Τις πταίει για την κρίση, αναρωτιέται ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Θοδωρής Πελαγίδης με τον οικονομολόγο Μιχάλη Μητσόπουλο.

Επανεμφανίζονται στην κοινή έκδοση στα αγγλικά με τίτλο Who’s to Blame for Greece? (εκδόσεις Pelgrave, Macmillan).

Τις πταίει είχε τιτλοφορηθεί και το άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καιροί το 1874. Εκείνος βέβαια αναφερόταν στην τότε πολιτική κρίση.

Πρόκειται για μία συναρπαστική πλαγιοκόπηση των χρόνων της οικονομικής κρίσης. Και όχι μόνο…

Χωρίς στεγνούς, ακαδημαϊκούς όρους παρότι και οι δύο διδάσκουν στο Πανεπιστήμιο. Πολυπρισματική αφηγηματικότητα, σχεδόν δραματουργική δομή και κορύφωση χαρακτηρίζει το βιβλίο τους.

Πετυχαίνουν ανάλυση των ετερόκλητων παραγόντων που οδήγησαν στον κατακερματισμό της ελληνικής οικονομίας. Με σασπένς όσον αφορά το υψηλό επίπεδο λήψης αποφάσεων. Και ανθρώπινο πόνο στη λαϊκή βάση.

Business as usual

Το βιβλίο καλύπτει ολόκληρη την ταραχώδη περίοδο της προηγούμενης δεκαετίας αναζητώντας τις αιτίες της οικονομικής κρίσης (κεφάλαια 3 και 6). Ύστερα βολιδοσκοπεί την ανταπόκριση της οικονομίας την περίοδο της τρόικας 2010-2014 (κεφάλαια 4 και 5) καθώς και τα αποτελέσματα της λεγόμενης εσωτερικής υποτίμησης με τις αμφίσημες επιδόσεις.

Έπειτα ανατρέχει στις χαμένες ευκαιρίες ανάκαμψης από το 2015 και πέρα (κεφάλαια 10 και 11) και στο δεύτερο μισό συνθέτει το ψηφιδωτό των παραγόντων που επηρέάσαν την χειραφέτηση της οικονομίας:

Την ευρωπαϊκή πολιτική που ακολουθήσαν οι κυβερνήσεις καθώς και την πορεία της ίδιας της ΕΕ προς την εμβάθυνση ή διεύρυνση (13).

Εξάλλου, το πρώτο μέρος της μελέτης τους έχει ως αφετηρία τα χρόνια προ της κρίσης. Ουσιαστικά καλύπτουν τη δεκαετία 2009-2019. Η ελληνική οικονομία της δεκαετίας του 1990 αντιμετώπισε ένα θεμελιακό παράδοξο: Συνδύαζε οικονομική ανάπτυξη (μεγέθυνση του ΑΕΠ και παραγωγικότητα) με χαμηλές επιδόσεις σε τόσα βασικά μέτωπα. Δηλαδή, χαμηλή ανταγωνιστικότητα, αντιπεριβαλλοντικές πρακτικές, διαφθορά, δυσλειτουργικά θεσμικά όργανα στην αγορά εργασίας.

Πώς επηρέασε η συμμετοχή στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα ή η διεύρυνση τα ασθενέστερα κράτη μέλη; Ποιες οι επιδιώξεις των κυβερνήσεων από το Μάαστριχτ και μετά; Περισσότερη δημοκρατία θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες του Νότου;

Υπάρχει μνεία την πολυπόθητη μεταρρύθμηση (14), τη μεταποίηση (15), τη φορολογική, διανεμητική πολιτική (17,18) έως και την πανδημία.

Κεφάλαια όπως «Δίνοντας στην Ελλάδα ευκαιρία να πετύχει: Σκεφτείτε τον ιδιωτικό τομέα, για αλλαγή». Ή «απολογία για τον μεταποιητικό τομέα», δίνουν το στίγμα της θέσεώς τους.

Ουσιαστικά, από το 2010 και μετά απαιτήθηκε από την Ελλάδα ένα ιλιγγειώδες άλμα: η πολιτική ηγεσία και οι διαχειριστές μιας οικονομίας (που έχει μετατραπεί από τους πολιτικούς σε ένα ημι-σοβιετικό καθεστώς στο περιθώριο της ελεύθερης αγοράς), να κατακρυμνήσουν τη γραφειοκρατία που εδραιώθηκε τριάντα χρόνια πριν.

Ενώ παράλληλα θα απολαμβάνουν ρευστότητα και υποστήριξη για να λειτουργούν σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα. «On a business as usual environment», όπως σημειώνουν.

