Ο κ. Κουντούρης, Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Θυματολογίας, ρίχνει φως στη νομική διάσταση της παρενόχλησης.

Με αφορμή το κύμα καταγγελιών για παρενόχληση που έχει προκύψει τις τελευταίες ημέρες από πληθώρα καλλιτεχνών, αθλητών και άλλων προσώπων από διάφορους κλάδους, ο κ. Γιώργος Κουντούρης επιχειρεί να αναδείξει τη νομική διάσταση του ζητήματος.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ο κ. Κουντούρης μας εξηγεί τι συνιστά παρενόχληση και δη σεξουαλική και τι όχι, σύμφωνα  με τον νόμο, ρίχνοντας φως στο ζήτημα που απασχολεί όσο τίποτε άλλο την κοινή γνώμη το τελευταίο διάστημα.

Κε Κουντούρη, το τελευταίο διάστημα συγκλονίζουν οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση σε διάφορους χώρους εργασίας. Τι θεωρείται, όμως, ως σεξουαλική παρενόχληση;

Πράγματι, η Ελληνική κοινή γνώμη τις τελευταίες ημέρες έκπληκτη παρακολουθεί ένα ισχυρό κύμα θεάματος. Προτού προχωρήσουμε στην ανάλυση του τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ αφενός της «παρενόχλησης» και αφετέρου της «σεξουαλικής παρενόχλησης».

Σύμφωνα με το νόμο (άρθρο 2 παρ. γ του Ν. 3896/2010), παρενόχληση θεωρείται ότι συντρέχει: «όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με το φύλο ενός προσώπου, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος».

Ενώ ως σεξουαλική παρενόχληση (άρθρο 2 παρ. δ του Ν. 3896/2010), λογίζεται «οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό».

Ποια είναι όμως τα όρια μεταξύ των δυο αυτών εννοιών;

Τα όρια μεταξύ συμπεριφορών που πράγματι αποτελούν σεξουαλική παρενόχληση, αλλά και πράξεων που δεν μπορούν να ενταχθούν σε αυτήν την έννοια, είναι λεπτά και δυσδιάκριτα και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.

Αναμφισβήτητα, τα ακατάλληλα και ανεπιθύμητα αγγίγματα, τα έκφυλα σχόλια και χειρονομίες, η προσφορά οφέλους με αντάλλαγμα το σεξ και η δωροδοκία με σεξουαλικές πράξεις, η πίεση και απαιτήσεις για σεξουαλική συνεύρεση, τα συνεχή αιτήματα για ραντεβού ή σεξ, η έκθεση γεννητικών οργάνων, η επιβεβλημένη έκθεση σε πορνογραφικό υλικό (το να υποβάλλεις δηλαδή κάποιον να βλέπει σεξουαλικά βίντεο, εικόνες, μηνύματα κλπ χωρίς να το θέλει), οι ανεπιθύμητες συνεχείς ερωτήσεις για τη σεξουαλική ζωή κάποιου, αποτελούν εκφάνσεις μιας ποινικά ελενκτέας συμπεριφοράς, ανάλογα την ένταση και τις συνθήκες διάπραξής της.

Μια τέτοια συμπεριφορά σε ένα εργασιακό περιβάλλον μπορεί να χαρακτηριστεί ως σεξουαλική παρενόχληση.

Ποιο είναι το κριτήριο μιας τέτοιας αξιολόγησης;

Πάντα το κριτήρια είναι δύο. Αφενός, η μη συναίνεση του θύματος και αφετέρου ο επιδιωκόμενος σκοπός του δράστη να είναι σεξουαλικός.

Αν για παράδειγμα στον εργασιακό χώρο, υπάρχουν συνάδελφοι που επιδίδονται σε σεξουαλικά αστεία μεταξύ τους, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι πρόκειται για περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης, αφού δεν υπάρχει κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια.

Επίσης, στο φερόμενο θύμα της σεξουαλικής παρενόχλησης θα πρέπει να προκαλείται ένα αίσθημα προσβολής της προσωπικότητάς του, με την επακόλουθη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό.

Με άλλα λόγια, όταν υπάρχει συναίνεση ως προς μια κατάσταση, δεν μπορεί κάτι να χαρακτηριστεί ως σεξουαλική παρενόχληση.

Η παρενόχληση χωρίς σεξουαλικό χαρακτήρα;

Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε και στη χώρα μας ένα νέο απειλητικό φαινόμενο, το οποίο συνεπάγεται μείζονες προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Το φαινόμενο είναι γνωστό ως «σύνδρομο Mobbing» που προέρχεται από το αγγλικό ρήμα “mob” που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω και ορίζεται ως «η κατ΄ επανάληψη υβριστική συμπεριφορά, εντός ή εκτός της επιχείρησης ή του οργανισμού που εκδηλώνεται ειδικότερα µε ενέργειες, λόγια, εκφοβισμούς, πράξεις, χειρονομίες, τρόπους οργάνωσης της εργασίας και µμονομερή γραπτά κείμενα που έχουν χαρακτήρα ή σκοπό να προσβάλλουν την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του εργαζομένου κατά την εκτέλεση της εργασίας του, να θέσουν σε κίνδυνο τη θέση απασχόλησής του ή να δημιουργήσουν εχθρικό, εκφοβιστικό, υποτιμητικό, ταπεινωτικό ή προσβλητικό εργασιακό περιβάλλον».

