Γεφύρι Πλάκας: Αρχιτεκτονικό θαύμα!

Με ιστορία δυο αιώνων αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομίας της χώρας μας.

Είναι ένα εξαιρετικό μάθημα στατικής για τους μηχανικούς η καμάρα. Η μεταφορά των τάσεων στις δυο βάσεις έδρασης, ο υπολογισμός και η στήριξη. Δεν είναι εύκολος ο υπολογισμός ούτε η εκτέλεση της κατασκευής.

Υπάρχουν κρίσιμα μεγέθη όπως το μήκος του τόξου η απόσταση μεταξύ των δυο βάσεων και το άνοιγμα στην κορυφή. Όπως φυσικά κρίσιμη είναι και η τοποθέτηση των κεντρικών πλακών στην κορυφή της καμάρας. Θέλει τεχνίτη με γνώση, φαντασία, ικανότητα, εμπειρία.

Το γεφύρι της Πλάκας είναι το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων και το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Έχει άνοιγμα κάμαρας 40 μέτρα, ύψος 21 μέτρα και πλάτος στην κορυφή 3,2 μέτρα.

Ο λόγος που γίνεται μονότοξο είναι ότι η κοίτη του Αράχθου σ’ αυτό το σημείο δεν επιτρέπει κεντρική έδραση τόσο λόγω του αμμώδους εδάφους όσο και λόγω της ορμής των νερών.

Πρόκειται για μια ακραία κατασκευή που στο παρελθόν έχει πέσει 3 φορές: 1860, 1863, 2015, την τελευταία φορά έπειτα από βροχόπτωση.

Το γεφύρι της Πλάκας απέχει 70km από τα Γιάννενα με κατεύθυνση νότιο ανατολικά. Είναι πολύ κοντά στα Πράμαντα Ιωαννίνων. Η ιστορία του είναι πλούσια και ταυτισμένη μ’ αυτή του ελληνικού έθνους και των κατοίκων της περιοχής. Εξ ου και υπάγεται απευθείας στο Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Στο σημείο όπου χτίστηκε το γεφύρι της Πλάκας υπήρχε μια παλαιά γέφυρα η οποία καταστράφηκε το 1860.

Το 1863 ξαναχτίστηκε από την αρχή. Έδωσε γι’ αυτή τη δουλειά 30 χιλιάδες γρόσια ο Δημήτρης Αρβανιτογιάννης από τα Πράμαντα Ιωαννίνων. Η γέφυρα κατέρρευσε την ημέρα των εγκαινίων. Το 1866 ξαναχτίστηκε με κύρια χορηγία του τραπεζίτη Ιωαννίνων Ιωάννη Ζ. Λούλη, από το ίδιο μάστορα που επρόκειτο να χτίσει αργότερα και τη Γέφυρα της Κόνιτσας. Το κόστος έφτασε τα 170.000 οθωμανικά γρόσια ποσό που καλύφθηκε από το Λούλη και από συνδρομές κατοίκων από τις γύρω κοινότητες.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1878, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ενάντια στους Οθωμανούς, Ελληνικά στρατεύματα, υπό των εντολών του Κωνσταντίνου Κοττίκα, επικράτησαν της Τουρκικής Φρουράς της γέφυρας, και τους εξανάγκασαν σε συνθηκολόγηση.

Τη δεκαετία του 1880 ο ποταμός Άραχθος ήταν το σύνορο της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη συγκεκριμένη περίοδο σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Μετά το 1928 πραγματοποιήθηκαν διάφορες απόπειρες συντήρησης και παράλληλα δημιουργήθηκε νέος δρόμος που συνέδεε τις κοινότητες. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η γέφυρα βομβαρδίστηκε από τις Γερμανικές δυνάμεις, άντεξε με μόνο ελαφριές ζημιές. Οι ντόπιοι την επισκεύασαν με τσιμέντο το 1943.

Η γέφυρα υπέστη ζημιές εξαιτίας, ισχυρών βροχοπτώσεων το 2007, και υπήρχαν σχέδια για εκτέλεση έργων επισκευής, που δεν υλοποιήθηκαν. Το τόξο της γέφυρας κατέρρευσε την 1η Φεβρουαρίου 2015, όταν από ισχυρές βροχοπτώσεις πλημμύρισε η κοίτη του ποταμού. Αποφασίστηκε η ανακατασκευή της και την μελέτη ανέλαβε το ΕΜΠ με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτρη Καλιαμπάκο. Ολοκληρώθηκε το 2019 και η αποκατάσταση της βραβεύτηκε από την Europa Nostra πέρυσι.

Εντυπωσιακή ήταν η αφαψίδωση όπως αναφέρετε στη σχετική σελίδα του ΕΜΠ: «…ξεκίνησε σταδιακά από την περιοχή της κλείδας και συνεχίστηκε προς τα βάθρα ακολουθώντας επαναληπτική διαδικασία. Σε κάθε βήμα γινόταν έλεγχος των μετακινήσεων του τόξου σε χαρακτηριστικά σημεία με χρήση κατάλληλα διαμορφωμένου δικτύου μετρήσεων αλλά και ενσωματωμένους αισθητήρες.

Αρχικά αφαψιδώθηκε το κεντρικό τόξο, καθόλο το μήκος της περιοχής με τη μεγαλύτερη καμπυλότητα (καμπούρα). Η μετρηθείσα παραμόρφωση, η οποία αντιστοιχεί στην ελαστική παραμόρφωση, ήταν μόλις 3 mm στην περιοχή της κλείδας, στα όρια δηλαδή του στατιστικού λάθους σε σχέση με αυτό που προβλεπόταν στη μελέτη της γέφυρας, συμπεριλαμβανομένου του σφάλματος της μεθοδολογίας μετρήσεων.

Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό (και μια ελπιδοφόρα ένδειξη για την πορεία της κατασκευής), δεδομένου του πλήθους των αβεβαιοτήτων που υπεισέρχονται στους υπολογισμούς και της ελάχιστης εμπειρίας του σύγχρονου τεχνικού κόσμου σε κατασκευές πέτρινων γεφυριών τέτοιου μεγέθους. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η τελευταία λίθινη γέφυρα με σχετικά μεγάλο άνοιγμα ξεκαλουπώθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα».

Σας προτείνω να επισκεφτείτε το γεφύρι της Πλάκας και να το περπατήσετε.