Σε αχαρτογράφητα νερά πλέουν, για μία ακόμη φορά, οι επενδυτές στην Τουρκία -ξένοι και εγχώριοι- μετά τις αιφνιδιαστικές εξελίξεις του σαββατοκύριακου.

Ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παραιτήθηκε απροσδόκητα από «τσάρος της οικονομίας» της χώρας μία ημέρα μετά την απόλυση του κεντρικού τραπεζίτη, πυροδοτώντας νέα πολιτική και οικονομική αναταραχή στην Τουρκία που βλέπει ήδη, εδώ και καιρό, το νόμισμά της να καταρρέει.

Ο 42χρονος Αλμπαϊράκ απέδωσε την απόφασή του να παραιτηθεί από υπουργός Οικονομικών σε λόγους υγείας, τους οποίους όμως δεν προσδιόριζε στην ανάρτηση που ανέβηκε την Κυριακή στον λογαριασμό του στο Instagram. Η ανακοίνωση ήρθε μία ημέρα μετά την απόφαση Ερντογάν να αντικαταστήσει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της χώρας, Μουράτ Ουισάλ, με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Νατσί Αγκμπάλ, επικριτή της οικονομικής διαχείρισης που ασκούσε ο Αλμπαϊράκ.

Εάν ο Ερντογάν κάνει δεκτή την παραίτηση του γαμπρού του, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια δραματική αλλαγή της οικονομικής πολιτικής, καθώς και μια πολιτική αναπροσαρμογή στο κυβερνών κόμμα. Ο Αλμπαϊράκ θεωρείτο ευρέως ότι προαλειφόταν για πιθανός διάδοχος του Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία, ως πρωθυπουργός ή ως πρόεδρος, από το 2003.

Η τουρκική λίρα σημείωνε άνοδο έως 1,7% έναντι του δολαρίου στις πρώτες συναλλαγές τη Δευτέρα, γεγονός που δείχνει ότι οι επενδυτές αισιοδοξούν πως οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν ενδεχομένως να προοιωνίζονται μια επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία. Η θητεία του Αλμπαϊράκ χαρακτηρίστηκε από ως επί το πλείστον μάταιες προσπάθειες για τον έλεγχο της αξίας του νομίσματος χωρίς αύξηση των επιτοκίων, σύμφωνα με την ευρέως παραγνωρισμένη άποψη του Ερντογάν ότι τα υψηλότερα επιτόκια οδηγούν σε υψηλότερο πληθωρισμό. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι ισχύει το αντίθετο.

Οικογενειακοί δεσμοί

Η επιθετική διαχείριση του Αλμπαϊράκ και οι οικογενειακοί δεσμοί του με τον πρόεδρο τού είχαν δώσει βαρύτητα στο κυβερνών κόμμα, αλλά και πολλούς επικριτές, τόσο στο πολιτικό σύστημα όσο και μεταξύ των επενδυτών, οι οποίοι έφτασαν να βλέπουν την Τουρκία λιγότερο ως οικονομία ελεύθερης αγοράς και περισσότερο ως υβριδική, κατευθυνόμενη οικονομία υπό την επιμέλεια του.

Ο Αλμπαϊράκ είχε διατελέσει στο παρελθόν υπουργός Ενέργειας για τρία χρόνια έως ότου ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο των Οικονομικών το 2018. Είναι παντρεμένος με την μεγαλύτερη κόρη του Ερντογάν, την Έσρα, από το 2004.

Σύμφωνα με αξιωματούχους που γνωρίζουν το θέμα, η πρώτη «βόμβα» του Σαββατοκύριακου -η απόφαση του Ερντογάν να διώξει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας- οφειλόταν στην απογοήτευσή του για το γεγονός ότι ξοδεύτηκαν δεκάδες δισεκατομμύρια από τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας σε δολάριο σε μια προσπάθεια στήριξης της λίρας που δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τους ίδιους, η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε από την κεντρική τράπεζα με την υποστήριξη του υπουργείου του Αλμπαϊράκ.

Από τη στιγμή που ο Αλμπαϊράκ έγινε «τσάρος της οικονομίας», τον Ιούλιο του 2018, οι τουρκικές Αρχές άρχισαν να ξοδεύουν επιθετικά συναλλαγματικά διαθέσιμα σε περιόδους αστάθειας της συναλλαγματικής ισοτιμίας πουλώντας δολάρια που έπαιρναν από τις κρατικές τράπεζες. Οικονομολόγοι της Goldman Sachs εκτιμούν ότι οι παρεμβάσεις ξεπέρασαν τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος.

Ο ρυθμός με τον οποίο «τρώγονται» τα συναλλαγματικά διαθέσιμα αφήνει τη χώρα πιο ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ, ενώ δεν κατάφερε να σταθεροποιήσει την τουρκική λίρα, η οποία αποδυναμώθηκε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ την περασμένη εβδομάδα. Το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει πάνω από 30% τους τελευταίους 12 μήνες, σημειώνοντας τη χειρότερη επίδοση μεταξύ των μεγαλύτερων νομισμάτων του κόσμου που παρακολουθεί το Bloomberg.