Πρόκειται με άλλα λόγια για μια ψυχολογική επιθετική δράση με στόχο τον εξοστρακισμό του θύματος. Μια τέτοια συμπεριφορά τυποποιείται ως παρενόχληση.

Δηλαδή «bulling» στην εργασία;

Ακριβώς. Μιλάμε για μια συστηματική και ύπουλη ψυχολογική και ηθική παρενόχληση στο εργασιακό περιβάλλον που ως αποτέλεσμα έχει τον εκφοβισμό, την ταπείνωση και την τελική εξόντωση του θύματος.

Για παράδειγμα, η υπονόμευση του συνάδελφου κατά την ώρα της εργασίας ή και μετά, η άσκηση καλυπτόμενης σωματικής βίας, η εξάντληση των ψυχοσωματικών αποθεμάτων του συναδέλφου μέσω της συνεχούς και αδικαιολόγητης επικριτικής στάσης οδηγούν σε εξαιρετικά στρεσογόνες καταστάσεις και καταλήγουν στο σύνδρομο Burn-out του εργαζόμενου-θύματος.

Η σεξουαλική παρενόχληση έχει ιεραρχική διάσταση και εκδηλώνεται από πάνω προς τα κάτω;

Θεωρητικά, η πράξη σεξουαλικής παρενόχλησης μπορεί να λάβει πολλές μορφές και να είναι κάθετη, οριζόντια αλλά και ανιούσα.

Εννοείται, επίσης, πως η σεξουαλική παρενόχληση δεν κάνει διακρίσεις φύλων και έχει ως θύματα γυναίκες και άνδρες, ενώ πολλά περιστατικά που καταγράφονται αφορούν και ομοφυλοφιλικές περιπτώσεις.

Θα σας κάνει ίσως εντύπωση, αλλά σε ό,τι αφορά στην ηθική παρενόχληση, έρευνες έχουν αναδείξει ότι το 40% των γυναικών έχει δεχτεί εργασιακό εκφοβισμό από γυναίκες.

Υπάρχουν σχετικές δικαστικές αποφάσεις οι οποίες να προσδιορίζουν την σεξουαλική παρενόχληση;

Σωρεία δικαστικών αποφάσεων έχουν κρίνει ανάλογες συμπεριφορές, τόσο στο αστικό όσο και στο ποινικό πεδίο. Σε ποινικό επίπεδο διακρίνεται και το αδίκημα της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας που συνίσταται σε ασελγείς χειρονομίες, ελαφρότερες γενετήσιες επαφές, θωπείες ακόμα και έξω από το ρούχο κ.τ.λ..

Στο αστικό επίπεδο νομολογιακά αντιμετωπίζεται κυρίως με αφορμή την προσφυγή των θυμάτων στη διαδικασία των εργατικών διαφορών και την προβολή αξιώσεων αποζημίωσης από τη μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.

Ενδεικτική αποτελεί απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης, με την οποία κρίθηκε ότι η επίμονη αφιέρωση ερωτικών τραγουδιών και το πέσιμο δήθεν κατά λάθος του εναγόμενου πάνω στην ενάγουσα αποτελεί σεξουαλική παρενόχληση και προκάλεσε βαριά προσβολή της προσωπικότητάς της.

Άρα, η ερωτική προσέγγιση έχει νομική διάσταση;

Φυσικά. Άλλωστε κάθε ερωτική προσέγγιση υπάγεται στην έννοια της διακινδύνευσης που είναι μια καθαρά νομική έννοια.

Σε κάθε περίπτωση, μπορεί -υπό συνθήκες- να υπάρχει ο κίνδυνος ποινικοποίησης του φλερτ που οφείλουμε να υπερασπιστούμε ως μια απαραίτητη κοινωνική διαδικασία, που χαρίζει και απελευθερώνει αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.

Οφείλουμε όμως παράλληλα να διαχωρίσουμε τον φαντασιακό ενθουσιασμό να εμπνεύσεις και να κινητοποιήσεις έναν άλλο άνθρωπο από την χυδαία και απρόκλητη ταπεινωτική συμπεριφορά. Και αυτό οφείλουμε να το κάνουμε με απόλυτο και κάθετο τρόπο, με πλήρη συνείδηση της αξιοπρέπειας και της αυτοεκτίμησης μας.

Κε Κουντούρη σας ευχαριστώ πολύ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση!

Εγώ σας ευχαριστώ για τις εύστοχες ερωτήσεις.

Ο Γιώργος Π. Κουντούρης είναι Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Θυματολογίας. www.koudourislaw.gr

Διαβάστε ακόμη:

Κανόνας κι όχι εξαίρεση η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία – Έρευνα που απογοητεύει

Η παρενόχληση είναι εκ-βιασμός και ο χαβαλές… ανοίγει την πόρτα

Πασχάλης Τσαρούχας: «Υπάρχουν πάνω από 1.000 καταγγελίες για παρενόχληση» (video)

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση