Και ξαφνικά το Διαδίκτυο γέμισε ρίγες. Με συνθήματα όπως «Τον Νοέμβριο φοράμε ρίγα οριζόντια», «οι ρίγες είναι πάντα στη μόδα, αλλά ο ρατσισμός όχι» και hash tags #stopfatshaming και #stopbodyshaming, τα social media απέδειξαν για άλλη μία φορά τη δύναμή τους στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.

Το περιστατικό με τον χορογράφο Τάσο Ξιαρχό είναι χαρακτηριστικό. Το βίντεο στο Instagram, στο οποίο σχολίαζε αρνητικά μία κοπέλα για τα κιλά και για το ντύσιμό της, έγινε viral και η υπόθεση πήρε διαστάσεις… τσουνάμι, προκαλώντας συζητήσεις.

Με αυτή την αφορμή συζητάμε με την Συμβουλευτική Ψυχολόγο ΒSc. ΜSc Ελένη Ν. Χαρούλη.

Γιατί είναι τόσο έντονο το φαινόμενο του body shaming;

Το φαινόμενο του body shaming μας απασχολεί πιο έντονα τις τελευταίες δεκαετίες, διότι η τηλεόραση και το Διαδίκτυο ωραιοποιούν κατά πολύ την εικόνα των ατόμων, αφήνοντας κατά μέρος τα λιγότερο τέλεια χαρακτηριστικά τους. Τα λιγότερο τέλεια, αλλά τα περισσότερο αληθή. Ακόμη ένα σημείο, όπου τα όρια του υπαρκτού από το φανταστικό γίνονται όλο και λιγότερο διακριτά.

Υπάρχει περίπτωση να συνηθίσουμε σε τέτοια φαινόμενα κριτικής πιστεύετε;

Το body shaming δεν συναντάται μόνο στο Διαδίκτυο και στα social media, καθώς μπορώ να γίνω επικριτικός είτε προς τον ίδιο μου τον εαυτό, είτε προς κάποιο άτομο, μπροστά του ή πίσω από την πλάτη του. Δυστυχώς, συμβαίνει αρκετά συχνά: στον δρόμο, στην αγορά, σε σχολεία, σε παρέες, ακόμη και σε στενούς συγγενικούς ή κοινωνικούς κύκλους. Και εδώ, ακριβώς, είναι που πρέπει να προβληματιστούμε. Κάτι, που συμβαίνει συχνά γύρω μας, υπάρχει ο κίνδυνος να το συνηθίσουμε. Και ό,τι συνηθίζουμε, παύει να μας προκαλεί την ανάγκη να αντιδράσουμε για να το αλλάξουμε ή, ακόμη χειρότερα, το εκλαμβάνουμε ως κάτι φυσιολογικό, με κίνδυνο να το αναπαραγάγουμε.

Πώς σχολιάζετε την αντίδραση του κόσμου στο πρόσφατο περιστατικό με τον Τ. Ξιαρχό;

Στο συγκεκριμένο γεγονός, τα άτομα που απάντησαν, είτε φορώντας ρούχα με ρίγες, είτε αναδημοσιεύοντας τις δημοσιεύεις αυτές, φαίνεται να είχαν πρόθεση περισσότερο να υπερασπιστούν τον αδύναμο, παρά να καταδικάσουν τον ένοχο.

Εδώ εξηγούμε την διαφορά της πρόθεσης, με αυτή του αποτελέσματος. Πράγματι, στην σημερινή εποχή έχουμε περισσότερο από ποτέ ανάγκη τον αντίλογο σε κάθε μορφή επίθεσης, επίκρισης ή οποιασδήποτε άλλης μορφής κατά της αξιοπρέπειας, είτε του εαυτού μας, είτε του άλλου. Το να βγαίνει ένα δημόσιο πρόσωπο να υποστηρίζει ένα πρόσωπο με ρόλο θύματος, βοηθά και τα λιγότερο επώνυμα άτομα να πράξουν το ίδιο, αν βρεθούν σε μία ανάλογη θέση. Αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι είναι από τις πλέον θετικές μορφές επιρροής των social media.

Οι αρνητικές πλευρές επιρροής ποιες είναι; Υπάρχουν;

Σαφώς υπάρχουν. Η αρνητική πλευρά είναι αυτή του λαϊκού δικαστηρίου. Και όχι, δεν είναι τόσο δύσκολο να πέσουμε σε αυτή. Συχνά, λοιπόν, με βάση τις προσωπικές μας εμπειρίες, το πόσο συμπαθούμε ή όχι έναν χρήστη των social media, προβάλλουμε την δική μας ανάγκη για δικαίωση και υιοθετούμε έναν ρόλο δικαστή. Χωρίς , όμως, να έχουμε επαρκή στοιχεία για την υπόθεση.

