Η ιστορία της Archegos Capital (αρχηγός;) το 2021 παραπέμπει στην κατάρρευση της Long Term Capital Management το 1998 και την βραχύβια κρίση του συστήματος που ακολούθησε.

Η αφορμή ήταν η ίδια: η αδυναμία του επενδυτή να προσφέρει περισσότερα εχέγγυα για τα διαρκώς αυξανόμενα δάνεια που ανεξέλεγκτα του έδιναν οι τράπεζες  Το ερώτημα είναι αν τούτη τη φορά, εν μέσω πανδημίας, με το τραπεζικό σύστημα να στηρίζεται σε πήλινα πόδια και την αβεβαιότητα να κυριαρχεί, η κρίση θα μπορέσει να περιοριστεί τόσο εύκολα;

Το άμεσο ερώτημα είναι, βέβαια, άλλο: πως οι τράπεζες εμπιστεύτηκαν ένα «μαυρισμένο» όνομα και μάλιστα με τέτοια τεράστια ποσά;

Ο ιδρυτής της Archegos Capital, Bill Hwang είχε ήδη γνωστή ιστορία για χειραγώγηση μετοχών και ομολόγων, ως ένα από τα ανώτερα στελέχη του Tiger Management Fund που είχε ιδρύσει ο Julian Robertson. Για να αποφύγει την φυλακή ο Hwang πλήρωσε πρόστιμο $44 εκατ. στις ΗΠΑ και δύο χρόνια αργότερα του απαγορεύτηκε να διενεργεί πράξεις στο Χονγκ-Κονγκ.

Παρά ταύτα, ίδρυσε ένα Ιδιωτικό Επενδυτικό Γραφείο (family office) και ξεκίνησε να παίζει με τις μετοχές, ουσιαστικά δανειζόμενος χρήματα από τις τράπεζες, οι οποίες λειτουργούσαν ταυτόχρονα ως διαμεσολαβητές για λογαριασμό του Hwang.

Όπως αναφέρουν οι Financial Times, η Morgan Stanley έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση καθώς από τη μία μεριά λειτουργούσε ως κύριος broker για την Archegos και από την άλλη πρόσφερε επενδυτικές υπηρεσίες και συμβουλές στην ViacomCBS. Κι αυτό έχει σημασία διότι η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου αυτής της εταιρείας κατά $3 δισ. συνεπαγόταν μεγάλη διασπορά μετοχών (dilution) με αποτέλεσμα να πέσει η τιμή της μετοχής της. Η Archegos είχε επενδύσει στην ViacomCBS, οπότε βρέθηκε εκτεθειμένη.

Ουσιαστικά, για πολλοστή φορά τα swaps και τα derivatives έφεραν τον κατακλυσμό. Οι ζημιές είναι τεράστιες και τα τελικά αποτελέσματα μπορεί να τρομάξουν.

Προκύπτει, όμως, έτσι ένα τρίτο ερώτημα: ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της κρίσης και τι συμπεράσματα οφείλουμε να βγάλουμε από αυτήν;

Ουσιαστικά το πρόβλημα ξεκίνησε με την αρχική εμφάνιση του νεοφιλελευθερισμού στην εποχή του Reagan και της Thatcher, ισχυροποιήθηκε με την χρήση της τεχνολογίας και κυριάρχησε από το τέλος της δεκαετίας του 1990 με αφορμή την κατάργηση του νόμου Glass Steagall και την εμμονή της Γερμανίας στον αυστηρό μονεταρισμό.

Ο νόμος αυτός είχε ψηφιστεί το 1933 και είχε ως στόχο να περιορίσει τις ακραίες συμπεριφορές των τραπεζών. Το πέτυχε, υποχρεώνοντας τις τράπεζες να είναι είτε εμπορικές είτε επενδυτικές. Την κατάργηση του ακολούθησε η αποδυνάμωση του νόμου Dodd – Frank που επιχειρούσε να θέσει μερικούς περιορισμούς στις ανεξέλεγκτη τραπεζική πρακτική και άνοιξε τον δρόμο για την σημερινή κυριαρχία του καπιταλισμού-καζίνο, που βασίζεται σε τρείς παράγοντες: την χρήση της τεχνολογίας για να δημιουργεί αδιαφανή τραπεζικά προϊόντα και να εκτελεί αδιαφανείς πράξεις, την κατάκτηση μονοπωλιακών ή ολιγοπωλιακών θέσεων και την παγκοσμιοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Όταν μία τράπεζα είναι ταυτόχρονα εμπορική και επενδυτική και όταν έχει το δικαίωμα να εκτελεί επενδυτικές πράξεις για δικό της όφελος (η τράπεζα είναι ταυτόχρονα πελάτης του εαυτού της)  το πρωταρχικό ενδιαφέρον της και συμφέρον της είναι προς τον εαυτό της ακόμη και σε βάρος του πελάτη. Παράδειγμα η Morgan Stanley και η σχέση της με τους δύο πελάτες της.  Λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση, η τράπεζα είχε πουλήσει μετοχές του άλλου της πελάτη, της ViacomCBS, αξίας $2 δισ. σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις ζημιές της από την Archegos.

Για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα αυτές οι κρίσεις μπορεί να θεωρούνται ως εμπόδια στον ατέλειωτο δρόμο για το άμεσο κέρδος. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η πανδημία του Covid κάνει θραύση και ενώ, θεωρητικά τουλάχιστον, από την κρίση του 2008 πήραμε μαθήματα.

Οι τράπεζες σήμερα είναι θύτες, κριτές και δήμιοι. Στην πράξη δεν υπόκεινται σε κανένα ουσιαστικό έλεγχο. Οι έλεγχοι που δήθεν επιβάλλουν αδύναμοι νόμοι και εποπτικές αρχές είναι αναποτελεσματικοί.  Η ιστορία της Archegos Capital αποδεικνύει ότι το σύστημα είναι πράγματι ανεξέλεγκτο και νομοτελειακά θα φέρνει την μία κρίση μετά την άλλη, ταυτόχρονα ενισχύοντας τις υπάρχουσες μεγάλες ανισότητες. Η κρίση του 2008 ξεχάστηκε ήδη και οι ίδιες πρακτικές που την έφεραν τότε, έφεραν τη νέα της Archegos.

Το τζίνι έχει βγει από το μπουκάλι. Αν δεν ξαναμπεί, ο φιλελεύθερος καπιταλισμός θα οδηγηθεί στον γκρεμό. Και θα ξαναμπεί, μεταξύ άλλων, με την επαναφορά σε παγκόσμιο επίπεδο του Glass Steagall Act με την πλήρη απαγόρευση των τραπεζών να κάνουν αγοροπωλησίες μετοχών και ομολόγων και να διενεργούν πράξεις swap και derivatives για λογαριασμό τους.