Μια ασυνήθιστη παραίτηση

Εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών επιβεβαίωσε στο Bloomberg την αυθεντικότητα της ανακοίνωσης του Αλμπαϊράκ στο Instagram, ζητώντας όμως να διατηρήσει την ανωνυμία του σύμφωνα με την κυβερνητική πολιτική. Αλλά ο ασυνήθιστος τρόπος με τον οποίο παραιτήθηκε προκάλεσε αναταραχή, εκπλήσσοντας ακόμη και βοηθούς του ίδιου του Αλμπαϊράκ, οι οποίοι ανέφεραν ότι βρήκαν το τηλέφωνο του υπουργού κλειστό όταν προσπάθησαν να επικοινωνήσουν μαζί του.

Ο Αλμπαϊράκ φαίνεται επίσης να διέγραψε τον λογαριασμό του στο Twitter την Κυριακή. Πάνω από πέντε ώρες μετά την ανάρτηση της παραίτησης, οι τουρκικές Αρχές δεν είχαν ακόμη εκδώσει ούτε επίσημη επιβεβαίωση ούτε διάψευση.

Ο Αγκμπάλ, ο νέος κεντρικός τραπεζίτης, επέκρινε συχνά την πολιτική του Αλμπαϊράκ να παρεμβαίνει στις αγορές. Ο διορισμός του θα μπορούσε να σημαίνει ότι έρχονται υψηλότερα επιτόκια, αλλά αυτό εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο διαπραγματεύτηκε ένα επίπεδο ανεξαρτησίας στη χρήση των εργαλείων πολιτικής που έχει στη διάθεσή του.

«Αναμένουμε από τον νέο διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας να προχωρήσει άμεσα σε μια πιο “σφικτή” νομισματική πολιτική για να σταθεροποιήσει την τουρκική λίρα και να αρχίσει σιγά-σιγά να αναπληρώνει τα διαθέσιμα», ανέφερε σε report του ο Περ Χάμαρλουντ, επικεφαλής στρατηγικής για τις αναδυόμενες αγορές στη SEB στη Στοκχόλμη.

Τα μεικτά διαθέσιμα της Τουρκίας έχουν μειωθεί κατά 21% φέτος στα 84,4 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα καθαρά συναλλαγματικά διαθέσιμα μειώθηκαν περισσότερο από το μισό, στα 18,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Η κεντρική τράπεζα δανείστηκε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια της 16μηνης θητείας του Ουισάλ μέσω συμβάσεων swap με τις εμπορικές τράπεζες.

Συναγερμός για τα συναλλαγματικά διαθέσιμα

Πριν έρθει η ώρα της απόλυσής του, ο Ουισάλ είχε λάβει πολλές προειδοποιήσεις για την ταχεία εξάντληση των συναλλαγματικών διαθεσίμων, αλλά και εκκλήσεις από αξιωματούχους που του ζητούσαν να αναθεωρήσει τις πολιτικές του σε συνεργασία με τον Αλμπαϊράκ ή τον Ερντογάν, λέει αξιωματούχος που γνωρίζει το θέμα, αλλά θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του επειδή οι συζητήσεις δεν ήταν δημόσιες.

Επί μήνες, ο Ουισάλ δίσταζε να αμφισβητήσει τον υπουργό ή τον πρόεδρο. Τελικά, μοιράστηκε με τον Ερντογάν τις αυξανόμενες ανησυχίες της κεντρικής τράπεζας για τον κίνδυνο των παρεμβάσεων, αναφέρουν άτομα που γνωρίζουν το θέμα.

Ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη ανακοινώσει την τελική του απόφαση σχετικά με την παραίτηση του Αλμπαϊράκ και μέχρι τα μεσάνυχτα δεν είχε υπάρξει κάποια αξιόπιστη αναφορά στο θέμα της αντικατάστασής του.

Ο Αγκμπάλ, ο νέος κεντρικός τραπεζίτης, προέρχεται από ένα νεοσύστατο όργανο δημοσιονομικής πολιτικής όπου τα τελευταία δύο χρόνια αναφερόταν κατευθείαν στον πρόεδρο, μια διευθέτηση που μπορεί να συνεχιστεί αμετάβλητη και στη νέα του θέση ως επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας.

Οι θεσμικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Αγκμπάλ θα παραμείνουν, καθιστώντας δύσκολη την πρόβλεψη της πολιτικής που θα ακολουθήσει, σύμφωνα με έκθεση Goldman Sachs το Σάββατο.

«Μόνο οι μελλοντικές ενέργειες νομισματικής πολιτικής θα δείξουν εάν ο νέος διορισμός συνεπάγεται για μία ακόμη φορά αλλαγή πολιτικής και, αν ναι, προς ποια κατεύθυνση», έγραψαν οι αναλυτές με επικεφαλής τον Μουράτ Ουνούρ. Αυτό θα αποκαλυφθεί πιθανώς στην επόμενη προγραμματισμένη συνεδρίαση της κεντρικής τράπεζας στις 19 Νοεμβρίου, σημείωναν.