Τα χρυσά εμβλήματα του Σάχη της Περσίας σε δημοπρασία, και οι αρχαίοι Έλληνες

Το καλοκαίρι του 1963 ο Σάχης του Ιράν Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί γράφει ένα άρθρο για τη διεθνή έκδοση του μεγάλου περιοδικού Life, μέσα από το οποίο υπερηφανεύεται για το «ένδοξο παρελθόν» της αυτοκρατορίας του, υποσχόμενος ταυτόχρονα ένα «λαμπρό μέλλον» για το έθνος του.

Στο εξώφυλλο του περιοδικού, δύο χρυσά «κοσμήματα», εμβλήματα μιας αυτοκρατορίας χιλιετιών επιβεβαιώνουν το μεγαλείο του κράτους του.

Κι εκείνος άλλωστε, θα γράψει μεταξύ άλλων, πώς υπό τις διαταγές του αποκαταστάθηκε το «λίκνο του πολιτισμού» στη χώρα του, επισημαίνοντας, ότι «οι ένδοξοι ηγεμόνες του Ιράν έθεσαν τα θεμέλια της Περσικής Αυτοκρατορίας, που προοριζόταν να ζήσει ως η αρχαιότερη μοναρχία του κόσμου»!

Μερικά χρόνια μετά όμως, ο ίδιος θα αποτελεί παρελθόν για την Περσία ενώ αν ζούσε σήμερα θα έβλεπε, σίγουρα με αποτροπιασμό την οπισθοδρόμηση της χώρας του και την καταβύθισή της στον σκοταδισμό των μουλάδων.

Πού πήγε όμως, όλος αυτός ο πολιτιστικός πλούτος, τον οποίο δικαιολογημένα πρόβαλε ο Σάχης;

Αν το μέγα πλήθος του βρίσκεται σε μουσεία, εκείνα τα χρυσά αντικείμενα, που κοσμούσαν το Life δεν ανήκουν πια στη χώρα. Πήραν το δρόμο της ξενιτιάς, όπως κι ο ίδιος και μετά από άγνωστες διαδρομές οδηγούνται σήμερα σε πώληση, στις 8 Δεκεμβρίου συγκεκριμένα στον οίκο Christie’s στο Λονδίνο.

Προερχόμενα κατ΄ευθείαν από την πανίσχυρη αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών (550-330 π.Χ.) αυτά τα μυθικά όντα, ένας φτερωτός ταύρος και ένα λαμάσου (μισός άνθρωπος μισός ταύρος), δεν μιλούν μόνον όμως, για τα περασμένα μεγαλεία των Περσών.

Ακουμπούν και στην αρχαία ελληνική ιστορία, στην μακροχρόνια αντιπαλότητα μεταξύ των δύο λαών, μιλούν για τον Αρταξέρξη Β΄, τον «γνώριμό» μας αδελφό του, Κύρο και τους Έλληνες μισθοφόρους του, όπως έχουν καταγραφεί στα σπουδαία συγγράμματα του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις» και «Κάθοδος των Μυρίων»!

Ο πλούτος της Περσέπολης

Αλλά αν ο Σάχης δεν μπορούσε να προβλέψει, πόσο μάλλον να εγγυηθεί, το μέλλον του έθνους του, αφού η επανάσταση θα έφερνε, το 1976 το τέλος της βασιλείας του, οι ισχυρισμοί του για το παρελθόν ήταν απολύτως αληθινοί.

Σ΄ εκείνο το δημοσίευμα, εννιά σελίδες με φωτογραφίες από τα αρχαία ανάκτορα της Περσέπολης με τα αστραφτερά τιρκουάζ τζαμιά του Ισπαχάν και τους ανυπέρβλητους κήπους του Σιράζ θάμπωναν τα μάτια.

Από την πληθώρα πλούτου ωστόσο, ο Σάχης είχε επιλέξει τα δύο μικρά έργα τέχνης, που δεν έχουν ύψος πάνω από 24 εκατοστά, αφού για τον ίδιο αυτά τα χρυσά ανάγλυφα μυθικών θηρίων αντιπροσώπευαν την κορυφή του περσικού πολιτισμού. Γιατί, να σημειωθεί, στη Νέα Ασσυριακή Αυτοκρατορία οι φτερωτοί ταύροι και η λάμασος αντιπροσώπευαν δύναμη και προστασία.

Έτσι, μεγάλες, ανάγλυφες απεικονίσεις ταύρων, συχνά με φτερά και πάντα με ανθρώπινα κεφάλια ήταν σκαλισμένες στις πύλες εισόδου της πρωτεύουσας για να την φρουρούν, συμπεριλαμβανομένης της περίφημης Πύλης Όλων των Εθνών στην Περσέπολη, που είχε χτιστεί από τον βασιλιά Ξέρξη τον Μέγα.

Δυναμικά σχεδιασμένα και ισορροπημένα αυτά τα ανάγλυφα μιμούνται ακριβώς τα τεράστια πέτρινα αντίστοιχά τους, μόνον που σφυρηλατήθηκαν επιδέξια πάνω σε λεπτά φύλλα χρυσού.

