Με την έκθεση Μονοκονδυλιές του Νίκου Εγγονόπουλου, η κόρη του σπουδαίου ποιητή και ζωγράφου, Ερριέττη Εγγονοπούλου, με τον Κωνσταντίνο Μανωλάκη εγκαινιάζουν τον νέο εκθεσιακό χώρο Connect στο Κολωνάκι, επί της πάντα καλλιτεχνίζουσας οδού Χάρητος.

Η έκθεση φιλοδοξεί να υπογραμμίσει την κεντρική ιδέα του Εγγονόπουλου, ήτοι:

Πρέπει να ζεις όπως σκέφτεσαι
γιατί αν ζήσεις με άλλον τρόπο
θα καταλήξεις να σκέφτεσαι όπως ζεις.

Και έτσι… συνεχίζουμε το ταξίδι μας στην Τέχνη, σημειώνουν οι δύο επιμελητές.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985) παρέμεινε πιστός στο εγχείρημα του υπερρεαλισμού με πάθος και απαρέγκλιτη επιμονή. Αρκετοί (με διασημότερο τον Οδυσσέα Ελύτη) τον χαρακτήρισαν με θαυμασμό και αγάπη, «αδιάλλακτο» υπερρεαλιστή.

Αποτέλεσε ενεργό μέλος της θρυλικής γενιάς του ’30 αν και δεν τον δέχτηκαν όλοι ευθύς εξαρχής… Παραήταν Ευρωπαίος και ριζοσπαστικός ακόμη και για αυτούς.

Εμπλούτισε το υπερρεαλιστικό κίνημα με στοιχεία, σύμβολα και παραστάσεις της ελληνικότητας, όπως φαίνεται κυρίως στον συναρπαστικό Μπολιβάρ (ένα ελληνικό ποίημα) το 1944.

Αλλά το ονειρικό, συνειρμικό του στοιχείο παρέμενε σφιχτά δεμένο με την πραγματικότητα, εξου και απολάμβανε τεράστια δημοτικότητα:

Το 1944 κρύφτηκε στο σπίτι του συντεχνίτη και ομοϊδεάτη του Ανδρέα Εμπειρίκου επειδή, όπως ο ίδιος σημείωσε, «οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να δείχνουν κάποιο έντονο ενδιαφέρον για το τι έλεγα στον Μπολιβάρ».

Το συγκεκριμένο ποίημα «κυκλοφόρησε στην αρχή, σε χειρόγραφα αντίγραφα που έκαναν πολλοί, και το διάβαζαν σε συγκεντρώσεις αντιστασιακού χαρακτήρα».

Με τη ζωογόνο και μεταμορφωτική εκφραστική του δεινότητα, η ελληνική παράδοση στα χέρια του απέκτησε οικουμενική, πολυδιάστατη πνοή και αισθητική.

Όσο για τη ζωγραφική, ο ίδιος έχει εκφραστεί επί της τέχνης αυτής:

«Η μεγάλη μου αγάπη στη ζωή ήτανε η μόνη ζωγραφική. Κάθε ώρα, που δεν την αφιερώνω στη ζωγραφική, τη θεωρώ ώρα χαμένη. Αλλά ένας πίνακας δεν απαιτεί βέβαια συνεχώς την απόλυτη αφοσίωση του νου και της καρδιάς. Είναι στιγμές που το χέρι, μπορώ να πω, πηγαίνει από μόνο του».

Εδώ βέβαια αναφέρεται στον περίφημο σουρεαλιστικό αυτοματισμό, όπου ο δημιουργός ανοίγει τις πύλες του ασυνειδήτου του να εκφραστεί ανεμπόδιστα. Χωρίς λογοκρισία. Το υλικό που έχει καταγράψει οργανώνεται και δομείται σε δεύτερο χρόνο.

«Αλλά το μυαλό πάντα δουλεύει. Και τότε επωφελούμαι και στοχάζομαι διάφορα πράγματα, ή, το συνηθέστερο, σκαρώνω τραγούδια. Μετά την εργασία, αν τα τραγούδια τα βάλω στο χαρτί, έχει καλώς ειδεμή τα ξεχνάω. Το ίδιο και για τις μεταφράσεις. Την ώρα της δουλειάς καμμιά φορά απαγγέλλω, στον εαυτό μου, ποιήματα ελληνικά και ξένα. Αυτά που μου αρέσουνε πολύ, και τα διάβασα πολλές φορές, τα έχω αποστηθίσει. Μερικά ξένα τα έφερα, παίζοντας, στη γλώσσα μας».

Το παιγνιώδες, αέναο και πυρηνικό στοιχείο των υπερρεαλιστών. Στο τελευταίο του βιβλίο Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (1978) μετέφρασε Δάντη, Λόρκα, Μαγιακόφσκι, Μποντλέρ, Λοτρεαμόν μεταξύ άλλων.

