Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Μοχλός για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση εδώ και 50 χρόνια

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου και αποτελεί την κύρια εκδήλωση του ΟΗΕ για την ενημέρωση του παγκόσμιου κοινού σχετικά με περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

Από τoν πρώτο εορτασμό της το 1974, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος βοήθησε το UNEP να ευαισθητοποιήσει την διεθνή κοινή γνώμη, να αναδείξει θέματα, όπως η εξάντληση της στιβάδας του όζοντος, οι τοξικές χημικές ουσίες, η απερήμωση και η υπερθέρμανση του πλανήτη και να εξελιχθεί σε μια παγκόσμια πλατφόρμα για την ανάληψη δράσης σε επείγοντα περιβαλλοντικά θέματα. Εκατομμύρια άνθρωποι συμμετείχαν με την πάροδο των ετών στις δράσεις για το περιβάλλον, συμβάλλοντας στην αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών, καθώς και στην εθνική και διεθνή περιβαλλοντική πολιτική.

Το 1972 είναι η χρονιά που ξεκινάει η συνειδητοποίηση της ανάγκης για δημιουργία διεθνούς περιβαλλοντικής πολιτικής. Από τις 5 έως τις 16 Ιουνίου του έτους αυτού πραγματοποιήθηκε στην Στοκχόλμη στη Σουηδία, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το πρώτο μεγάλο συνέδριο για περιβαλλοντικά θέματα.

Μέχρι τότε τα περιβαλλοντικά ζητήματα θεωρούνταν προβλήματα τοπικά ή περιφερειακά και εντοπίζονταν κυρίως στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, δηλαδή τις περιοχές του κόσμου με μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη. Άλλωστε το περιβάλλον δεν ήταν στις προτεραιότητες του ΟΗΕ, όταν ιδρύθηκε το 1945, αμέσως μετά την λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Η Διάσκεψη για το Ανθρώπινο Περιβάλλον ή Διάσκεψη της Στοκχόλμης, όπως έμεινε στην ιστορία, είχε ως στόχο να βρεθεί ένας κοινός τόπος από την διεθνή κοινότητα για την διατήρηση και την ενίσχυση του ανθρώπινου περιβάλλοντος.

Στα τέλη του 1972 και συγκεκριμένα στις 15 Δεκεμβρίου, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, εξέδωσε ψήφισμα [A/RES/2994(XXVII)] που όριζε την 5η Ιουνίου (πρώτη ημέρα των εργασιών της Διάσκεψης της Στοκχόλμης) ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και παρότρυνε τις «κυβερνήσεις και τους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών να αναλαμβάνουν κάθε χρόνο την ίδια ημέρα παγκόσμιες δραστηριότητες για τη διατήρηση και την ενίσχυση του περιβάλλοντος, με σκοπό την εμβάθυνση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και την επιδίωξη της αποφασιστικότητας, όπως αυτή εκφράστηκε στη Διάσκεψη της Στοκχόλμης».

Επίσης την ίδια ημέρα, σύνεδροι ενέκριναν ένα άλλο ψήφισμα [A /RES/2997 (XXVII)] που οδήγησε στη δημιουργία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), του εξειδικευμένου οργανισμού του ΟΗΕ για περιβαλλοντικά θέματα με έδρα το Ναϊρόμπι της Κένυας.

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Environment Programme – UNEP) αποτελεί το βασικό όργανο συντονισμού, παρακολούθησης και προώθησης θεμάτων προστασίας του περιβάλλοντος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Ιδρύθηκε το 1972 και εδρεύει στο Ναϊρόμπι της Κένυας.

Οι δραστηριότητες του UNEP κατηγοριοποιούνται σε επτά ευρείς θεματικούς τομείς: κλιματική αλλαγή, καταστροφές και συγκρούσεις, διαχείριση οικοσυστημάτων, περιβαλλοντική διακυβέρνηση, χημικά και απόβλητα, αποδοτικότητα των πόρων και περιβαλλοντική παρακολούθηση. Παράλληλα, πρωταρχική του δέσμευση αποτελεί η προώθηση της περιβαλλοντικής διάστασης της βιώσιμης ανάπτυξης ως συνεισφορά στην εφαρμογή της Agenda 2030 και των παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) του ΟΗΕ, ειδικότερα.

Καθώς δεν υφίσταται ακόμη ένας Παγκόσμιος Οργανισμός Περιβάλλοντος στο πλαίσιο των ΗΕ, λόγω ζητημάτων που προκύπτουν με την χρηματοδότηση, την έδρα και άλλα διαδικαστικά θέματα λειτουργίας του, παρά το ότι ΕΕ και τα κράτη-μέλη της αποτελούν τους βασικότερους υποστηρικτές των προσπαθειών για δημιουργία ενός τέτοιου Οργανισμού πάνω από 10 χρόνια ήδη, το ρόλο αυτό διαδραματίζει το UNEP.