Different Class: Interview με τον κορυφαίο Βρετανό designer Tom Dixon

Tom Dixon

Αυτοδίδακτος και οραματιστής, ο Tom Dixon κατάφερε να παρεισφρήσει όχι μόνο στο DNA του διαπλανητικού βιομηχανικού σχεδιασμού, αλλά και στα μεγαλύτερα μουσεία μοντέρνας τέχνης του κόσμου.

O Tom Dixon δεν χρειάζεται συστάσεις. Κοσμοπολίτης, πάντα περίεργος και ασταμάτητα παθιασμένος με τις δυνατότητες μεταμόρφωσης των υλικών, όσο και με τις νέες μεθόδους παραγωγής, αλλά και τις καινούργιες τεχνολογίες, γιορτάζει πλέον τα 40 χρόνια προσφοράς του στον χώρο του design.

Το έργο του καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, ενώ τα σχέδιά του είναι γνωστά για τις γλυπτικές τους μορφές, την τολμηρή χρήση υλικών και την προσοχή στη λεπτομέρεια. Αντλώντας έμπνευση από τις βιομηχανικές διαδικασίες, ο Dixon δημιουργεί κομμάτια λειτουργικά και ταυτόχρονα γοητευτικά, με μια ξεχωριστή αισθητική – αποκλειστικά δική του. Από την εμβληματική του καρέκλα S έως την τελευταία του συλλογή, ο Dixon συνεχίζει να ξεπερνά τα όρια, εδραιώνοντας τη θέση του ως ενός από τους πιο σημαντικούς designers στον κόσμο.

Πριν το ντεμπούτο σας στον κόσμο του design, υπήρξατε ο μπασίστας της μπάντας Funkapolitan. Κοιτάζοντας προς τα πίσω, ήταν απρόσκοπτη η μετάβαση;

Το ντεμπούτο μου στη μουσική σκηνή έγινε τη στιγμή που η αγγλική rock, λόγω της punk, αναδείχτηκε σε αντικουλτούρα. Μια διαφορετική εποχή, σήμερα θα ακουγόταν κοινότυπο. Δεν ήταν όμως καθόλου αναίμακτο το πέρασμα στο design – εξαιτίας ενός τυχαίου ατυχήματος με τη μηχανή και ενός κατάγματος στο χέρι, το να παίξω ήταν απλά αδύνατον. Διδάχτηκα όμως τα θεμελιώδη στοιχεία της δημιουργικότητας, όσο και του εμπορίου, μέσα από τα μάτια του κοινού.

Αυτή η αντικουλτούρα “τρίφτηκε” πάνω σε μια ολόκληρη γενιά Βρετανών: μας έδωσε άδεια να δημιουργήσουμε – χωρίς πιστοποιητικά, πανεπιστημιακά πτυχία ή γονική έγκριση. Από καθαρή αγάπη προς την δημιουργία, δε μπορούσα να σταθώ ακίνητος, άρχισα να ασχολούμαι σιγά σιγά με τη γλυπτική. Παρατήρησα πώς η φωτιά μεταμορφώνει το μέταλλο. Την ομορφιά της μεταστοιχείωσης και μετάλλαξης.

Ονειρεύεστε ποτέ πως έχετε παραμείνει στο συγκρότημα και έχετε κάνει καριέρα σε αυτό;

Τελικά, όταν έσπασα το χέρι μου στο ατύχημα, αντικαταστάθηκα από έναν πολύ καλύτερο μπασίστα, ο οποίος τυχαίνει να είναι φίλος μου. Τώρα παίζει στους Pink Floyd. Το να είσαι ο δεύτερος μπασίστας στους Pink Floyd θα μπορούσε να είναι καλό ή κακό. Αλλά αντί να είμαι ένας γερασμένος ροκ σταρ, προτιμώ να είμαι ένας γερασμένος σχεδιαστής.

Είναι οι designers οι σύγχρονοι ροκ σταρ;

Οι designers, όπως και οι αρχιτέκτονες, ποτέ δεν απέκτησαν rockstar status (ίσως οι σεφ να πλησίασαν). Οι περισσότεροι, έξω από ένα μικρό σύμπαν ομοϊδεατών, παραμένουν ανώνυμοι ή έστω μη αναγνωρίσιμοι εξ όψεως στη μάζα – πράγμα άκρως βολικό για μένα. Δεν θα άντεχα τη φασαρία.

Τι ήταν αυτό που θέλατε να αλλάξετε στον κόσμο;

Προσωπικά, το ζήτημα της βιωσιμότητας και της κατάχρησης των πρώτη υλών του πλανήτη με στοίχειωναν από την αρχή.
Οι περισσότεροι designers δουλεύουν πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα, επηρεασμένοι από την επικαιρότητα και τις ανάγκες της κοινωνίας που συνεχώς αλλάζουν. Και θέλουν να αφήσουν τον κόσμο διαφορετικό φεύγοντας. Με τον δικό τους τρόπο. Και εγώ το ήθελα. Εξακολουθώ να το θέλω. Με κάθε πιθανό τρόπο.