Το έργο του Ομηρική σκηνή/ Επεισόδιο από τον πόλεμο της Τροίας χτυπήθηκε στην τιμή ρεκόρ των 765,000€ στην περσινή δημοπρασία  Greek Sale του οίκου Bonhams στο Λονδίνο.

Η ομηρική σκηνή των 765.000 ευρώ

Μετά την κήρυξη του Πολέμου, η οικογένεια του Εγγονόπουλου διαμένει υποχρεωτικά στην Κωνσταντινούπολη. Εκείνος σπουδάζει σε Λύκειο του Παρισιού, εσωτερικός (1923-1927).

Ύστερα υπηρετεί τη θητεία του ως στρατιώτης ακροβολιστής και αργότερα ως μεταφραστής σε τράπεζα και ως γραφέας στο πανεπιστήμιο (1928-1930). Παράλληλα προσπάθησε με το νυχτερινό σχολείο να πάρει το ελληνικό απολυτήριο.

Το 1932 γράφεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και μαθητεύει υπό την εποπτεία του περίφημου Κωνσταντίνου Παρθένη και τον ελληνόπρεπο βυζαντινισμό του Φώτη Κόντογλου.

Έχει ήδη αρχίσει να δημοσιεύει ποιήματα στα Ελληνικά Γράμματα ενώ βαθμιαία έρχεται και η στιγμή μονιμοποίησής του στην Τοπογραφική Υπηρεσία του υπουργείου Δημοσίων Έργων.

Το 1939 εκδίδονται Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής. Την ίδια χρόνια παρουσιάζεται η πρώτη του ατομική έκθεση ζωγραφικής στο σπίτι του διάσημου ποιητή Νικήτα Ράντου (ή Νικόλαου Κάλας). Σχεδιάζει τα κουστούμια για την Ηλέκτρα του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν (θα επιστρέψει ξανά στο θέατρο στο μέλλον…).

Το 1941 επιστρατεύεται για το Αλβανικό Μέτωπο, στην πρώτη γραμμή, όπως ο ίδιος έχει σημειώσει. Το 1978 ανασυνθέτει το βίωμά του με Το γαρύφαλλο που συμπεριλαμβάνεται στην εξαιρετική συλλογή Το μέτρον ο άνθρωπος (Ύψιλον, 2005) με πέντε ποιήματα και πίνακές του:

φάγαμε το μπαρούτι με τη χούφτα
στ’ άγρια βουνά και
τα λαγκάδια
της Βόρειας Ηπείρου
και φάγαμε
το ξερό ψωμάκι
αυτό π’ αρμόζει
στον καλλιτέχνη
στον ποιητή

μόνη παρηγοριά
τα λουδούδια:
είτανε τα γαρύφαλλα…

μα κάτι γαρύφαλλα!

Άλλες σημαντικές στιγμές της ζωής του: Το 1946 δημοσιεύεται Η επιστροφή των πουλιών και δύο χρόνια αργότερα η Έλευσις (αμφότερες από τις εκδόσεις Ίκαρος). Το 1949 συνιδρύει μαζί με τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσαρούχη και τον Μόραλη τον καλλιτεχνικό όμιλο Αρμός.

Το 1953 συμμετείχε σε ομαδική έκθεση ελλήνων ζωγράφων στη Ρώμη και την Οττάβα και εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 27η Μπιενάλε της Βενετίας με 72 έργα (1954).

Έχει τιμηθεί δύο φορές με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τις συλλογές Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω (1957) και Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (1978), αμφότερες στον Ίκαρο. Επίσης, για το ζωγραφικό του έργο με τον Χρυσό Σταυρό του Γεωργίου Α΄.

Από τον πρώτο του γάμο με τη συγγραφέα και ζωγράφο Νέλλη Ανδρικοπούλου απέκτησε έναν γιο, τον Πάνο Εγγονόπουλο. Από τον δεύτερο γάμο του με την Ελένη Τσιόκου, τη μοναχοκόρη του Ερριέττη (το 1961).

Με τον Τσαρούχη κάποια στιγμή έμεναν στην ίδια πολυκατοικία στην οδό Αναγνωστοπούλου στο Κολωνάκι.

Κάποια στιγμή πήρε σύνταξη από το Πολυτεχνείο (στο οποίο είχε αποσπαστεί) και έκτοτε δεν ξαναβγήκε ποτέ από το ατελιέ του…

Η ελευθερία ήταν το βασικό συστατικό στη ζωή του, παρατήρησε η Ερριέττη πρόσφατα. Αλλά ήταν πάντα «εκεί» ως πατέρας χωρίς ποτέ να επιβάλλεται, όπως υπογράμμισε και πάλι η ίδια. Έζησε πάντα συνεπής στο λόγο του: Η ελευθερία πρώτα…

Πληροφορίες

ΜΟΝΟΚΟΝΔΥΛΙΕΣ

COLLECT

Χάρητος 29, στο Κολωνάκι

15 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου 2021

Δευτέρα – Σάββατο 10:00-14:00 και 17:00 – 21:00

Τ. +302163002222 Ε:[email protected]