Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάνει απόπειρες εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες για να μεταμορφώσει τη θέση της Άγκυρας στον κόσμο. Σήμερα, τα όνειρά του φαίνονται να απομακρύνονται πιο πολύ από ποτέ.

Πριν από περισσότερα από 10 χρόνια, ο Ερντογάν διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Σύμφωνα με το όραμά του, η Τουρκία θα σταματούσε να παρακαλά την Ευρωπαϊκή Ένωση να την δεχτεί στους κόλπους της. Αντ ‘αυτού, θα μπορούσε να ενισχύσει την περιφερειακή ισχύ, να επεκτείνει την επιρροή της στα προηγούμενα κυριαρχικά της συμφέροντα στην Ανατολή και να γίνει μια παγκόσμια δύναμη που πρέπει να υπολογίζεται.

Ήταν μια ιδέα που, όπως μεταδίδει το CNN,  συνέβαλε στη δημιουργία της δημοφιλούς βάσης του, ενισχύοντας την προσπάθειά του να μεγιστοποιήσει το εύρος των εξουσιών του. Οι σύμμαχοι του Ερντογάν στην Αίγυπτο και τη Συρία σημείωσαν τεράστια πολιτικά κέρδη κατά τα πρώτα χρόνια της Αραβικής Άνοιξης, η οποία ξεκίνησε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2010 και το νεο-οθωμανικό όνειρο του Ερντογάν φαινόταν να υλοποιείται.

Όμως, μια δεκαετία μετά, οι σύμμαχοι του Προέδρου Ερντογάν – σε μεγάλο βαθμό ομάδες που συνδέονται με την Ισλαμική Μουσουλμανική Αδελφότητα – είναι μια εξαιρετικά αποδυναμωμένη ομάδα.

Εκτός των περιφερειακών προμαχώνων υποστήριξης στο Κατάρ, τη Σομαλία και την κυβέρνηση που εδρεύει στην Τρίπολη στην διχασμένη από τον πόλεμο Λιβύη, η προβολή ισχύος του Ερντογάν άφησε μια πικρή γεύση στο στόμα πολλών περιφερειακών ηγετών.

Παράλληλα, έχει προκαλέσει την οργή ευρωπαϊκών χωρών, δηλαδή της Γαλλίας, της Ελλάδας και της Κύπρου, οι οποίες έχουν προσπαθήσει δημόσια να περιορίσουν την εμβέλεια της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο. Μια κατεστραμμένη τουρκική οικονομία, που επιδεινώθηκε από τις επιπτώσεις της Covid-19, έστησε ακόμη ένα εμπόδιο στα έργα του Ερντογάν και περιόρισε την ικανότητά του να σώσει την αυξανόμενη απομόνωση της Τουρκίας.

Η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν εντείνει τη στρατηγική συνεργασία σε διάφορες πρωτοβουλίες, δηλαδή στην εξόρυξη αποθεμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, και έχουν παραμελήσει την Άγκυρα στη διαδικασία. Η Γαλλία, η οποία έχει αντιταχθεί στην εκστρατεία της Τουρκίας εναντίον Κουρδικών μαχητών στη Συρία υποστήριξε την ενεργειακή πρωτοβουλία της Ανατολικής Μεσογείου. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φαίνεται επίσης να έχουν σιωπηρή υποστήριξη στην προσπάθεια.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία διατηρεί σε μεγάλο βαθμό μια καλή σχέση με τον Ερντογάν, πρόσφατα φάνηκε επίσης να είναι δίπλα στους αντιπάλους της Τουρκίας. Πρόσφατα, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι «ανησυχεί βαθιά» με τις ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο. Τον περασμένο μήνα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν επίσης ότι θα παραιτηθούν από το εμπάργκο όπλων δεκαετίας στην Κύπρο.

Οικονομία στα όρια χρεοκοπίας

Οι συνθήκες που επέτρεψαν στον Ερντογάν να φέρει… επανάσταση στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχουν οριστικά χαθεί, υποστηρίζουν αναλυτές. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Ερντογάν παρήγαγε εξαιρετικά οικονομικά αποτελέσματα, ενισχύοντας την προσπάθειά του για μεταμόρφωση τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής. Η σημερινή τουρκική οικονομία απέχει πολύ από αυτήν, η οποία οδήγησε σε σημαντικές απώλειες για το κόμμα του Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές, και μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αποχώρηση από τη διεθνή σκηνή.

Τα τελευταία χρόνια, το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει ραγδαία, το δημόσιο χρέος έχει διογκωθεί και ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί. Όπως πολλές άλλες οικονομίες, η τουρκική οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί το 2020, αλλά ενδέχεται να ανακάμψει το επόμενο έτος.

“Η οικονομία είναι η Αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν, όχι μόνο στην εγχώρια αλλά και στην εξωτερική πολιτική”, σχολιάζουν αναλυτές. Το οικονομικό μέλλον της χώρας συνδέεται στενά με τις διεθνείς σχέσεις της. Μια οικονομία που βουλιάζει θα μπορούσε να οδηγήσει σε αίτημα για βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και συνεπακόλουθα σε οδηγίες για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Μια διεθνώς μη δημοφιλής Τουρκία θα μπορούσε να χάσει τις εξαιρετικά αναγκαίες προοπτικές εξόρυξης φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.

Αυτό είναι και το μεγάλο δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της χώρας. Αυτό που προκαλεί η επιθετικότητα και η μαχητική ρητορική της εξωτερικής πολιτικής στις οικονομικές προοπτικές της Τουρκίας.