Εν ολίγοις

Στο προηγούμενο βιβλίο τους (Κατανοώντας την κρίση στην Ελλάδα, εκδ. Ψυχογιός 2012) πριν δέκα χρόνια απουσίαζε το προνόμιο της αναδρομικής ματιάς.

Διατηρώντας πάντα την αποστασιοποιημένη ματιά, μελέτησαν εν θερμώ τις σύγχρονες οικονομικές προκλήσεις της εγχώριας κρίσης -στο εδώ και τώρα, όμως: Τα λάθη του ελληνικού πολιτικο-οικονομικού συστήματος, το ρόλο των ισχυρών ομάδων συμφερόντων, τις δυσλειτουργίες των επιμέρους αγορών και την εφαρμογή του προγράμματος ΔΝΤ.

Εδώ λοιπόν πρόκειται για δύο εξπέρ της κρίσης οικονομικους αναλυτές. Πέραν του ότι έχουν διακριθεί στην πρακτική αρένα ως κορυφαίοι τεχνοκράτες στο είδος τους.

Ο διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βοστόνης Μιχάλης Μητσόπουλος λειτουργεί ως Συντονιστής Έρευνας και Ανάλυσης στον ΣΕΒ. Έχει εργαστεί στο παρελθόν ως υπουργικός σύμβουλος επί οικονομικών θεμάτων. Έχει διδάξει ως λέκτορας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Εκεί όπου ο Θοδωρής Πελαγρίδης παραμένει καθηγητής οικονομικής ανάλυσης.

Ο τελευταίος υπήρξε επίσης ερευνητής στα κορυφαία πανεπιστήμια Κολούμπια (Columbia) και LSE -Αμερική και Αγγλία αντιστοίχως. Ενώ από το 2020 δρα ως υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Η ανάλυσή τους ακολουθεί τον γόνιμο άξονα σκέψης της νεοκλασικής οικονομίας (ατομική ορθολογικότητα, μεγιστοποίηση, ωφελιμισμός). Ρίχνει το μικροσκόπιο στις διαπλοκές των προσώπων και τους πολιτικούς χειρισμούς.

Έτσι αναδιεκνύει τους τρόπους με τους οποίους η πολιτική καθοδηγεί την οικονομία (public policies). Η οικονομία δηλαδή ειδωμένη ως πολιτική οικονομία ή οικονομική διοίκηση. Μάνατζμεντ εν ολίγοις.

Οι δύο συγγραφείς λοιπόν αντλούν τα αξιώματά τους από δύο βασικές δεξαμενές σκέψης: τη σχολή της δημόσιας επιλογής (public choice) και της θεσμικής οικονομικής (institutional economics).

Οι απολογητές της κλασικής φιλελεύθερης οικονομίας Τζον Στιούαρτ Μιλ και Άνταμ Σμιθ, θεμελίωσαν την αρραγή σχέση πολιτικής και οικονομίας. Οι σύγχρονοι αναλυτές επιλέγουν τον διαχωρισμό τους, λειτουργούν ωσάν να επρόκειτο για δύο στρατόπεδα.

Έτσι χάνουν το πλεονέκτημα της μακροσκοπικής ευθυκρισίας, που διαπερνά το πόνημα των Πελαγίδη Μητσόπουλου. Ο ευτυχής συγκερασμός αξιολογικών εργαλείων παραδίδει ένα θεμελιώδες πόνημα για την πιο επεισοδιακή εποχή στη Μεταπολίτευση. Σε μια εποχή που τα νωπά συναισθήματα της κρίσης λειτουργούν ακόμη διχαστικά.

Ένα τελικό παράδειγμα: Ο Economic Sentiment Indicator (Δείκτης Οικονομικού Αισθήματος) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανέβηκε στις 108,4 μονάδες με το πέρασμα από τον λαϊκισμό στην κανονικότητα το 2019.

Είθε «οι προσδοκίες να μεταφραστούν σε στιβαρή οικονομική ανάκαμψη στο μέλλον». Ο βαθμός επιτυχίας για τον έγκυρο οικονομικό αναλυτή έγκειται στην έκταση του άλματος: Η ριζική και επιθετική μεταμόρφωση του θεσμικού πλαισίου.

Πληροφορίες

Who’s to Blame for Greece?

Life After Bankruptcy: Between Optimism and Substandard Growth

Theodore Pelagidis, Michael Mitsopoulos

Palgrave Macmillan, 2021

Σελίδες 415
eBook 93,08 € για την Ελλάδα
Σκληρόδετη έκδοση 117,69 €