Μία λάθος διατυπωμένη πρόταση ή φράση, μία κακή στιγμή, ένα ανθρώπινο λάθος, μοιάζει να είναι ο ήχος του όπλου, που σηματοδοτεί την έναρξη ενός αγώνα, στον οποίο η λήξη θα σημάνει, όταν «τιμωρήσουμε» αρκετά τον «ένοχο»: Σχόλια μίσους, unfollows, ονομαστικές δημοσιεύσεις με συγκεκριμένους υπαινιγμούς και κατεύθυνση, αναδημοσιεύσεις σε εκπομπές της τηλεόρασης… Είναι αρκετά; Μπορούμε ίσως κι άλλο; Και αν ναι, μέχρι πού θα φτάσουμε και ποιος θα κρίνει πότε θα σταματήσουμε;

Εδώ τίθεται θέμα ατομικής ευθύνης δηλαδή; Και, επιπλέον, οφείλουμε να κατανοούμε τον εκάστοτε θύτη;

Το σημείο, που θα τελειώσει όλο αυτό, είναι το ίδιο, που δοκιμάζει και τα όρια αντοχής του ατόμου. Ας μην ξεχνάμε πως κανένας δεν εκδηλώνει μία «άσχημη» συμπεριφορά, όταν μέσα του νιώθει καλά. Η κατανόηση του κινήτρου ή της πρόθεσης του άλλου, κάποιες φορές αλλάζει την αρχική μας εντύπωση ή μειώνει την αρχική συναισθηματική ένταση. Ο θυμός και η αδικία είναι σύνηθες να προκύπτουν, όταν αξιολογούμε ως αρνητικά, γεγονότα που δεν μπορούμε να νοηματοδοτήσουμε ή τα εκλαμβάνουμε με βάση δικές μας προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες.

Δυστυχώς η μαζική κινητοποίηση υπό αυτές τις συνθήκες δύσκολα μας επιτρέπει να μείνουμε ανεπηρέαστοι. Φαίνεται πως στα social media η κριτική μας ικανότητα δεν ξεφεύγει πάντα από την επιρροή που δεχόμαστε (είναι βασική λειτουργία το influencing σε αυτόν τον χώρο). Άλλωστε, όπως είπαμε και παραπάνω, η επιρροή αυτή μπορεί να συνοδεύεται είτε από προηγούμενες εμπειρίες – που θα μας οδηγήσουν να ταυτιστούμε με το θύμα – είτε από τη γνώμη μας για το συγκεκριμένο πρόσωπο.

Να διαχωρίσουμε τα εξής: Το καθρέφτισμα της συμπεριφοράς του άλλου έχει στόχο, όχι να διαιωνίσει τα συναισθήματα ντροπής και ενοχής, οδηγώντας το άτομο σε μία αδιέξοδη κατάσταση, αλλά να προβληματίσει και να ανακατασκευάσει κάποιες από τις βασικές πεποιθήσεις, που το οδηγούν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές.

Πώς από το «όλοι για έναν» περνάμε στο «όλοι εναντίων ενός»;

Ας θυμηθούμε τη σημασία της πρόθεσης στον ρόλο του αποτελέσματος, που αναφέραμε παραπάνω. Η απάντηση είναι ξεχωριστή για κάθε άτομο και φαίνεται να εντοπίζεται στο αξιακό του σύστημα. Οι αξίες μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάτι σαν ορόσημα, που υπαγορεύουν την κατεύθυνση των πράξεών μας, των αποφάσεών μας στη ζωή. Είναι σημαντικό οι αξίες μας να διαμορφώνονται με γνώμονα τον εσωτερικό μας εαυτό και να στοχεύουν σε μία υγιή σχέση μαζί του, ώστε να μας οδηγεί και σε μία υγιή συνύπαρξη με τους άλλους. Τέτοιες είναι η αποδοχή και ο σεβασμός. Δύο πολύ βασικές αξίες, που παίζουν σημαντικό ρόλο στις σχέσεις μας. Κι αυτό είναι κάτι που ισχύει για όλους, ανεξάρτητα από την θέση στην οποία βρισκόμαστε.

Η Συμβουλευτική Ψυχολόγος ΒSc. ΜS, Ελένη Ν. Χαρούλη

Διαβάστε επίσης:

Σάλος με τον Τάσο Ξιαρχό: Έκανε bullying σε κοπέλα για τα κιλά της

Τάσος Ξιαρχό: Θέλει κότσια η αυτοκτονία, ανέφερε στο TikTok