Χρυσά νήματα για γναθοχειρουργική στο Βυζάντιο – Έρευνα Έλληνα ανθρωπολόγου

«Η γνάθος του είχε σπάσει σε δύο κομμάτια, όμως ο γιατρός μπόρεσε να τα ενώσει με κάποιο είδος χρυσής κλωστής, ένα χρυσό νήμα, ακριβώς όπως συνιστούσε ο Ιπποκράτης»!

Εντυπωσιασμένος δηλώνει ο Αναγνώστης Αγελαράκης, καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Adelphi της Νέας Υόρκης από τη μέθοδο που χρησιμοποίησε ένας ταλαντούχος γιατρός της Βυζαντινής εποχής, προκειμένου να αποκαταστήσει το συντριπτικό κάταγμα ενός πολεμιστή από τη Δυτική Θράκη του 14ου αιώνα.

Το εύρημα αυτού του σκληροτράχηλου άνδρα, κατάλοιπα του οποίου βρέθηκαν στην περιοχή του αρχαίου Πολύστυλου χαρακτηρίζεται μοναδικό, καθώς αποτελεί μία εκπληκτική απόδειξη για τις δυνατότητες των γιατρών της εποχής, που όπως επισημαίνει ο κ. Αγελαράκης, γνώριζαν άριστα τις συμβουλές που είχε δώσει ο Ιπποκράτης τον 5ο π.Χ. αιώνα, σε μια πραγματεία του, η οποία αναφερόταν σε τραυματισμούς γνάθων. Κι αυτό, 1.800 χρόνια πριν από τον τραυματισμό του συγκεκριμένου πολεμιστή, ο οποίος μάλιστα θεωρείται ότι κατείχε εξέχουσα θέση στην κοινωνία, αφού μία τέτοια εξαιρετική ιατρική θεραπεία θα επιφυλασσόταν μόνον σε πολύ σημαντικά πρόσωπα.

Γιατί η ανακάλυψη, εκτός από τη σημασία της πρωτοφανούς για την εποχή, ιατρικής επέμβασης κρύβει και πολλές ιστορίες πίσω της. Κι αυτό, γιατί μόνον το κεφάλι του πολεμιστή έχει βρεθεί και μάλιστα μέσα στον τάφο ενός πεντάχρονου παιδιού, που ανασκάφηκε, μαζί με μερικούς άλλους στο φρούριο του Πολύστυλου. Από τη μελέτη μάλιστα προέκυψε ότι ο άνδρας, που τότε θα πρέπει να ήταν 35 -40 χρονών είχε αποκεφαλιστεί. Τι μπορεί να είχε συμβεί;

Είναι γνωστό, ότι την εποχή που ζούσε, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεχόταν επιθέσεις από Οθωμανούς και άλλους εχθρούς, που εποφθαλμιούσαν τα εδάφη και τον πλούτο της, με το φρούριο του Πολύστυλου να είναι ένα από τα σημεία αντίστασης στη Θράκη. Σύμφωνα με τον κ. Αγελαράκη, ο πολεμιστής είναι πιθανό να πολέμησε ως τη στιγμή που το φρούριο κατελήφθη από τους Οθωμανούς, οι οποίοι καθώς φαίνεται, τον έπιασαν αιχμάλωτο και τον αποκεφάλισαν. «Ήταν πιθανότατα ο στρατιωτικός ηγέτης, του φρουρίου», λέει ο κ. ο Αγελαράκης. «Ως εκ τούτου, αποκεφαλίστηκε από τους Οθωμανούς όταν κατέλαβαν το φρούριο».

Ένα ή περισσότερα άτομα όμως πήραν στη συνέχεια το κεφάλι του άνδρα και φυσικά, χωρίς την άδεια των Οθωμανών -άλλωστε το σώμα δεν έχει βρεθεί από τις ανασκαφές- το έθαψαν κρυφά στον προϋπάρχοντα παιδικό τάφο, που βρισκόταν στο κέντρο του φρουρίου. Είναι άγνωστο ωστόσο, αν υπήρχε κάποιος οικογενειακός ή άλλος δεσμός μεταξύ του πολεμιστή και του παιδιού.
Όλα αυτά συνέβησαν γύρω στα 1380 αλλά έπρεπε να περάσουν αιώνες ώσπου να έρθουν στο φως. Συγκεκριμένα ο κ. Αγελαράκης και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν το κρανίο το 1991 αλλά ενώ η ταφή έχει περιγραφεί λεπτομερώς σε μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο περιοδικό Βυζαντινά Σύμμεικτα, για την θεραπευμένη γνάθο του πολεμιστή ακολούθησε τώρα μία δεύτερη ανακοίνωση στο περιοδικό Mediterranean Archaeology and Archaeometry.

