Ένταξη στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας

Το Πανηγύρι του Συρράκου τον Δεκαπενταύγουστο και ο Τρανός Χορός στη Βλάστη, δύο δρώμενα με βαθιές ρίζες στην παράδοση των Ιωαννίνων και της Κοζάνης πρόκειται να εγγραφούν στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO, ύστερα από την πρόταση που υπέβαλλε σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού.

Πρόκειται για γιορτές που είχαν, επί αιώνες, ιδιαίτερη σημασία για τις ορεινές κτηνοτροφικές κοινότητες, καθώς τον χειμώνα οι οικογένειες μετακινούνταν στα πεδινά, μαζί με τα κοπάδια των αιγοπροβάτων, ενώ στο πανηγύρι της Παναγίας, τον Δεκαπενταύγουστο, η κοινότητα γιόρταζε την ετήσια επανένωσή της.

Σήμερα, ορεινές κοινότητες, όπως η Βλάστη και το Συρράκο, έχουν αποδυναμωθεί πληθυσμιακά ή έχουν ερημώσει. Ωστόσο, τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου είναι δύο παραδείγματα δρωμένων, που ακόμη και τώρα συμβολίζουν την επανασυγκρότηση των ορεινών κοινοτήτων, καθώς τα μέλη τους έχουν διασκορπιστεί στα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό, λόγω της αστικοποίησης και της μετανάστευσης.

Το Συρράκο των Ιωαννίνων σήμερα

«Οι ετήσιες εορταστικές επιτελέσεις, για τις οποίες επιστρέφουν στην κοινότητα καταγωγής, επιβεβαιώνοντας το συνεκτικό «αίσθημα του ανήκειν», συνιστούν άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που αξίζει να διαφυλαχθεί και να αναδειχθεί», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η υπουργός Πολιτισμού, κυρία Λίνα Μενδώνη.

Η μουσική και τα τραγούδια τους, άλλωστε, αναφέρονται στη σχέση τους με τη φύση και την ιστορία τους. Ο τρόπος που παίρνει ο καθένας και η καθεμία τη θέση τους στον κυκλικό χορό καθρεπτίζει τις αξίες, που τους συνέχουν ως κοινότητα, δηλαδή τον σεβασμό στην ηλικία, στη δεξιότητα και στην εμπειρία.

Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί η πλούσια τυροκομική παράδοση της Βλάστης, αλλά και η βλαχοφωνία στο Συρράκο, καθώς η κοινότητα υπήρξε δίγλωσση κατά το παρελθόν. Το βλαχικό ιδίωμα του Συρράκου ακούγεται ξανά σε κάποια από τα τραγούδια του πανηγυριού, δίνοντας την ευκαιρία στους νεότερους να εξοικειωθούν με μια ολιγομιλούμενη, πλέον, γλώσσα.

Έτσι, το πανηγύρι του Συρράκου συμβάλλει στη διατήρηση τόσο της πολιτισμικής, όσο και της γλωσσικής ποικιλομορφίας.

Προετοιμασία για το χορό

Στη Βλάστη, εξάλλου, όπου η πληθυσμιακή απίσχναση δεν είναι τόσο έντονη όσο στο Συρράκο, λειτουργούν ακόμη μικρές τυροκομικές μονάδες, που προσφέρουν υψηλής διατροφικής και οργανοληπτικής αξίας προϊόντα, η παραγωγή των οποίων συνιστά μια ακόμη έκφραση των άυλων πολιτισμικών παραδόσεων της περιοχής.

Και για αυτά, όπως πχ. το τυρί με τη ονομασία «μανούρι», η κοινότητα των παραγωγών ετοιμάζει την εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Γιατί, όπως επισημαίνει η υπουργός Πολιτισμού, «Η ολοκληρωμένη προστασία της άυλης κληρονομιάς είναι απολύτως αναγκαία για την διαφύλαξη της ιδιαίτερης πολιτιστικής ταυτότητας και της ιστορίας των τοπικών κοινοτήτων, αλλά και την ενίσχυση της ανθρώπινης δημιουργίας».