Κλιματική κρίση: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε μέσα από 20 ερωτήσεις και απαντήσεις

Αφιέρωμα New Green Deal – Μεγάλος Υποστηρικτής ΔΕΗ

Ποια είναι η διαφορά της κλιματικής αλλαγής από την υπερθέρμανση του πλανήτη;

Η υπερθέρμανση του πλανήτη αναφέρεται στη μακροπρόθεσμη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η παγκόσμια θερμοκρασία παρουσιάζει άνοδο από τις αρχές του 20ού αιώνα και κυρίως από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Σε παγκόσμιο επίπεδο, από το 1880 η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί περίπου 1° Κελσίου.

Αντίθετα, η κλιματική αλλαγή περιλαμβάνει την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά και ένα ευρύτερο φάσμα αλλαγών που συμβαίνουν στη Γη, όπως η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η συρρίκνωση των ορεινών παγετώνων, το λιώσιμο των πάγων στη Γροιλανδία, την Ανταρκτική και την Αρκτική καθώς και η εμφάνιση όλο και πιο συχνά ακραίων καιρικών φαινομένων όπως καταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες και μεγάλες περίοδοι ξηρασίας.

Πώς γνωρίζουμε ποια ήταν τα επίπεδα της θερμοκρασίας του πλανήτη και των αερίων του θερμοκηπίου στο μακρινό παρελθόν ώστε να κάνουμε συγκρίσεις;

Οι πυρήνες πάγου είναι η καλύτερη πηγή των επιστημόνων για τα ιστορικά δεδομένα για το κλίμα. Άλλα εργαλεία για την εκμάθηση της αρχαίας ατμόσφαιρας της Γης περιλαμβάνουν τα δαχτυλίδια ανάπτυξης στα δέντρα, τα οποία διατηρούν ένα ακατέργαστο ιστορικό της θερμοκρασίας, της υγρασίας και των επιπέδων συννεφιάς κάθε εποχής, τα τελευταία, περίπου, 2.000 χρόνια. Τα κοράλλια σχηματίζουν επίσης κύκλους ανάπτυξης που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη θερμοκρασία και τα θρεπτικά συστατικά στον τροπικό ωκεανό.

Γιατί το 1880 χρησιμοποιείται ως έτος ορόσημο για τη σύγκριση της θερμοκρασίας του πλανήτη;

Τρία από τα πληρέστερα αρχεία καταγραφής θερμοκρασίας στον κόσμο, όπως το Goddard Institute for Space Studies της NASA, το National Oceanic and Atmospheric Administration’s National Climactic Data Center και το Meteorological Office’s Hadley Centre της Μεγάλης Βρετανίας, αρχίζουν από το 1880.

Σε σχέση με το 1880, ποιες χρονιές είναι οι πιο θερμές παγκοσμίως και πόσο έχει αυξηθεί η μέση θερμοκρασία;

Τα έξι πιο θερμά χρόνια παγκοσμίως από το 1880 είναι το 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 και το 2019. Συνολικά, τα στοιχεία δείχνουν αύξηση της θερμοκρασίας συνεχώς από το 1998 μέχρι σήμερα. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 0,8 βαθμούς Κελσίου από το 1880, αλλά στην ηπειρωτική Ευρώπη αυξήθηκε περισσότερο και συγκεκριμένα κατά 1,4 βαθμούς Κελσίου.

Προκαλεί ο ήλιος το φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Ο ήλιος μπορεί να επηρεάσει το κλίμα της Γης, όμως δεν είναι υπεύθυνος για την υπερθέρμανση που παρατηρείται τις τελευταίες δυο δεκαετίες.

Συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες ότι υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή είναι οι ανθρώπινες δραστηριότητες;

Ναι, η συντριπτική πλειονότητα και συγκεκριμένα το 97% των εξειδικευμένων με την κλιματική επιστήμη επιστημόνων, συμφωνούν ότι οι άνθρωποι προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη και την αλλαγή του κλίματος. Οι περισσότερες από τις κορυφαίες επιστημονικές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο παρουσίασαν μελέτες που το τεκμηριώνουν, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών και αμερικανικών ακαδημιών επιστήμης, της Διακυβερνητικής Ομάδας των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και πλήθος αξιόπιστων επιστημονικών οργανισμών σε όλο τον κόσμο.