Πού βρίσκετε έμπνευση πλέον;

Περιέργως, εκεί που πάντα την έβρισκα: στη γλυπτική, στις μεθόδους κατασκευής, στη μηχανική και την αρχιτεκτονική, στο να παραμένω γενικά περίεργος για τα πάντα εκτός από το σχέδιο. Ο σχεδιασμός είναι ένα εξαιρετικό επάγγελμα για τους περίεργους και για όσους βαριούνται εύκολα – μπορείς πάντα να χώνεις τη μύτη σου σε άλλες επιχειρήσεις ή να κάνεις βαθιές βουτιές σε εναλλακτικούς κόσμους.

Το design κάνει τελικά αρκετά για να επιφέρει μεγαλύτερη βιωσιμότητα;

Νομίζω ότι οι σχεδιαστές ανησυχούν και έχουν εμμονή με αυτό περισσότερο από πολλούς ανθρώπους, αλλά χρειάζεται ένας συνδυασμός σχεδιασμού, νομοθεσίας, εκπαίδευσης των καταναλωτών και κατασκευής για να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Τι ρόλο παίζει το χιούμορ στη δουλειά σας;

Είναι απαραίτητο για να παραμένω στο έδαφος -με σώας της φρένας.

Υπάρχει ένα αντικείμενο που να μην έχετε σχεδιάσει εσείς, αλλά να λατρέψατε κάποτε;

Ήταν μια κιθάρα Fender Jazz Bass του 1973 που ήρθε στα χέρια μου όταν ήμουν πιτσιρικάς (και ακόμα στο συγκρότημα) – υπό αμφιβόλου ηθικής συνθήκες. Βλέπετε, την είχε κλέψει ένας τύπος από τους Sex Pistols και μου την πούλησε. Μετά μου την έκλεψαν και εμένα σε ένα νυχτερινό κέντρο που λεγόταν “Τιτανικός”. Νιώθω μέχρι σήμερα νοσταλγία για αυτή την κιθάρα, αλλά στην πραγματικότητα ήταν το κάρμα που με τιμώρησε και το έχω αποδεχτεί.

Το TD Thessaloniki είναι στην πραγματικότητα ένας βιωματικός εκθεσιακός χώρος. Και, ενδεχομένως, η απόδειξη πως ακόμη και η παρασκευή καφέ μπορεί να εξελιχθεί σε μορφή τέχνης, με τον ίδιο τρόπο που και η απόλαυσή του είναι μια εκ των εναπομείναντων σύγχρονων τελετουργιών. Ισχύει το “Form follows function” του Louis H. Sullivan;

Η φόρμα δεν ακολουθεί απαραίτητα μόνο τη λειτουργία. Σαφέστατα μπορεί να ακολουθήσει και την ηδονή. Στο μυαλό μου είναι αυτονόητο πως μπορεί και η ευχαρίστηση να ορίσει τη φόρμα, το σχήμα. Μια από τις αμήχανες στιγμές στη δική μας δουλειά είναι η στατικότητα της παρουσίασης. Που συνήθως γεννά βαρετά showrooms. Ας είμαστε ειλικρινείς, αυτό που ζωντανεύει το interior design είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι. Σε αυτό επάνω πειραματιστήκαμε αρκετά, ειδικά κατά τη διάρκεια των εκθέσεων στο Μιλάνο ή στα headquarters του Λονδίνου.

Καταλήξαμε πως ένα καφέ ή ένα εστιατόριο, ένας γαστρονομικός χώρος, όπου πρωταγωνιστούν οι μυρωδιές και οι γεύσεις, ζωντανεύει ακόμη περισσότερο με την παρουσία ανθρώπων που αφήνονται στην απόλαυση. Σε δικό τους ιερό χρόνο. Αυτός είναι ο ιδανικότερος τρόπος να τεστάρουμε τα προϊόντα που σχεδιάζουμε ή τις ιδέες που έχουμε: υπό συνθήκες απόλαυσης και ζωής.

Θεωρείτε εαυτόν αντιρρησία ή επαναστάτη;