«Το κρανίο είχε τις ενδείξεις μιας φρικτής μετωπικής σύγκρουσης», αναφέρει ο Έλληνας ανθρωπολόγος προσδιορίζοντας την αιτία του κατάγματος της γνάθου σε μία σφοδρή πτώση κατά την ιππασία, ένα τραύμα μάχης από μια αιχμή δόρατος ή ένα άλλο αιχμηρό, χειροκίνητο όπλο ή ένα βαλλιστικό βλήμα που τροφοδοτήθηκε με μπαρούτι. Κάτι που συνέβη περί τα δέκα χρόνια πριν από το θάνατό του, δηλαδή γύρω στο 1373. Και τότε επενέβη ο γιατρός, που χρησιμοποιώντας χρυσό νήμα «έδεσε» τις δύο γνάθους, αποτελεσματικά, όπως φαίνεται. «Ο χρυσός είναι μαλακός και εύκαμπτος και ταυτόχρονα ισχυρός και μη τοξικός, γεγονός που τον καθιστά καλή επιλογή για αυτού του είδους την ιατρική θεραπεία», προσθέτει ο κ. Αγελαράκης.

Έκπληξη και θαυμασμό προκαλούν και οι λεπτομέρειες: «Σε μία από τις οδοντοστοιχίες είδα, ότι το δόντι ήταν λιμαρισμένο λίγο, έτσι ώστε ο κόμπος που ήταν δεμένος στο σύρμα να μην γρατζουνά το μάγουλο», λέει ο ίδιος, θεωρώντας πολύ εξελιγμένη και αυτήν την πρακτική. Φυσικά η αποθεραπεία θα πρέπει να ήταν δύσκολη, καθώς το δεμένο με επίδεσμο σαγόνι επουλωνόταν ενώ θα δυσκολευόταν και στη διατροφή. Όμως τελικά όλα ως φαίνεται είχαν καλό τέλος, αφού ξαναγύρισε στη μάχη.

Με τομείς ειδικότητας στη Ανθρωπολογική Αρχαιολογία και την Φυσική/Ιατροδικαστική Ανθρωπολογία, ο Αναγνώστης Αγελαράκης έχει διευθύνει εδώ και 35 χρόνια αρχαιο ανθρωπολογικά ερευνητικά έργα από την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή ως την Νοτιοδυτική και τη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά και ως την Καραϊβική και τις βορειανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες.

Γεννημένος στην Καβάλα με σπουδές στην Αυστρία, στη Σουηδία και στις ΗΠΑ, όπου ζει εδώ και πολλά χρόνια επανέρχεται συχνά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας μελέτες από την Ελεύθερνα της Κρήτης ως τα Άβδηρα και τη Θάσο, μεταξύ άλλων. Ειδικά άλλωστε στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου οι κύριοι τομείς της δουλειάς του αφορούν στην δυναμική της ανθρώπινη κατάστασης του ελληνικού κόσμου από τα προϊστορικά έως τα χρόνια της ύστερης αρχαιότητας. Και στο τομέα της εθνο-ιστορίας εξάλλου, ερευνά τις επιπτώσεις καθώς και τις κινήσεις των βυζαντινών πληθυσμών μετά τη βεβήλωση και λεηλασία της Κωνσταντινούπολης το 1204 από την 4η Σταυροφορία ως και την ανθρωπιστική καταστροφή και διωγμό του 1922.

Διαβάστε επίσης:

Γεφύρι της Πλάκας: Η Λίνα Μενδώνη παρέλαβε το Βραβείο Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς για το έργο αποκατάστασης

Αταλάντη Μαρτίνου: Στο Κυκλαδικό και στον Arch αναβαθμίζει τη σύγχρονη τέχνη

Μενδώνη: Η θέση των Γλυπτών είναι κάτω από τον αττικό ουρανό