -και το παραμικρό- δεν του ταίριαζε… Ο συναγωνιστής αυτός, σύμφωνα με τις διηγήσεις και των άλλων συντρόφων, θεωρήθηκε νεκρός. Ποιος ακριβώς ήταν, αν και το έψαξα πολύ μετά την πτώση της Χούντας, δεν κατάφερα να μάθω.

Ο Δημήτρης Χατζησωκράτης το 1973

-Ένα σημείο της ιστορίας το οποίο παραμένει αδιευκρίνιστο μέχρι και σήμερα είναι ο αριθμός των νεκρών του Πολυτεχνείου. Ως πρωταγωνιστής των γεγονότων μπορείτε να κάνετε μία εκτίμηση;

Δ.Χ.: Οι νοσταλγοί και θιασώτες της χούντας, τα πρώτα χρόνια διακινούσαν τον ισχυρισμό ότι δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβρη του 1973. Παρά το εισαγγελικό πόρισμα για τους 34 νεκρούς, που κατέθεσε ο κ. Τσεβάς, ήδη από την 14η Οκτωβρίου 1974! Ο Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, αναφέρει στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του «Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο…Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973»:

«Μέχρι τη στιγμή αυτή έχουν καταγραφεί είκοσι τέσσερις (24) πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις, όπως καταγράφονται συνοπτικά στον συνημμένο κατάλογο. Παράλληλα, έχει συγκροτηθεί ένας κατάλογος δεκαέξι (16) ανώνυμων περιπτώσεων που είχε θεωρηθεί σε κάποια στιγμή της διαδικασίας ότι «προκύπτουν βασίμως» ως νεκροί από επίσημες, επώνυμες και σχετικά αξιόπιστες καταθέσεις, με συγκεκριμένα στοιχεία. Τέλος, η έρευνα έχει θέσει στο μικροσκόπιο τριάντα (30) επώνυμες περιπτώσεις, που εμφανίζονται επίμονα στους περισσότερους καταλόγους από το 1974 μέχρι και σήμερα, χωρίς να έχουν ποτέ τεκμηριωθεί».

Η διαχρονική αμφισβήτησή τους για την ύπαρξη των βεβαιωμένων νεκρών αργότερα έδωσε τη θέση της στο ιδεολόγημα-«δεν υπήρξαν νεκροί ΜΕΣΑ στο Πολυτεχνείο»! Άραγε τις ώρες και μέρες, όπου η εξέγερση του Νοέμβρη δεν περιορίζονταν μόνο στον «τόπο» Πολυτεχνείο αλλά είχε αγκαλιάσει ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας και τις κοντινές συνοικίες και δήμους, μπορεί να γίνει ένας τέτοιος διαχωρισμός; Οι τουλάχιστον 3 νεκροί, που μεταφέρθηκαν στο ιατρείο του Πολυτεχνείου τι ήταν; Τον Διομήδη Κομνηνό, που τον σκότωσαν, εκείνη τη νύκτα στην οδό Αβέρωφ, απέναντι από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου πού τον καταλογίζουν;

-Πώς θα θέλατε οι νέες γενιές να θυμούνται το Πολυτεχνείο; Κατά τη γνώμη σας τι είναι αυτό που πρέπει να κρατήσουν οι επόμενες γενιές από την ιστορία του Πολυτεχνείου;

Δ.Χ.: Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει στους δημιουργούς του. Δικές τους οι ανεξίτηλες μνήμες από τα συγκλονιστικά βιώματα και τις μοναδικές στιγμές της εξέγερσης, δικό τους το ξεπέρασμα των ορίων τους μέσα στην συλλογική τους λειτουργία.

Το Πολυτεχνείο πρέπει να ανήκει στη νέα γενιά, που με τα δικά της οράματα και συνθήματα προσδίδει το δικό της περιεχόμενο στους αγώνες της. Ωσότου και αυτή παραδώσει στην επόμενη…

Τα συνθήματα: Κάτω η Χούντα, Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, Λαϊκή Κυριαρχία, Εθνική Ανεξαρτησία, Έξω οι Αμερικάνοι συμπύκνωσαν και εξέφρασαν τη συγκεκριμένη στιγμή το πολιτικό περιεχόμενο του αγώνα. Σήμερα, αύριο αυτά τα συνθήματα μπορεί να πάρουν νέο περιεχόμενο και να εκφράσουν ένα συλλογικό αγώνα, όπου και τα μέσα και οι μορφές του θα αντιστοιχούν στις νέες συνθήκες.

Το δικό μας Πολυτεχνείο γεννήθηκε σε ένα περιβάλλον ιστορικής καταστροφής, που ήταν η εξάχρονη δικτατορία. Μεγάλες ιστορικές εμπειρίες, όπου οι πολίτες ξεπερνούν για λίγο τον εαυτό τους και τους φόβους τους, δεν προϋποθέτουν αναγκαστικά πολέμους, κατοχή, δικτατορίες. Μπορούν να γεννηθούν και στο περιβάλλον της δημοκρατίας και μακάρι να μπορέσουν οι νέοι/ες μας να τις ζήσουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον…

Αυτό που αποτέλεσε σταθερή και διαχρονική κατάκτηση της δικής μας γενιάς, των εκατοντάδων επωνύμων και κυρίως των χιλιάδων με την άγνωστη στον ευρύτερο κόσμο επωνυμία τους, αυτό που θεωρώ άλλωστε ότι οφείλουμε να κληροδοτήσουμε στους επερχόμενους είναι τα στοιχεία που βιώσαμε και μας συνείχαν μέσα στον αντιδικτατορικό αγώνα. Στοιχεία που συγκροτούν μια προσωπικότητα ενός νέου ενεργού δημοκρατικού πολίτη: το αδιαπραγμάτευτο της αξιοπρέπειας, η βαθιά εκτίμηση της συλλογικής δράσης, ο σεβασμός της αυτονομίας ενός μαζικού χώρου, η αναγνώριση της αναγκαιότητας της αποτελεσματικότητας, η αίσθηση της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης, η ανιδιοτέλεια στην προσφορά.

Διαβάστε επίσης:

«Εδώ Πολυτεχνείο!…» – 50 χρόνια μετά

Αριστοτέλης Σαρρηκώστας στο mononews: Xώρα χωρίς μνήμη, δεν έχει ιστορία

Γιώργος Βερνίκος, 50 χρόνια Πολυτεχνείο: Να ορθώνουμε το ανάστημά μας για έναν καλύτερο κόσμο