Πώς κατέληξαν οι επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή;

Το πρώτο στοιχείο που αποδεικνύει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας τις τελευταίες δεκαετίες δεν αποτελεί μέρος ενός φυσικού κύκλου είναι το πόσο γρήγορα συμβαίνει η αλλαγή. Οι μεγαλύτερες μεταβολές της θερμοκρασίας που έχει βιώσει ο πλανήτης μας κατά τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια είναι οι εποχές των παγετώνων. Με βάση ένα συνδυασμό παλαιοκλιματικών δεδομένων και μοντέλων, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι όταν οι παγωμένες εποχές τελείωσαν, χρειάστηκαν περίπου 5.000 χρόνια για να ζεσταθεί ο πλανήτης μεταξύ 4 και 7 βαθμών Κελσίου. Η αύξηση της θερμοκρασίας του περασμένου αιώνα κατά 0,7 βαθμούς Κελσίου είναι περίπου οκτώ φορές ταχύτερη, κατά μέσο όρο, από την αύξηση της θερμοκρασίας λόγω παγετού.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σημερινή αύξηση της θερμοκρασίας δεν οφείλεται σε φυσικές επιδράσεις, προκύπτει από τη συλλογή στοιχείων τα τελευταία 100 χρόνια για φυσικούς παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα – όπως αλλαγές στη φωτεινότητα του Ήλιου, σημαντικές ηφαιστειακές εκρήξεις, και φαινόμενα όπως το Ελ Νίνιο. Από την επεξεργασία των στοιχείων αυτών προέκυψε ότι δεν μπορεί να αποδοθεί σε αυτούς τους παράγοντες η πρόσφατη, ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας της Γης.

Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ποια τα αέρια του θερμοκηπίου και πώς επηρεάζει ο άνθρωπος το κλίμα και τη θερμοκρασία της Γης;

Φαινόμενο του θερμοκηπίου ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία η θερμότητα παγιδεύεται κοντά στην επιφάνεια της Γης από τα λεγόμενα αέρια του θερμοκηπίου.

Ο άνθρωπος επηρεάζει ολοένα και περισσότερο το κλίμα και τη θερμοκρασία του πλανήτη μέσω της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της αποψίλωσης των δασών και της κτηνοτροφίας. Οι δραστηριότητες αυτές προσθέτουν τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που υπάρχουν ήδη στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και τα φθοριούχα αέρια, λειτουργούν όπως το γυαλί των θερμοκηπίων, παγιδεύοντας τη θερμότητα του ήλιου και εμποδίζοντας τη διάχυσή της στο διάστημα.

Το διοξείδιο του άνθρακα, είναι το αέριο του θερμοκηπίου που παράγεται συχνότερα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και ευθύνεται για το 63% της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα είναι σήμερα κατά 40% υψηλότερη από ό,τι κατά την έναρξη της εκβιομηχάνισης. Άλλα αέρια του θερμοκηπίου εκλύονται σε μικρότερες ποσότητες αλλά παγιδεύουν τη θερμότητα πολύ περισσότερο από το CO2, και σε μερικές περιπτώσεις είναι κατά πολύ ισχυρότερα. Το μεθάνιο ευθύνεται για το 19% της υπερθέρμανσης του πλανήτη από ανθρωπογενείς αιτίες και το υποξείδιο του αζώτου για το 6%.

Για ποιο λόγο αυξήθηκαν ραγδαία οι εκπομπές των επικίνδυνων αερίων;

Η αιτία της αύξησης των εκπομπών είναι η καύση του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, που παράγουν διοξείδιο του άνθρακα και υποξείδιο του αζώτου.

Η δεύτερη αιτία είναι η αποψίλωση των δασών αφού τα δέντρα συμβάλλουν στη ρύθμιση του κλίματος διότι απορροφούν το CO2 από την ατμόσφαιρα. Έτσι, όταν τα δάση χάνονται, χάνεται και το πλεονέκτημα αποθήκευσης του άνθρακα, με αποτέλεσμα τεράστιες ποσότητες να απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα.

Η αύξηση της κτηνοτροφίας συμβάλλει επίσης στην αύξηση των εκπομπών αφού οι αγελάδες και τα αιγοπρόβατα παράγουν μεγάλες ποσότητες μεθανίου κατά την πέψη της τροφής τους, ενώ τα αζωτούχα λιπάσματα ευθύνονται για τις εκπομπές υποξειδίου του αζώτου.

Ποιο είναι το μέγεθος της καταστροφής των τροπικών δασών; Υπάρχουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία;

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, κάθε έξι δευτερόλεπτα καταστρέφεται έκταση ίση με ένα γήπεδο ποδοσφαίρου! Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων, μέλος του δικτύου Global Forest Watch, κατά το 2019 χάθηκαν 120.000.000 στρέμματα τροπικού δάσους, καθώς και περίπου 40.000.000 πυκνού, αρχέγονου τροπικού δάσους, από τις σημαντικότερες περιοχές του πλανήτη για την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα.

