Η μετάλλαξη «όμικρον», οι κεντρικές τράπεζες, η ενεργειακή κρίση και ο Πούτιν κρατούν τις αγορές σε αγωνία, με την αβεβαιότητα που επιφέρουν.

Αυτή, όμως, είναι η νέα κανονικότητα στην οποία θα ζούμε από εδώ και πέρα. Αν δεν είναι η «όμικρον» θα είναι η «σίγμα».

Αν όχι οι τραπεζίτες, κάποιοι επιχειρηματίες με τεράστιες εταιρείες στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αν δεν είναι η ενέργεια σε κρίση θα είναι το νερό και τα τρόφιμα. Κι αν όχι ο Πούτιν, ένας άλλος δικτάτορας, ένα άλλο αυταρχικό καθεστώς.

Δυστυχώς τα προβλήματα είναι πλέον παγκόσμια και σε μεγάλο βαθμό αλληλοσυνδεόμενα. Θα έρχονται ολοένα και πιο συχνά, με ολοένα μεγαλύτερη ένταση.

Η πανδημία ξέσπασε μεταξύ άλλων επειδή ο άνθρωπος έχει υπερβεί τις διαχωριστικές γραμμές με την φύση. Πρώτα η εκβιομηχάνιση, μετά η αλματώδης αύξηση του πληθυσμού, η εκτεταμένη αστικοποίηση και, τέλος, το ανελέητο κυνήγι του κέρδους έφεραν την κατάργηση φυσικών συνόρων που ίσχυαν για εκατοντάδες χιλιάδες έτη.

Τώρα, καθώς το κέρδος κυριαρχεί ως αξία, οι φαρμακευτικές προασπίζονται τις πατέντες τους. Και επειδή ο αυταρχισμός όπως του Πούτιν είναι σε άνοδο, οι πλούσιες δημοκρατικές χώρες προασπίζονται τους πολίτες τους συσσωρεύοντας εμβόλια, θέλοντας έτσι να δείξουν την υπεροχή ενός συστήματος έναντι του άλλου. Με μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού έτσι ανεμβολίαστο όμως, οι μεταλλάξεις κάνουν και θα κάνουν πάρτι.

Ον χωρίς ουσιαστική παιδεία και χρήσιμη γνώστη, ο άνθρωπος εύκολα πείθεται με έωλα επιχειρήματα και συγκινησιακά μηνύματα. Οικονομολόγοι που είδαν τους εαυτούς τους ως μεσσίες, κέρδισαν προσοχή και οπαδούς.

Καθώς η παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα στηρίζεται σε σαθρά κριτήρια ανοιχτού διαλόγου, το κίνημα του μονεταρισμού, η πίστη στην απόλυτη λογική της αγοράς και η εχθρότητα κατά του κράτους στον ρόλο του ως παίχτη στο οικονομικό σύστημα, κυριάρχησαν, καταπνίγοντας τις αντιρρήσεις και οδηγώντας στο καπιταλισμό -κανίβαλο, όπου θεός είναι μόνο το κέρδος.

Η «απελευθέρωση» των αγορών έχει το δικό της μερίδιο ευθύνης στην ενεργειακή κρίση. Συνδέεται άμεσα και με τον περιορισμό του κράτους ως παράγοντα εξισορρόπησης μεταξύ του δημόσιου (με την έννοια του δήμου) και του ιδιωτικού συμφέροντος.

Αυτό, με την σειρά του, έφερε την άνοδο των ανισοτήτων, την αύξηση της φτώχειας –σε παγκόσμιο επίπεδο και αφαιρώντας την Κίνα από την εξίσωση – και την τάση του ανθρώπου κάτω από αυτήν την πίεση να υπερβαίνει τα όρια μεταξύ του ιδίου και της φύσης.

Η δημοκρατία είναι ένα τρυφερό βλαστάρι με ζωή χρονικά πολύ μικρότερη από τον αυταρχισμό. Σε μία εποχή – όχι και τόσο μακρινή– φάνηκε πως ίσως να είχε αποκτήσει πολλούς οπαδούς. Ήταν ένα όνειρο.

