Έγραψα προχθές σχόλιο με τον τίτλο «Ακόμη δεν την είδαμε …V την βαφτίσαμε» με αναφορά στην ανάπτυξη.

Πράγματι, εδώ και μερικά χρόνια πολλοί οικονομολόγοι έχουν προστρέξει στην αλφάβητο καθώς και σε άλλα σύμβολα προκειμένου να περιγράψουν με συνοπτική τρόπο την πορεία της οικονομίας.

Έτσι, μία ανάπτυξη σε σχήμα V σημαίνει ότι μετά από την απότομη πτώση έρχεται η γρήγορη ανάπτυξη – η οικονομία δηλαδή δεν παραμένει για κάποιο σημαντικό χρόνο σε ύφεση.

Η παραμονή σε ύφεση (κατά μία έννοια στασιμότητα στην συγκεκριμένη περίπτωση) αποδίδεται από την ανάπτυξη σε σχήμα U. Έρχεται, δηλαδή, η πτώση – το αριστερό σκέλος του U, η οικονομία παραμένει σε χαμηλά επίπεδα για κάποιο χρόνο (το κάτω μέρος του γράμματος) και ακολουθεί η ανάκαμψη – το δεξί σκέλος του U.

Υπάρχει και η πορεία σε σχήμα L. Πολύ απλά έρχεται η κρίση, πέφτει το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας αλλά στην συνέχεια η οικονομία δεν ανακάμπτει. Μένει στα χαμηλά επίπεδα (το κάτω οριζόντιο μέρος του L) για καιρό.

Πιο πρόσφατα αναπτύχθηκε η άποψη για ανάπτυξη Κ. Ο κάθετος άξονας είναι το σημείο εκκίνησης της οικονομίας, με την παραγωγή (ή το εισόδημα) να βρίσκεται ακριβώς στη μέση. Από και πέρα η οικονομία χωρίζεται στα δύο. Ένα μέρος της γνωρίζει ανάπτυξη, είναι το σκέλος του Κ που πάει προς τα επάνω. Και ένα άλλο γνωρίζει ύφεση—είναι το σκέλος του Κ που πηγαίνει προς τα κάτω.

Στην ουσία, η ανάπτυξη Κ ενσωματώνει την διαπίστωση ότι στο σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα, οι ανισότητες αυξάνουν διαρκώς. Έτσι, ένα μέρος του πληθυσμού θα βλέπει το εισόδημα του να αυξάνεται και ένα άλλο να μειώνεται. Στην κριτική αυτή θέση, λύση/απάντηση υπάρχει μόνο αν αλλάξουν οι πολιτικές που ισχύουν σήμερα.

Στο άρθρο μου για την ανάπτυξη V που πολλοί θεωρούν ότι θα ισχύσει για την Ελλάδα, εξέφραζα επιφυλάξεις. Δεν αρνούμαι την προοπτική. Απλά είμαι πολύ διστακτικός στην κρίση μου. Σε παρέμβαση του ο φίλος και ακαδημαϊκός Νίκος Χαριτάκης εξέφρασε την θέση ότι αυτή, δηλαδή σε σχήμα V, θα είναι η πορεία της οικονομίας οπωσδήποτε.

Διατηρώ τις επιφυλάξεις μου για τέσσερις λόγους κυρίως

Πιστεύω δηλαδή ότι θα δούμε:

• Επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της καταναλωτικής δαπάνης
• Καθυστέρηση στην εμφάνιση των ευνοϊκών επιπτώσεων των επενδύσεων
• Αρνητική επίπτωση από την απόσυρση των μέτρων στήριξης
• Τάση αύξησης των επιτοκίων.

Το ενδιαφέρον στην παρέμβαση Χαριτάκη ήταν η αναφορά του στην ανάκαμψη που έχει το σχήμα της τετραγωνικής ρίζας. Για να το θυμίσω είναι το (ελλιπές) σχήμα √ , με την διαφορά ότι από την κορυφή του δεξιού σκέλους ξεκινά μία οριζόντια γραμμή. Φανταστείτε, λοιπόν, ότι έρχεται η κρίση και πέφτει το ΑΕΠ (το αριστερό σκέλος), μετά έρχεται η ανάκαμψη και αυξάνει το ΑΕΠ (το δεξί σκέλος) αλλά στην συνέχεια η οικονομία περπατά με κάποιον ρυθμό ανάπτυξης σταθερό.

Το θέμα είναι πόσο υψηλό θα είναι το δεξί σκέλος σε σύγκριση με το αριστερό πριν εμφανιστεί η οριζόντια γραμμή.

Αν υποθέσουμε ότι τα δύο είναι ίδια – γεγονός που λέει ότι καλύφθήκε το έδαφος που χάθηκε με την κρίση και στην συνέχεια επικρατεί στασιμότητα. Αν το δεξί είναι υψηλότερο από το αριστερό, τότε η απώλεια έχει υπερκαλυφθεί αλλά και πάλι μετά επικρατεί στασιμότητα. Κι αν η οριζόντια γραμμή εμφανιστεί πριν το δεξί σκέλος φτάσει στο ύψος του αριστερού, αυτό σημαίνει ότι η οικονομία δεν κατάφερε να καλύψει την απώλεια. Και πριν την καλύψει μπήκε σε στασιμότητα –για την ακρίβεια σε μόνιμα χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Το κάθε…γράμμα έχει την ιστορία του και την ελκυστικότητα του – από πλευράς κομματικής, πολιτικής ακόμη και οικονομολογικής. Η ανάπτυξη Κ, για παράδειγμα, εμπεριέχει και πολιτική τοποθέτηση/κρίση.

Για την χώρα μας, ο κίνδυνος είναι να περάσουμε σε μία μορφή ανάπτυξης τύπου √, όπου η οριζόντια γραμμή θα φανεί πριν καλυφθεί όλη η απώλεια και, ταυτόχρονα ο μέσος όρος που αποδίδει η οριζόντια γραμμή να κρύβει ένα Κ – δηλαδή θύλακες της οικονομίας (και ομάδες του πληθυσμού) που πάνε πολύ καλά και άλλους (και άλλες) που συνεχίζουν την πτωτική πορεία.

Ουδείς προφήτης στον τόπο του. Απλά εκφράζω τις επιφυλάξεις μου για την ισχύ του V, φοβάμαι ότι η οριζόντια γραμμή δεν θα αργήσει πολύ να φανεί και ακόμη πιο έντονα φοβάμαι ότι θα υποκρύπτει ένα Κ.

Διαβάστε επίσης

Το επικίνδυνο εγχείρημα του Xi Jinping

Θα εκμεταλλευτεί ο Μακρόν το μεγάλο δώρο του Μπάιντεν;