Είναι αλήθεια ότι ο περιορισμός στην κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων θα μείωνε τις αρνητικές επιπτώσεις στο κλίμα της Γης;

Ναι! Ήδη από το 2014 η Οικονομική Επιτροπή για την Ευρώπη του ΟΗΕ (UNECE), χτύπησε το καμπανάκι για την σοβαρή επίπτωση του κτηνοτροφικού τομέα στην κλιματική αλλαγή. Στην έκθεση αναφερόταν ότι εάν οι Ευρωπαίοι περιόριζαν κατά 50% την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία και την κτηνοτροφία θα μπορούσαν να μειωθούν ακόμη και κατά 40%!

Γιατί οι επιστήμονες και η διεθνής κοινότητα κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι η αύξηση της θερμοκρασίας δεν πρέπει να ξεπεράσει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου;

Η έκθεση του ΟΗΕ που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2018, επισημαίνει ότι το ενδεχόμενο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τη θερμοκρασία της προβιομηχανικής περιόδου (ή κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τη σημερινή), θα έχει καταστροφικές συνέπειες όπως, άνοδο της στάθμης των θαλασσών, εξάπλωση των ερήμων, απώλεια φυσικών οικοτόπων και ειδών, λιώσιμο των πάγων και αύξηση του αριθμού έντονων καταιγίδων που θα επηρεάσουν δραματικά την υγεία των ανθρώπων, την ποιότητα ζωής, την ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη.

Έτσι σύμφωνα με το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (Intergovernmental Panel on Climate Change -IPCC), θα πρέπει να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1.5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά όρια.

Η ειδική έκθεση, την οποία έχουν εγκρίνει 195 κράτη μέλη του IPCC, αποτελεί το πιο σημαντικό έως τώρα επιστημονικό κείμενο για την κλιματική αλλαγή.

Ένα από τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Υπάρχουν συγκεκριμένες καταγραφές που να το αποδεικνύουν;

Ναι! Χάρη στα δεδομένα δορυφορικών και παλιρροϊκών μετρητών της NASA, γνωρίζουμε ότι η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται περίπου κατά 3,3 χιλιοστά ετησίως, ποσοστό που κάθε δέκα χρόνια αυξάνεται κατά ακόμα 1 χιλιοστό ετησίως. Κάθε χρόνο στον Ατλαντικό προστίθενται 750 γιγατόνοι νερού, με τον 1 γιγατόνο να ισούται με 1 τρισεκατομμύριο κιλά! Μόνο το λιώσιμο των πάγων στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική έχει αυξήσει την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας περισσότερο από 1,27 εκατοστά τα τελευταία 16 χρόνια.

Οι ωκεανοί ασφυκτιούν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής; Και πώς αυτό αποδεικνύεται;

Οι ωκεανοί ξεμένουν από οξυγόνο λόγω και της κλιματικής αλλαγής, με το πρόβλημα συνεχώς να επιδεινώνεται αφού οι λεγόμενες “νεκρές” ζώνες επεκτείνονται όλο και πιο γρήγορα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος επισημαίνει ότι ο αριθμός των “νεκρών ζωνών” διπλασιάζεται, περίπου, κάθε 10 χρόνια ήδη από τη δεκαετία του 1960 και έχουν αυξηθεί από, περίπου, 20 που ήταν τη δεκαετία του 1950, σε, περίπου, 400 τη δεκαετία του 2000!

Η αύξηση των “νεκρών ζωνών” προκαλείται από την υπερθέρμανση και την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που οδηγούν σε αύξηση των ποσοτήτων της θερμότητας που απορροφάται από τους ωκεανούς.

Υπάρχει σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με την εμφάνιση νέων επικίνδυνων ιών;

Ναι! Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), μια νέα μολυσματική ασθένεια εμφανίζεται στους ανθρώπους κάθε τέσσερις μήνες, με το 75% αυτών των λοιμώξεων να προέρχεται από ζώα. Οι λεγόμενες ζωονοσογόνες ασθένειες μεταδίδονται, όπως λέει το UNEP, στους ανθρώπους όταν καταστρέφουμε τους βιότοπους και εμπορευόμαστε παράνομα την άγρια φύση αυξάνοντας την έκθεσή μας σε παθογόνα. Οι ζωονοσογόνες ασθένειες όπως η COVID-19 είναι ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους το περιβάλλον επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία ενώ παράλληλα, σύμφωνα με το UNEP, η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει αποδειχθεί ότι επιδεινώνει τους θανάτους από τον νέο κορονοϊό.