Τα δύο ασυνήθιστα αντικείμενα ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής στην πόλη Χαμαντάν στο βορειοδυτικό Ιράν, το 1920. Η τοποθεσία ήταν γνωστή για τα πλούσια αρχαιολογικά της ευρήματα από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ανασκαφές, με επικεφαλής τον Γάλλο λόγιο Σαρλ Φοσέ είχαν αποκαλύψει πύργους της ακρόπολης των Αχαιμενιδών, βάσεις κιόνων διακοσμημένες με αραβουργήματα, πλακάκια από φαγεντιανή και το γλυπτό κεφάλι ενός πρίγκιπα.

Ωστόσο μακράν, η πιο εκθαμβωτική ανακάλυψη ήταν ένας θησαυρός με 23 χρυσά αντικείμενα – ανάμεσά τους και οι δύο πλακέτες που βγαίνουν σε δημοπρασία – που περιελάμβαναν επίσης γλυπτά με αίγες και καμήλες, κοσμήματα και δύο πλάκες με επιγραφές, που επιτρέπουν την ασφαλή χρονολόγησή τους στη βασιλεία του Αρταξέρξη Β’ (404-359 π.Χ.).

Ο χρυσός των Αχαιμενιδών και οι Έλληνες

Ο Αρταξέρξης Β’ ήταν ένας ισχυρός ηγέτης που υπερασπίστηκε με επιτυχία τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που είχε δει ποτέ ο αρχαίος κόσμος – εκτεινόμενη από την Μικρά Ασία έως την Ινδία – ενάντια στον αδελφό του, Κύρο τον Νεότερο και τον στρατό του, των «Μυρίων».

Αναμίχθηκε άλλωστε στα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα, συμμαχώντας με τους Σπαρτιάτες ενάντια στους Αθηναίους κατά τη διάρκεια του Κορινθιακού πολέμου.

Μεγάλο μέρος του πλούτου του βασιλιά Αρταξέρξη είχε δαπανηθεί σε οικοδομικά έργα, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης του παλατιού του πατέρα του, Δαρείου Α’ στα Σούσα, μιας νέας αίθουσας στο Χαμαντάν και του δικού του τάφου στην Περσέπολη. Έλληνες και Ρωμαίοι ιστορικοί μάλιστα έχουν περιγράψει τα καλυμμένα από τεράστιες ποσότητες χρυσού κτίρια των Αχαιμενιδών, αφού, όπως λέγεται, μόνον στην Περσέπολη υπήρχαν 2.500 τόνοι του πολύτιμου μετάλλου.

«Άστραφταν ολόκληροι από τον χρυσό, που περιέβαλλε και το πρόσωπό τους», όπως λέει ο Ηρόδοτος για τους στρατιώτες των Αχαιμενιδών. Και δεν ήταν υπερβολή, αφού αυτό το χρυσάφι θα εύρισκε αργότερα ο Μέγας Αλέξανδρος καταλαμβάνοντας την Περσία, κι έχοντας ακουστά βέβαια, για τα πλούτη της.

Η χρυσή απόδειξη

Μικρό αλλά πολύτιμο κομματάκι όλων αυτών αποτελούν τα χρυσά πλακίδια του Σάχη. Παρόμοια τέτοια «κοσμήματα» ήταν συχνά καρφιτσωμένα ή ραμμένα στους μανδύες των βασιλιάδων, στην προκειμένη περίπτωση όμως, και λόγω του βάρους τους, οι αρχαιολόγοι πιστεύουν, ότι ήταν διακοσμητικά επίπλων. Ακόμη και ενός θρόνου.

Γράφοντας γι΄ αυτά στο περίφημο Illustrated London News, κάτω από τον τίτλο «Ο Βασιλικός Θησαυρός των Βασιλέων των Αχαιμενιδών», ο διάσημος αμερικανός ιστορικός τέχνης Άρθουρ Ούπαμ Πόουπ, ο απόλυτα ειδικός στον περσικό πολιτισμό έλεγε ότι προέρχονταν από μία αυτοκρατορική συλλογή, που είχε θαφτεί είτε κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς ή σεισμού, είτε ήταν μέρος του τάφου ενός βασιλιά. «Αυτός ο χρυσός είναι μια ακόμη απόδειξη – αν χρειαζόταν –, ότι η τέχνη και ο πολιτισμός της Αχαιμενιδικής Περσίας έφτασε σε μια από τις υψηλές κορυφές της ανθρώπινης εμπειρίας», όπως έγραφε.

Το 1948, τα χρυσά αντικείμενα είχαν εκτεθεί στο Musée Cernuschi στο Παρίσι ενώ σήμερα δημοπρατούνται με εκτίμηση από 120.000 ως 179.000 ευρώ περίπου.

Διαβάστε επίσης:

Θραύσματα από τον Παρθενώνα παραχωρούνται στο Μουσείο Ακρόπολης

Υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών οι Βρετανοί – Μητσοτάκης: Είναι ώρα να κάνουμε το σωστό