Η επιστήμη της επιβράβευσης: Μια νέα διαλεκτική μεταξύ κράτους-πολίτη

Στη σχέση πολίτη και κεντρικής εξουσίας, η επιβράβευση δεν αποτελούσε μέχρι πρότινος την πρωταρχική στρατηγική του νομοθέτη στην πλειοψηφία των χωρών. Κυρίως, επειδή η νομοθέτηση αντικινήτρων και απαγορεύσεων είναι απλούστερη και έχει άμεσο αποτέλεσμα. Τα προνόμια των εμβολιασμένων αποτελούν μια νέα κατηγορία επιβράβευσης και όπως και ο ιός, θα αποτελέσουν κομμάτι της ζωής μας για τα επόμενα χρόνια. Οι υλοποιήσεις ποικίλουν ανάλογα το κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρο κάθε χώρας. Έτσι βλέπουμε κίνητρα για τον εμβολιασμό, από λοταρίες εκατομμυρίων δολαρίων, κολεγιακές υποτροφίες, εμβολιασμό στον 80ο όροφο του Empire State στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι το 25 ευρώ πάσο για τους νέους της Σερβίας.

Όσο μάλιστα ο εμβολιασμός παραμένει προαιρετικός, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στο καρότο, μιας και μαστίγιο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Όταν λοιπόν οι κεντρικές εξουσίες δίνουν το καλό παράδειγμα, ο ιδιωτικός τομέας υπερθεματίζει. Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες ο εθνικός οργανισμός λοιμώξεων (CDC) έχει εκδώσει ειδικό έντυπο ώστε να περιγράψει και να δώσει ιδέες στις επιχειρήσεις για τον τρόπο επιβράβευσης των εμβολιασμένων υπαλλήλων (άδειες, δωροεπιταγές, προαγωγές κτλ.).

Το προφίλ των σκεπτικιστών

Πριν μιλήσουμε για τα προνόμια των εμβολιασμένων καλό θα ήταν να έχουμε αντιληφθεί πλήρως τις αναστολές και τον τρόπο σκέψης των αντιεμβολιαστών. Το συγκεκριμένο προφίλ ανθρώπων είναι πολύ ευρύ (από οπαδούς θεωριών συνωμοσίας μέχρι αυτούς που νιώθουν ότι δεν κινδυνεύουν λόγω της χαμηλής θνησιμότητας στις νεαρές ηλικίες) και εύκολα καταλήγουμε ότι υπάρχουν κοινά που δύνανται να αναθεωρήσουν και κάποια όχι. Τρεις ανεξάρτητες μελέτες (με τις δύο να δημοσιεύονται φέτος στο περιοδικό Nature) υπολογίζουν το προφίλ των σκεπτικιστών σε ένα σχετικά σταθερό εύρος του πληθυσμού (24%-32%) σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική. Τα ποιοτικά δεδομένα επίσης επισημαίνουν τη βαρύτητα της κοσμοθεωρίας και  της συγκρότησης της προσωπικότητας του ατόμου, ως σημαντικούς παράγοντες για το σκεπτικισμό. Το μορφωτικό επίπεδο και τα κοινωνικά δίκτυα ως βασικό κανάλι πληροφόρησης επίσης αποτελούν ισχυρούς παράγοντες συσχέτισης.

Οι νέοι ως δικαιούχοι κινήτρων

Με το διάμεσο της ηλικίας κρουσμάτων να πέφτει πέντε έτη μόνο τις τελευταίες εβδομάδες στη χώρα, οι νέοι αποτελούν την πρώτη κατηγορία πληθυσμού για την οποία ανακοινώθηκαν κίνητρα εμβολιασμού. Η ψηφιακή προπληρωμένη κάρτα είναι μια σημαντική αρχή ως βάση αξίας, η οποία πρέπει να συνοδευτεί από διαφημιστική καμπάνια οπτικοποίησης των εμπειριών (ταξίδια, συναυλίες) εν είδη εξιστόρησης (storytelling). Στο παιχνίδι δε θα αργήσουν να μπουν και οι ιδιωτικές εταιρίες διπλασιάζοντας ή/και τριπλασιάζοντας την αξία του κουπονιού με αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση της «αντιλαμβανόμενης αξίας» (perceived value) του κινήτρου, βασικού παράγοντα επιτυχίας στα προγράμματα κινήτρων. Τέλος στον τομέα της τεχνολογίας καλό θα είναι η εμπειρία για τους νέους να:

– είναι μόνο ψηφιακή (virtual prepaid),

– να υποστηρίζονται τρόποι διαμοιρασμού των προνομίων στις εφαρμογές μηνυμάτων και chatting (οι νέοι αρέσκονται να μοιράζονται με την παρέα),

– να δημιουργηθεί εφαρμογή για κινητά με όλα τα επιπλέον προνόμια συγκεντρωμένα σε ένα μέρος (στα πρότυπα του https://www.vaccines.gov/incentives.html),

– να συμπληρωθεί το κίνητρο με μεγάλα δώρα κατόπιν κληρώσεων (υποτροφίες και ταξίδια) και τέλος να υιοθετηθεί ένα επίπεδο παιγνιώδους χρήσης του κινήτρου από τις ιδιωτικές εταιρίες π.χ. παίξε και τριπλασίασε το 150άρι.

