Έρημη χώρα: Το Μάτι αναπλάθεται στη φωτογραφία του Βασίλη Βρεττού

Μέσα από τις στάχτες αναδύεται το Μάτι στην έκθεση “Περπατώντας στην Έρημη Χώρα”του Βασίλη Βρεττού στο Μουσείο Μπενάκη.

Λίγες μέρες μετά την καταστροφική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018, ο γνωστός φωτογράφος τόλμησε ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στον αφανισμένο μέσα στις στάχτες γενέθλιο τόπο των παιδικών του χρόνων αλλά και της ενήλικης ζωής του.

Καταφέρνει έτσι μία φοβερή σταχυολόγηση θραυσμάτων -τα απομνημονεύματα μίας άλλοτε ζώσας περιοχής με παιδικές φωνές και καλοκαιρινό αεράκι: σπλάχνα στρωμάτων, παιδικά παιχνίδια, μαγνητοταινίες χορευτικής μουσικής, πορσελάνινα αγαλματίδια, ξεχαρβαλωμένα πιάνα, εσοχές περίτεχνης ταπετσαρίας -πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως εριμμένοι… Μαζί με τα απομεινάρια της ανθρώπινης ζωής και δράσης, κείτονται και οι καμμένοι κορμοί των περήφανων αιωνόβιων δέντρων.

Στη δεύτερη ενότητα της έκθεσης, ο ματιότης φωτογράφος επιχειρεί να διασώσει στο φωτογραφικό του αποτύπωμα ανθρώπινες μορφές αλλά μαζί τους και τις εξαϋλωμένες υπάρξεις των αγαπημένων τους απόντων: πορτρέτα ανθρώπων που φωτογραφήθηκαν μόνοι τους ή μαζί στα απομεινάρια των σπιτικών ή των αυλών τους. Η ανείπωτη θλίψη στο βλέμμα τους, το δυσυπόστατο βάρος της ύπαρξής τους αποτυπώνονται στο χαρτί και φτάνουν ως το κόκκαλο. Αυτές οι τραγικές φιγούρες που φωτογραφήθηκαν, μαρμαρωμένες μέσα στο χρόνο, διατηρούν άθικτες τις αναμνήσεις και τα ψήγματα μιας αλλοτινής, αδικοχαμένης ζωής: “Οι αναμνήσεις που μου χάρισες δεν θα καούν ποτέ”… “Θα τις κρατήσω αυτές τις στάχτες γιατί έχουν το γέλιο του αδελφού μου…” “τη βροντερή φωνή του πατέρα μου”… “την εικόνα της μητέρας μου…” “το γλέντι του γάμου του αδελφού μου”…

Ιδού ορισμένα θραύσματα από τις συνταρακτικές εικόνες: Η Λίνα κάθεται στο στρωμένο κρεβάτι ενός καμένου υπνοδωματίου, η Σύλβια αγκαλιάζει σφικτά τον μικρό της σκύλο, ο Βασίλης την πινακίδα της ταβέρνας του, ο Κλέαρχος και η Καίτη ατενίζουν τη θάλασσα μέσα από τη ραχοκοκκαλιά του σπιτιού τους.

Και ταυτόχρονα με το σπαρακτικό βλέμμα στο φακό, η ματιά των πρωταγωνιστών θαρρείς αποτελεί βουβή κατακραυγή (σε δεύτερο χρόνο όμως). Ορισμένοι θα μπορούσαν να εκφράσουν αντιρρήσεις με την αισθητικοποίηση του πόνου, δηλαδή με το φωτογραφικό στιλιζάρισμα και την παρουσιάσή του σε εκθεσιακό χώρο. Στο μέτρο που η τέχνη αποτελεί έκφραση του ψυχισμού και άρα πράξη ουμανιστική, όμως, η εκκωφαντική αυτή καταγραφή του ματιότη Βασίλη Βρεττού όχι απλώς δικαιολογείται αλλά αποτελεί και υποχρέωσή του ως γαλουχημένου κάτοικου και διακεκριμένου δημιουργού: να ψελλίσει τον δικό του θρήνο, να πενθίσει και διαχέοντας αυτό το πένθος στο κοινό, να απαλύνει την πληγή του.

Εξού και η επιμελήτρια της έκθεσης Ίρις Κρητικού, εξηγεί ότι η έκθεση αυτή αποτελεί “επιμνημόσυνη δέηση” και “πολίτιμο χάδι στους ζωντανούς”. Για την ακρίβεια, “έτσι γινόμαστε όλοι κοινωνοί και προσκυνητές της ίδιας Έρημης Χώρας”. Ως γνωστόν και από άλλες τραγωδίες, η μνήμη καθεαυτή μόνο μπορεί να τιμήσει τα αδικοχαμένα θύματα της ιστορίας.

Η έκθεση “Περπατώντας στην Έρημη Χώρα” που εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, θα διαρκέσει από τις 11 Οκτωβρίου ως τις 8 Δεκεμβρίου 2019.