Οι γυναίκες της Επανάστασης – Έκθεση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη

Ελληνίδες που έδρασαν στις δύσκολες και κρίσιμες ώρες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο εμψυχώνοντας τους άνδρες αγωνιστές, ακόμη και παίρνοντας οι ίδιες μέρος στις μάχες, γυναίκες που εμφύσησαν στα παιδιά τους την αγάπη για την πατρίδα και το αγωνιστικό πνεύμα απέναντι στον κατακτητή είναι αυτές που απεικονίζονται στα έργα της έκθεσης «Η Γυναίκα στην Επανάσταση του 1821» από τη Συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη, που θα εγκαινιαστεί στις 23 Μαρτίου στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Πρόκειται για 80 έργα ζωγραφικής, αλλά και πορσελάνινα αντικείμενα και ρολόγια του 19ου αιώνα, που προσεγγίζουν με τον πιο άμεσο τρόπο την τεράστια προσφορά των γυναικών στην Επανάσταση του ’21.

«Στόχος είναι η ανάδειξη της γυναικείας παρουσίας στα χρόνια της Επανάστασης, καθώς και κατά την πρώτη περίοδο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους», όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης δρ. Ιστορίας της Τέχνης, Φανή Μαρία Τσιγκάκου.

Ανάμεσα στα έργα έτσι, οι «Ελληνίδες στο σκλαβοπάζαρο» του Stanislas-Henri-Benoit Darondeau που αποτυπώνει με συγκλονιστική αμεσότητα τον εξευτελισμό και η απόγνωση της νέας γυναίκας στα χέρια του τρομακτικού δουλέμπορου. Αλλά και η βίαιη αρπαγή μιας Ελληνίδας, που αναπαριστάται στην ελαιογραφία της Γαλλίδας Louise Vallot.

Δραματικές σκηνές για τις κακουχίες των γυναικόπαιδων, για τις αρπαγές και για την τύχη των αιχμαλώτων γυναικών, που δημοσιευμένες στον ευρωπαϊκό Τύπο διαμόρφωναν την κοινή γνώμη και τροφοδοτούσαν το κίνημα του Φιλελληνισμού. Την ίδια θεματική εξάλλου αποτυπώνουν και αρκετά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα ρολόγια, πιάτα, βάζα κ. ά.

«Με την εικαστική εικονογραφία υμνήθηκαν τα πάθη, ο ηρωισμός, η αγάπη για την ελευθερία, η λεβεντιά των παλληκαριών και η ομορφιά των Ελληνίδων», επισημαίνει εξάλλου ο ίδιος ο κ Βαρκαράκης. «Είναι ευνόητο ότι η φιλελληνική καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και πρέπει να βρίσκεται στα μουσεία της Ελλάδας. Με τη συλλογή αυτή, πιστεύω ότι η οικογένεια μου κι εγώ εκπληρώσαμε μέρος του χρέους που έχουμε όλοι οι Έλληνες προς την πατρίδα, έχοντας το δικαίωμα να καυχόμαστε πως είμαστε απόγονοι ενός ένδοξου γένους».

Μετά την Επανάσταση

Η κυρία Τσιγκάκου ωστόσο σημειώνει και την αλλαγή, που συντελείται μετά το τέλος του επαναστατικού αγώνα και τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους: «Εξακολουθούν να εμφανίζονται «Ελληνίδες» στις ευρωπαϊκές αίθουσες εκθέσεων, αλλά δίχως την παραμικρή νύξη στις τραγικές στιγμές που βίωσαν», όπως αναφέρει.

Προσθέτοντας ότι «Οι μετα-επαναστατικές «Ελληνοπούλες» είναι ανέμελες και ποζάρουν με χάρη και ευγένεια, ντυμένες με περίτεχνες ενδυμασίες και πλούσια κοσμήματα σε ελαιογραφίες και διάφορα αντικείμενα. Επισημαίνουμε, ότι προς τα μέσα του αιώνα, όταν, στο πλαίσιο του ευρέως διαδεδομένου Ανατολισμού (Orientalisme), το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών θα στραφεί προς μία εικονογραφία περισσότερο εξωτική, οι «Ελληνοπούλες» αναπαριστάνονται με προκλητικά, αιθέρια ενδύματα, όπως η αυτάρεσκη «Ελληνίδα που παίζει λαγούτο», του Charlemagne-Oscar Guet. Μια «Ελληνοπούλα» σε ιδιαίτερα αισθησιακή πόζα βλέπουμε σε ελαιογραφία του Giacomo Marastoni, ενώ οι «Ελληνίδες στο Χαρέμι» που αναπαριστάνονται στα βάζα έχουν μεταμορφωθεί επιτυχώς σε χαριτωμένες οδαλίσκες».

Να σημειωθεί ότι η Συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη απαριθμεί πάνω από 300 έργα και περιλαμβάνει πίνακες φιλοτεχνημένους από διακεκριμένους ρομαντικούς ζωγράφους του 19oυ αιώνα, όπως οι Carle Vernet, J.P. Vinchon, Pierre Bonirote, Cesar Willich, Peter von Hess, Joseph Petzl, J.J. Frey.

Επίσης όμως αντικείμενα, όπως επίχρυσα, επιτραπέζια ρολόγια, πιάτα με ιστορικές παραστάσεις, πολυτελή βάζα, ανθρωπόμορφα φιαλίδια και αγαλματίδια πορσελάνης, κεντήματα, επίχρυσα κηροπήγια και αγαλματίδια, μελανοδοχεία και διάφορα μικροαντικείμενα.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συλλέκτης κ. Βαρκαράκης:

«Πιστεύω πως η φιλελληνική εικαστική τέχνη έχει τις εξής ιδιαιτερότητες: μοναδικότητα στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, είναι πάντοτε θετική για την Ελλάδα και εμπεριέχει τα μηνύματα του χριστιανισμού και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. (αρχαιολατρεία). Το τελευταίο αποτελεί ιδιαίτερο κίνητρο της συλλογής που είναι ο ερχομός των έργων αυτών (από την Ευρώπη που παρήχθησαν) στην Ελλάδα, διότι έγιναν με κύριο σκοπό να βοηθήσουν τους νεότερους Έλληνες να αναστήσουν την πατρίδα τους».

Να σημειωθεί, ότι ένα μέρος της συλλογής Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη είχε παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη το 2015. Η νέα έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας ’21, των 16 Ιδρυμάτων για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

Διαβάστε επίσης:

Η περίφημη «Σχολή των Αθηνών» στη Βουλή των Ελλήνων – Δώρο από τη Γαλλία

Εργασίες στο μνημείο απόδοσης τιμής της Ελλάδας στον Άγνωστο Στρατιώτη

Τι έλεγε ο Ελύτης για το μέλλον – Αφιέρωμα στα 25 χρόνια από το θάνατό του