Απολογία υπέρ της ανθεκτικότητας αποτελεί το νέο βιβλίο με τίτλο The Resililent Society από τον Μάρκους Μπρουνερμέιερ. Ο περίφημος οικονομολόγος του Princeton (Πρίνστον) θεωρεί ότι η ανθεκτικότητα θα σώσει τις ανθρώπινες κοινωνίες στη μετά τον κορονοϊό εποχή. Δηλαδή, την παγκόσμια οικονομία.

Ξεκινάει μάλιστα με μια παραβολή που δανείζεται από τον Γάλλο παραμυθά και ποιητή Λαφοντέν. Η δρυς θεωρείται δυνατή ενώ το καλάμι αδύναμο. Ωστόσο, σε περίπτωση σφοδρής ανεμοθύελλας, η δρυς ενδέχεται να ξεριζωθεί ενώ το καλάμι παραμένει άθικτο.

Σαν τον κάλαμο, πρέπει κανείς να λυγίζει αλλά όχι να σπάει, υποστηρίζει ο Μάρκους Μπρουνερμέιερ. Έτσι, και μια Ανθεκτική Κοινωνία (όπως ελεύθερα μεταφράζεται ο αγγλικός τίτλος), μπορεί ενδεχομένως να επανέλθει στις ράγες της ύστερα από οποιοδήποτε ισχυρό σοκ. Πανδημία ή οικονομική κρίση ή και τα δύο σε ένα…

Κουλτούρα ανθεκτικών ατόμων

Πώς λοιπόν ξεχωριστοί ηγέτες, ιδρύματα και κράτη πρόκειται να διαχειριστούν τη δυναμική, παγκοσμιοποιημένη οικονομία του σήμερα, που εμφανίζεται γεμάτη παγίδες;

Χωρίς ανθεκτικότητα ολόκληρες κοινωνίες, οικογένειες ή μεμονωμένα άτομα φτάνουν σε ένα σημείο καμπής από το οποίο μπορεί να μην συνέλθουν ποτέ.

Ο Μάρκους Μπρουνερμέιερ καλεί λοιπόν τους ηγέτες σε ιδιωτικό ή κρατικό επίπεδο, να αναπτύξουν μία κουλτούρα ανθεκτικότητας.

Αυτή θα λειτουργήσει ως πυξίδα ούτως ώστε να σφυρηλατηθεί ένα κοινωνικό συμβόλαιο -όχι πολύ διαφορετικό από ό,τι φανταζόταν ο πρόδρομος του Μαρξ, Ζαν Ζακ Ρουσό.

Εντυπωσιάζουν οι μακροοικονομικές γνώσεις του Μάρκους Μπρουνερμέιερ. Ενδιαφέρεται για θέματα που αφορούν τη δημόσια υγεία, την καινοτομία, το δημόσιο χρέος, τον πληθωρισμό, τις ανισότητες, την κλιματική αλλαγή, διαφόρων ειδών και άλλης κλίμακας προκλήσεις για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Η Ακαδημία του Μάρκους

Υπάρχουν βέβαια πολλά βιβλία που επιχειρηματολογούν υπέρ μίας κοινωνίας ανθεκτικών ατόμων. Η μελέτη του Μάρκους Μπρουνερμέιερ διαφέρει από τις υπόλοιπες ως προς τη μεθοδολογία της.

Βασίστηκε σε μια σειρά βιντεοσκοπημένων σεμιναρίων με διάσημους οικονομολόγους κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Λόγω της θέσης του στο Πρίνστον, κατάφερε να πείσει τους κορυφαίους του είδους να εξέλθουν από το κέλυφος της αγρανάπαυσης στην οποία είχαν καθηλωθεί λόγω κορονοϊού και να εμφανιστούν στους κόλπους του περίφημου πανεπιστημίου.

Έτσι δημιούργησε εκεί μία άτυπη ακαδημία που απαρτιζόταν από νομπελίστες έως τον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ.

Την ονόμασε Ακαδημία του Μάρκους. 