Η σχέση της κλιματικής αλλαγής με την εμφάνιση ασθενειών αφορά μόνο χώρες που έχουν άλλες διατροφικές συνήθειες ή και χώρες όπως η Ελλάδα;

Σύμφωνα με τους ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) που συνέταξαν την έκθεση “Περιβάλλον και Υγεία” 2019, “Περιβάλλον και Υγεία”, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιφέρει στη χώρα μας, επιμήκυνση της περιόδου δράσης των ενδημικών ειδών κουνουπιών αλλά και διαφόρων ειδών κουνουπιών-εισβολέων, όπως το ασιατικό κουνούπι «Τίγρης», που ευθύνεται για την εξάπλωση του ιού του Δυτικού Νείλου, ενώ εκτιμάται ότι λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας θα έχουμε επανεμφάνιση του Δάγγειου πυρετού.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, υπάρχουν επιστημονικές εκτιμήσεις για την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας;

Η Ελλάδα -αλλά και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία- θα βιώσει σε υπερθετικό βαθμό τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που συνδέονται με την αύξηση των ακραία υψηλών θερμοκρασιών. Νέα μελέτη από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Κομισιόν προβλέπει την αύξηση κατά 50 φορές των σοβαρών περιστατικών καυσώνων με αντίστοιχο πολλαπλασιασμό των θανάτων λόγω της αφόρητης ζέστης. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα ισχυρά κύματα πολύ υψηλών θερμοκρασιών, που θα εμφανιζόταν υπό κανονικές συνθήκες κάθε 50 χρόνια, θα εμφανίζονται, πλέον, στη Νότια Ευρώπη κάθε χρόνο!

Με ποιον τρόπο μπορεί να ανασχεθεί η κλιματική κρίση και να επιτευχθεί ο στόχος του 1,5 βαθμών Κελσίου;

Το κλειδί είναι η δραστική μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μέσα από την ανάπτυξη μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών που θεωρείται τεχνολογικά εφικτή και οικονομικά προσιτή. Για να επιτευχθεί η μείωση των εκπομπών θα πρέπει παράλληλα να αυξηθεί η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ καθώς και να βελτιωθεί σημαντικά η ενεργειακή απόδοση, να σταματήσει, δηλαδή, η ακούσια απώλεια ενέργειας από τα κτήρια και να αυξηθεί η απόδοση των συσκευών.

Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι χώρες, μπορεί να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου;

Οι υφιστάμενες δεσμεύσεις, όπως αυτές απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 για το κλίμα, δεν είναι αρκετές για να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου, πολύ περισσότερο στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Αντίθετα μέχρι σήμερα ο πλανήτης κινείται προς μια αύξηση της τάξης των 3-4 βαθμών Κελσίου, με δυνητικά δραματικές συνέπειες για πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της στάθμης της θάλασσας και ισχυρότερων καταιγίδων. Όσο η μείωση των εκπομπών καθυστερεί, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι επιπτώσεις, από τις οποίες πολλές μη αναστρέψιμες, και πιο επώδυνα, αλλά και κοστοβόρα τα μέτρα που θα χρειαστεί να ληφθούν στο μέλλον.

Γιατί επιστημονικοί φορείς και διεθνή ΜΜΕ, υιοθέτησαν τον όρο κλιματική κρίση αντί του όρου κλιματική αλλαγή;

Η ραγδαία αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης, αλλά και των δραματικών επιπτώσεων που επιφέρει με την αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων, οδήγησε τους επιστήμονες και τα μεγάλη διεθνή ΜΜΕ στην υιοθέτηση του όρου «κλιματική κρίση» σε μια προσπάθεια πίεσης των κυβερνήσεων και ευαισθητοποίησης των πολιτών με στόχο να μεταδοθεί η επείγουσα ανάγκη για τη λήψη άμεσων μέτρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιανουάριο του 2020, δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό “BioScience” άρθρο το οποίο συνυπέγραφαν 11.000 επιστήμονες, στο οποίο, παρουσιάζοντας τα τελευταία στοιχεία των ερευνών τους, επεσήμαναν ότι “έχει φτάσει η κλιματική κρίση”.

*Με στοιχεία από NASA, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ελληνικό γραφείο της Greenpeace, WWF Ελλάς, Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων, Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης, UNEP, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα για το κλίμα, το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή στο μεγάλο αφιέρωμα New Green Deal του mononews.gr