– να γίνουν εκδηλώσεις/συναυλίες εμβολιασμού με τη χορηγία εταιριών του ιδιωτικού τομέα, π.χ. συναυλία ενός trapper ή ενός influencer με την παρουσία κλιμακίου εμβολιασμού στο χώρο.

– να υιοθετηθεί πρόγραμμα επιβράβευσης οργανισμών και πολιτών για την παραπομπή (referral) στον εμβολιασμό, πάλι στα πρότυπα του (https://nyc.gov/vaccinereferralbonus)

Η εμπειρία μας σε προγράμματα τραπεζικών κινήτρων για προπληρωμένες κάρτες (youth loyalty) σε πολλαπλά σημεία του πλανήτη καταδεικνύει ότι τα παραπάνω σε συνδυασμό με την συνολική επένδυση του ελληνικού κράτους στο freedom pass, θα δώσει το μηχανισμό που χρειαζόμαστε, ώστε το κίνητρο να μεγιστοποιήσει την κινητοποίηση των εμβολιασμών στους νέους.

Ο ρόλος των δεδομένων

Είτε πρόκειται για πολίτη που θα λάβει διπλασιασμό της αξίας της προπληρωμένης κάρτας του, είτε για υπάλληλο, ο οποίος θα λάβει επιπλέον προνόμια από τον εργοδότη του, θα χρειαστεί να επικοινωνηθεί το δεδομένο το εμβολιασμού σε ιδιωτικούς φορείς. Κάτι τέτοιο είναι σύμμορφο με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων, αρκεί ο σκοπός της επεξεργασίας να είναι όντως η πρόσβαση σε επιπλέον κίνητρα με τη συγκατάθεση του υποκειμένου (αρχή του περιορισμού του σκοπού). Επίσης θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε η πληροφορία του εμβολιασμού να χαρακτηριστεί ως «ευαίσθητη» και να αποθηκευτεί σε ξεχωριστό αρχείο καταγραφής.

Για να επιτευχθεί όμως τεχνικά αυτή η διαδικασία στην παρούσα συγκυρία (ειδικά σε ηλεκτρονικές αγορές, π.χ. ενός αεροπορικού εισιτηρίου), υπάρχει ένα πεδίο καινοτομίας αναφορικά με το διαμοιρασμό της πληροφορίας εμβολιασμού με τη συγκατάθεση του πολίτη, ώστε να αποφευχθεί το ανέβασμα φωτογραφίας μη έγκυρου QR (green pass). Αυτό που προκρίνεται αν διαβάσουμε το πρόσφατο RFP της Κ.τ.Π για τη “δωρεά υπηρεσιών ψηφιακών προπληρωμένων καρτών”, είναι οι κάρτες αυτές να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο εύρος αριθμού (bin number) ο οποίος θα αποτελεί κοινή γνώση σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και έτσι θα διευκολύνει την άμεση επιβεβαίωση των δικαιούχων χωρίς επιπλέον πληροφορία.

Το παρόν και το μέλλον

Αξίζει τέλος, να επισημάνουμε ότι επειδή μεγάλο ποσοστό του τρίτου κόσμου παραμένει ανεμβολίαστο, ενώ παράλληλα έχουμε επιδοθεί στο μεγαλύτερο εμβολιασμό στην ιστορία της ανθρωπότητας στον ανεπτυγμένο κόσμο, ευνοούνται μεταλλάξεις του ιού με αυξημένη μεταδοτικότητα. Κατά συνέπεια η υγειονομική στρατηγική του μαζικού εμβολιασμού του γενικού πληθυσμού θα αποτελέσει τη νέα νόρμα, τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια.

Με τη θέσπιση κινήτρων και αντικινήτρων (μέσω κατάλληλης αστυνόμευση και ελέγχων), οι πολίτες – ακριβώς όπως και οι καταναλωτές σε ένα πρόγραμμα κινήτρων – εκπαιδεύονται να επιλέγουν τις δράσεις που οδηγούν σε επιθυμητές συμπεριφορές. Πλήθος βιβλιογραφίας καταδεικνύει ότι η συμπεριφορές μετασχηματίζονται και τείνουν να ευθυγραμμιστούν με τη διαλεκτική της ανταπόδοσης. «Αλλάζω τη συμπεριφορά μου», ώστε να εξαργυρώσω το αντίστοιχο προνόμιο. Τέτοιες συμπεριφορές διαπιστώνουμε ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου προγράμματα κινήτρων στον εμβολιασμό τρέχουν ήδη μερικούς μήνες σε πολιτειακό επίπεδο. Είναι λογικό λοιπόν οι πολίτες να ξεκινήσουν να απαιτούν επιβράβευση για να ακολουθήσουν και άλλες πολιτικές δημόσιας υγείας (π.χ. κόψιμο καπνίσματος ή άθληση) με υπολογίσιμο δημοσιονομικό κόστος κατά πολύ μικρότερο από την επιβάρυνση του εθνικού συστήματος υγείας και του οριζόντιου κλεισίματος της αγορά.

Κατά συνέπεια να επαναλάβουμε ότι τα κίνητρα, όπως και ο ιός ήρθαν για να μείνουν.