Αρχικός σκοπός της ήταν να συγκεντρώσει τις απόψεις των διάσημων οικονομολόγων γύρω από τη διαχείριση κρίσεων. Να συστήσει ένα σώμα απόψεων γύρω από το πώς οι οικονομίες μπορούν να οχυρωθούν απέναντι στην απειλή μιας υγειονομικής παγκόσμιας κρίσης.

«Βαρύτιμα» τα ονόματα των ομιλητών που κατάφερε να συγκεντρώσει:

Ο Ντάρον Ατζέμογλου (Daron Acemoglu), ο Ρατζ Τσέτι (Raj Chetty) του Χάρβαρντ, ο Τζον Κοκρέιν (John Cochrane) του Στάνφορντ, ο Τάιλερ Κόουεν (Tyler Cowen), ο βραβευμένος με Νόμπελ Άνγκους Ντίτον (Angus Deaton), ο Πολ Κρούγκμαν, ο Φίλιπ Λέιν (Philip Lane) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι νομπελίστες Γουίλιαμ Νορντχάους και Πολ Ρόμερ των Γέιλ και New York University (William Nordhaus, Paul Romer), o Ρόμπερτ Σίλερ του Γέιλ (Robert Shiller), ο νομπελίστας του Κολάμπια Τζόζεφ Στίγκλιτς (Joseph Stiglitz), ο πρώην υπουργός οικονομικών του Κλίντον και πρώην πρόεδρος του Χάρβαρντ Λόρενς Σάμερς (Lawrence Summers), ο γάλλος νομπελίστας Ζαν Τιρόλ (Jean Tirole).

Κάλεσε ισάριθμες περίπου γυναίκες. Τη βραβευμένη με Νόμπελ Έσθερ Ντάφλο (Esther Duflo), την ελληνοαμερικανίδα οικονομολόγο του Γέιλ Πηνελόπη Κουγιανού-Γκόλντμπεργκ (Pinelopi Goldberg – άλλοτε στην παγκόσμια τράπεζα), την Γκίτα Γκόπιναθ (Gita Gopinath) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, την Έμιλι Όστερ (Emily Oster) του Μπράουν, την υφυπουργό Οικονομικών του Μπάιντεν Νέλι Λιάνγκ (Nellie Liang), μεταξύ άλλων.

Κάθε κρίση μία ευκαιρία

Το βιβλίο του Μάρκους Μπρουνερμέιερ αποτελεί απόσταγμα όλων αυτών των συζητήσεων. Αποκρυσταλλώνοντας τις πολυσχιδείς απόψεις των σπουδαίων συνομιλητών του ο Μπρουνερμάιερ κατέληξε ότι κοινός άξονας στη σκέψη τους συνιστούσε ο παράγοντας Ανθεκτικότητα.

Η σκέψη του Μπρουνερμέιερ ακολουθεί αυτό που προτάσσει και η κύρια σχολή της σύγχρονης ψυχολογίας. «Ίσως κατά παράδοξο τρόπο», γράφει, «το να αντέχει κανείς μία μικρή κρίση από καιρό σε καιρό, ενδεχομένως είναι προτιμότερο από το να τις αποφεύγει με κάθε κόστος. Κάθε κρίση αποτελεί μία ευκαιρία να πραγματοποιήσει κανείς τις απαιτούμενες προσαρμογές».

Σύμφωνα με το ρητό, οικονομία είναι ψυχολογία. Και πράγματι, αφού στην πραγματικότητα πρόκειται για τη διαχείριση του οίκου, μιας μεγάλης οικογένειας ανθρώπων μεμονωμένων ψυχολογιών…

Μεγάλο μέρος του βιβλίου του αφορά το πώς αντιμετώπισαν οι άλλοι την παγκόσμια υγειονομική κρίση. Η Ινδονησία επικεντρώθηκε από πολύ νωρίς στον εμβολιασμό του επαγγελματικά ενεργού πληθυσμού. Η Γερμανία επανέφερε την παραδοσιακή λύση Kurzarbeit ή εργασία μικρής διαρκείας.

Όχι ότι ο Μπρουνερμέιερ υιοθετεί ως ορθές όλες αυτές τις τακτικές αντιδράσεις. Θεωρεί ας πούμε ότι το Kurzarbeit μπορεί να καθυστερήσει την αναγκαία μετακίνηση εργατών.