Διότι, όταν οι ανισότητες αυξάνονται και αυτό συμβαίνει σε περιβάλλον όπου σχεδόν τα πάντα γνωστοποιούνται σε μερικά λεπτά, η αίσθηση του οικονομικού αποκλεισμού με την ταυτόχρονη κοινωνική προέκταση του, φέρνει την απελπισία. Η απελπισία οδηγεί πρώτα την απόρριψη του συστήματος και στην συνέχεια στην συμφωνία για την υιοθέτηση ακραίων λύσεων.

Μάταια ο Μπάιντεν προειδοποιεί τον Πούτιν για οικονομικές κυρώσεις. Η επιβολή τους δεν τρομάζει τους δικτάτορες. Η επίκληση τους, τους αφήνει αδιάφορους. Αν ο Πούτιν θέλει να δώσει ένα μάθημα θα εισβάλει στην Ουκρανία και κανένας δεν θα τον σταματήσει. Με την ίδια λογική θα μπορούσε η Κίνα να εισβάλει στην Ταϊβάν –και οι δύο θέτοντας σε δοκιμασία μία Αμερική αδυνατισμένη από την λαίλαπα Τραμπ και βαθιά διχασμένη.

Το 1963 η τότε ΕΣΣΔ δοκίμασε τον Κένεντι και τις ΗΠΑ και ο κόσμος έφτασε στο χείλος της παγκόσμιας καταστροφής. Ο πειρασμός για μία νέα δοκιμασία σε στιγμή όπου η Αμερική ίσα που ισορροπεί ανάμεσα στον αυταρχισμό και την δημοκρατία πρέπει να είναι μεγάλος. Και τα συμφέροντα της Ρωσίας και της Κίνας ακόμη μεγαλύτερα.

Η ισορροπία έχει διαταραχτεί. Είναι μέρος της εξέλιξης. Αλλά – τουλάχιστον όπως την εννοούμε με το σύστημα αξιών που έχουμε υιοθετήσει εδώ και μισό αιώνα. Αυτά που παίζονται, όμως, αφορούν το μέλλον μας ως ανθρωπότητα: από την κλιματική αλλαγή μέχρι την ψηφιακή επανάσταση και την γεωπολιτική ανατροπή.

Βλέπουμε την τεχνολογία ως την λύση, αλλά είναι ταυτόχρονα και μέρος του προβλήματος. Είμαστε σαν τα παιδιά με δώρο ένα νέο φοβερό παιγνίδι που μας ενθουσιάζει αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πώς να το χειριστούμε. Μπορεί να μάθουμε αλλά μπορεί και να σκάσει στα χέρια μας.

Παίζουμε, λοιπόν, με την εικονική πραγματικότητα, με τους νέους υπερηχητικούς πυραύλους, με τα drones αυτοκτονίας (αλά καμικάζι χωρίς πιλότο), με τους φτωχούς και απελπισμένους, με τα αποθέματα του πλανήτη και το κλίμα του.

Και εθελοτυφλούμε, μιλώντας για επιχειρηματικές συμφωνίες, χρηματιστήρια και κέρδη χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι καταστρέφουμε αξία, δεν δημιουργούμε. Σήμερα, όλοι φοβούνται περισσότερο για το αν θα αυξηθούν ο πληθωρισμός και τα επιτόκια και δεν φοβούνται για το πώς θα ανταποκριθούμε στις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις που κρίνουν το μέλλον μας.

Φαίνεται πως ακόμη υπάρχουν πολλοί που θεωρούν πως υπάρχει εγγύηση κατά της αυτοκαταστροφής.

Διαβάστε επίσης:

Επανάκαμψη του κέντρου: Φαντασία ή πραγματικότητα;

Η ευθύνη του χρηματοπιστωτικού τομέα στην διαφθορά του καπιταλισμού