Ανέκαθεν βαριόμουν εύκολα – ειδικά τους κανόνες που θέτουν οι άλλοι. Μετά από δέκα χρόνια εργασίας εντός της Habitat, όταν ελευθερώθηκα και δημιούργησα το δικό μου brand ένιωσα ελεύθερος. Δεν άλλαξα από αντίδραση στο πριν. Απλώς αφέθηκα στο να είμαι ο εαυτός μου, να καθορίζω ελεύθερα το σημείο εκκίνησης της κάθε συλλογής. Δεν ήμουν ποτέ συνειδητά αντιρρησίας ή πνεύμα αντιλογίας. Ούτε θεωρώ πως υπήρξα επαναστάτης. Διάολε, είναι ύβρις και μόνο να το σκεφτώ. Δεν τετραγώνισα τον κύκλο, απλώς ένιωθα πως έπρεπε να εξωτερικεύσω κάπως όλη αυτή τη δημιουργική δύναμη που υπήρχε μέσα μου από νωρίς. Και το βρήκα στο να πλάθω σχήματα, να δίνω σε χρηστικά καθημερινά αντικείμενα μια όψη γοητευτική και διαφορετική. Πάντα με τη σκέψη πως θα ήταν υπέροχο πραγματικά, αν τα όρια μεταξύ τέχνης και βιομηχανικού σχεδιασμού γίνονταν δυσδιάκριτα. Έχουμε ανάγκη την τέχνη, όσο και την ανθρωπιά. Και μπορεί κάποιες στιγμές να κολυμπάω ανάποδα στο ρεύμα (πάντα μου άρεσε αυτό, θα έπρεπε να είναι Ολυμπιακό άθλημα), πάντα όμως από προσωπική ανάγκη έκφρασης, όχι από αντίδραση.

Είναι η ανάγκη αύξησης των εκάστοτε πωλήσεων ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας σχεδιασμού;

Είχα από πολύ νωρίς τα σωστά ένστικτα, πράγμα που τρόπων τινά μου έδινε πράσινο φως να συνεχίζω. Αλλά, φυσικά, όσο μεγαλώνεις, τόσο πρέπει να τροφοδοτείς τη φωτιά.

Κυκλοφορεί η φήμη πως συμβουλεύετε νεότερους σχεδιαστές να «αποσχεδιάζουν». Τι εννοείτε;

Δεν είμαι μινιμαλιστής εκ πεποιθήσεως, ούτε εμμονικός με τη Bauhaus. Πιστεύω όμως στη διαχρονικότητα. Ίσως για αυτό πολύ συχνά έρχομαι σε επαφή με νέους designers που υπερπροσπαθούν (είτε για λόγους εμπορικότητας, είτε σε συνδυασμό με τον οχετό δημιουργικότητας μέσα τους που δεν έχουν ακόμη μάθει να ελέγχουν ως ροή, και κατεβαίνει ανυπόμονα ως χείμαρρος). Φορτώνουν το εκάστοτε σχέδιο / αντικείμενο, για να το κάνουν πιο επιθυμητό. Περιπτώσεις όπου η γλυπτική μορφή του αντικειμένου καταπιέζει, έως και ακυρώνει τη χρηστικότητα του. Τότε τους ζητώ να το απογυμνώσουν, να το δουν από την αρχή. Το ίδιο συμβαίνει και στην τέχνη, όπως και στη μόδα.

Είμαστε πολύπλοκα όντα, και έχουμε συνηθίσει, λανθασμένα, πως όσο πιο σύνθετο είναι κάτι, τόσο πιο γοητευμένοι πρέπει να νιώθουμε από αυτό. Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με χρηστικά, καθημερινά αντικείμενα (που η διάρκεια ζωής τους είναι στα δέκα ή δεκαπέντε ή και είκοσι χρόνια) και βιομηχανικό σχεδιασμό, οι Έλληνες είχατε εξ αρχής δίκιο, “οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ, ἀλλ᾿ ἐν τῷ εὖ τὸ πολύ”.

Έχετε πει ότι ποτέ δεν είστε απόλυτα ικανοποιημένος με οτιδήποτε έχετε σχεδιάσει. Γιατί είναι αυτό;

Μαθαίνεις συνέχεια και μόλις κάνεις κάτι, συνειδητοποιείς τα κομμάτια που θα μπορούσες να κάνεις διαφορετικά. Συχνά υπάρχουν συμβιβασμοί. Υπάρχουν μερικά πράγματα που μου αρέσουν γιατί αντιπροσωπεύουν μια στιγμή στην καριέρα μου. Μου αρέσει η καρέκλα Pylon. Στην πραγματικότητα προσπαθούσα να φτιάξω την ελαφρύτερη καρέκλα στον κόσμο και δεν είναι πέτυχα σε αυτό, αλλά μου έμαθε τη δομική μηχανική. Η τελευταία είναι η καρέκλα Hydro, η οποία χρειάστηκε τεράστια τεχνολογική εξέλιξη.

Όπως ένας καλλιτέχνης της ροκ, νιώθεις τον φόβο. Ξέρεις πως δεν θα μπορέσεις ποτέ να ξαναβγάλεις ένα «Ziggy Stardust» – αν και είμαι βέβαιος πως ο Bowie μάλλον δεν ανησυχούσε ποτέ για αυτό. Μπορεί να λατρεύω μια καρέκλα που φαίνεται διαφορετική και αποδίδει (αν και με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που αρχικά είχα σκεφθεί). Αυτή η καρέκλα έχει τα ελαττώματα της, επομένως. Δεν είναι ζήτημα ικανοποίησης. Ωστόσο, οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για την αισθητική, όχι για τις λεπτομέρειες της διαδικασίας κατασκευής. Οπότε δεν το νιώθει ποτέ κανείς άλλος. Μόνο εγώ.