Έχουν σημασία όμως οι διαφορετικές οπτικές γωνίες. Διότι όπως παρατηρεί, ένα δέντρο σε δάσος μπορεί να πεθάνει εάν εμφανιστεί κάποια αρρώστια μπροστά στην οποία όλα τα δέντρα παραμένουν ευάλωτα.

Ένας ξυλουργός που ασχολήθηκε με τις αγορές

Κάτι ξέρει από όλα αυτά τα φυσικά φαινόμενα ο Μάρκους Μπρουνερμέιερ. Μεγαλώνοντας στο Λαντσούτ της Γερμανίας, ο Μπρουνερμέιερ ήταν πεπεισμένος ότι κάποτε θα αναλάμβανε τη μικρή ξυλουργική εταιρεία του πατέρα του. «Δεν υπάρχει οικονομολόγος που να έχει σφυρηλατήσει περισσότερα καρφιά από εμένα», δηλώνει σήμερα παιγνιωδώς.

Πώς από εκεί κατέληξε να εργάζεται στο κορυφαίο πανεπιστήμιο της Αμερικής; Να συνεργάζεται με την Ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ;

«Εκείνα τα χρόνια αναρωτιόμουν εντόνως γιατί η οικονομία της Ανατολικής Γερμανίας πήγαινε πολύ χειρότερα από τη Δυτική όπου επικρατούσε η ελεύθερη αγορά», εξηγεί. «Με ενθουσίασε η συνειδητοποίηση ότι ο καπιταλισμός κρύβει πολλές πληροφορίες και ότι αυτός ο πληροφοριακός του ρόλος καταπιέζεται μέσα σε μία κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία». Έτσι, άρχισε να μελετά τις τιμές. Οι μελέτες του σε βάθος χρόνου τον οδήγησαν στην εξειδίκευσή του στην οικονομία της αγοράς, στα χρηματοοικονομικά.

Σπούδασε στη Βόννη. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο London School of Economics (LSE) το 1999. Αμέσως μετά τον προσέλαβε το Princeton University όπου από το 2008 κατέχει την έδρα Edwards S. Sanford. Από το 2014, διευθύνει το κέντρο χρηματοοικονομικών μελετών Bendheim Center for Finance του Πρινστον.

Αριστερές καταβολές

Ωστόσο, ο Μάρκους Μπρουνερμέιερ δεν ξέχασε τα παιδικά του χρόνια στην επαρχία της Βαυαρίας. Παρότι ασχολήθηκε με τις αγορές, διατήρησε την ευαισθησία του για τον μέσο άνθρωπο.

Εύρωστος και ανθεκτικός παραμένουν στο βιβλίο του δύο εντελώς διακριτές έννοιες.

Το να αναπτύξει κανείς ανθεκτικότητα αποδεικνύεται ευκολότερο για τους πλούσιους παρά για τους φτωχούς, που δεν διαθέτουν κανένα αντίβαρο μπροστά στην αβεβαιότητα.

Ακολουθεί λοιπόν τη λογική των καθηγητών ψυχολογίας όπως ο Ελντάρ Σαφίρ του Πρίνστον, που έχει ειδικευτεί στην οικονομία.

Για να υποστηρίξει ότι «μακροπροθέσμως, η ικανότητα να πάρει κανείς ρίσκο διαστέλλει την αρχική ψαλίδα των ανισοτήτων αφού τα πιο εύρωστα νοικοκυριά απολαμβάνουν συνήθως υψηλότερες επιστροφές από τις επενδύσεις τους εν αντιθέσει με τα πιο στριμωγμένα νοικοκυριά».

Ωστόσο, αντέχοντας οι πλούσιοι, θα τραβήξουν στην κιβωτό της διάσωσης και τους φτωχούς.

Πληροφορίες

The Resilient Society

Markus K. Brunnermeier

εκδόσεις Endeavour

Διαβάστε επίσης Τάσος Γιαννίτσης: Ο ιδεαλιστής της Οικονομίας για το Ασφαλιστικό