Υπογραφές 3,2 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένα βιβλίο για λίγους

Πόσο αξίζει μια υπογραφή; Ακόμη κι αν είναι ενός αυτοκράτορα, ενός βασιλιά και άλλων ευρωπαίων ηγεμόνων και  αριστοκρατών του 16^ου και 17^ου αιώνα…  Αυτό το «Βιβλίο φιλίας» πάντως, με διάσημες υπογραφές, που βγήκε σε δημοπρασία από τους Sotheby’s έφθασε τα 3,1 εκατομμύρια δολάρια. Το περιεχόμενό του, η αισθητική του, η ιστορία του φαίνεται, ότι τα αξίζουν. Και ο αγοραστής; Εδώ η Ιστορία παίζει παιχνίδια: Ένας δούκας, ο Αύγουστος ο Νεώτερος του Brunswick-Lüneburg είχε θελήσει να το αγοράσει το 1648 αλλά δεν το κατόρθωσε. Τώρα όμως, 400 χρόνια αργότερα, είναι η βιβλιοθήκη του στη Γερμανία (Herzog August Bibliothek), που πέτυχε τελικά να το κάνει κτήμα της. Με εκατό περίπου υπογραφές από ισχυρούς ηγεμόνες και την καθεμία τους να συνοδεύεται από πολύχρωμες εικόνες, που είχαν παραγγελθεί από τους βασιλικούς αξιωματούχους στους καλύτερους καλλιτέχνες της εποχής γίνεται κατανοητή η αξία του.

  Οι αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας  Ροδόλφος Β΄ και Ματίας, ο δανός βασιλιάς Χριστιανός  Δ΄, ο Φρειδερίκος Ε΄ του Οίκου των Βίττελσμπαχ, εκλέκτορας του Παλατινάτου και διεκδικητής βασιλιάς της Βοημίας και η σύζυγός του Ελισάβερ Στούαρτ, μια σειρά άλλων πριγκίπων, πριγκιπισσών και αξιωματούχων υπογράφουν μεταξύ άλλων στο βιβλίο, ένα εξαιρετικό ντοκουμέντο για την πολιτική και τον πολιτισμό αυτής της εποχής. Δεμένο σε μωβ βελούδο και διαστάσεων περίπου 21 x 18 εκατοστών περιλαμβάνει  227 σελίδες σε περγαμηνή και χαρτί με καταχωρήσεις από τα έτη 1596 έως 1633.

   Τι ακριβώς όμως, είναι αυτό το βιβλίο: Πρόκειται για το «Μεγάλο οικογενειακό βιβλίο» ή αλλιώς «Βιβλίο φιλίας» του Φίλιπ Χαϊνχόφερ  (1578-1647),  ενός πλούσιου, πολυταξιδεμένου, εμπόρου τέχνης αλλά και διπλωμάτη της εποχής, ο οποίος είχε την ιδέα να το δημιουργήσει από την ηλικία των 18 ετών. Τα «Βιβλία φιλίας» ήταν μία τάση, που είχε διαδοθεί στην Ευρώπη από τον 16^οαιώνα και είχε γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στο πανεπιστήμιο του Βίτενμπεργκ της Γερμανίας, με τους μαθητές να συλλέγουν υπογραφές όχι μόνον όσο φοιτούσαν εκεί αλλά συνεχίζοντας τη συνήθειά τους για χρόνια μετά.

  Ενώ λοιπόν αρχικά τα βιβλία αυτά χρησιμοποιούνταν για την διαβεβαίωση της μεταξύ τους φιλίας με την ανταλλαγή υπογραφών και δηλώσεων αφοσίωσης, στη συνέχεια οι εγγραφές διάσημων ατόμων της εποχής, μεταρρυθμιστών, μελετητών και άλλων μελών της ελίτ χρησίμευαν ως απόδειξη κοινωνικού και επιστημονικού στάτους. Στους επόμενους αιώνες η χρήση αυτών των βιβλίων εξαπλώθηκε σε άλλες κοινωνικές τάξεις και ασκήθηκε ειδικά σε ακαδημαϊκούς κύκλους ως τις αρχές του 19ου αιώνα.

 Σήμερα έτσι, υπάρχουν περί τις 25.000 τέτοια βιβλία, κανένα όμως σαν αυτό του Χαϊνχόφερ. Γιατί πέραν των άλλων «Κανένα άλλο έργο τέχνης δεν αντικατοπτρίζει καλύτερα τις μεγάλες  πολιτικές εντάσεις που υπήρχαν στην Ευρώπη εκείνη την εποχή», όπως δηλώνει εκπρόσωπος του οίκου δημοπρασιών. Στις σελίδες του υπάρχουν καταχωρήσεις από τις φοιτητικές μέρες του Χαϊνχόφερ, στη συνέχεια όμως παρελαύνει όλο το κοσμοπολίτικο πνεύμα του ιδιοκτήτη του βιβλίου.

 Ο ίδιος δεν είχε πάντα προσωπική σχέση με τα υψηλά άτομα, που εκπροσωπούνται στο βιβλίο του, όμως υπήρχαν άλλοι ευγενείς φίλοι του, που αναλάμβαναν ως μεσάζοντες γι΄αυτόν.  Και όπως ήταν επόμενο, όσο πιο υψηλόβαθμοι και διάσημοι ήταν οι συμμετέχοντες στο βιβλίο, τόσο μεγάλωνε και το δικό του κύρος. Κάτι που τον βοήθησε για την πρόσβαση σε περαιτέρω κοινωνικούς κύκλους και βέβαια για τις διπλωματικές αποστολές του.

 Ο Χαϊνχόφερ δεν άφησε εξάλλου στην τύχη την εικονογράφηση, αφού ενεργώντας για λογαριασμό των υψηλών «φίλων» του ανέθετε συχνά ο ίδιος τα σχέδια στους πιο γνωστούς καλλιτέχνες του Άουγκσμπουργκ. Επίσης, εκτός από τα τυπικά οικόσημα πρόσθεσε και ξεχωριστές «καλλιτεχνικές σελίδες», οι οποίες ξεπέρασαν τα συμβατικά μοτίβα σε εικόνα, μορφή και εκτέλεση.   

      Μετά τον θάνατο του Χαϊνχόφερ και για μερικούς αιώνες το βιβλίο του θεωρούνταν χαμένο. Η έρευνα όμως έδειξε, ότι το 1931 είχε πωληθεί στο Λονδίνο και μετά, το 1946 σε έναν συλλέκτη στο Σινσινάτι. Σε δημοπρασία εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2006 στους Christie’s όπου πωλήθηκε 2,4 εκατομμύρια δολάρια. Για την τωρινή αγορά του, πάντως συνέβαλαν τόσο επίσημες γερμανικές αρχές όσο και μια σειρά από ιδρύματα, προκειμένου να συγκεντρώσουν το απαιτούμενο ποσό των 3,1 εκατ. δολαρίων και να επιστρέψει στη χώρα του.