Μουσείο Μπενάκη: Σαντορίνη για πάντα

«Έφθασα στη Σαντορίνη για πρώτη φορά το 1968. Μέσω Ζυρίχης, με μία φίλη μου Ελβετίδα, που την είχε ανακαλύψει πρώτη. Ήταν ένα νησί ξεχασμένο απ΄όλους. Σε χαλάσματα ζούσα…».

Νεαρός, τότε, αλλά παθιασμένος ήδη με την ομορφιά, ο Δημήτρης Τσίτουρας δεν θα πτοηθεί από τις συνθήκες διαβίωσης, το αντίθετο. Εντυπωσιάζεται από την άγρια δύναμη του τοπίου της Σαντορίνης και θα επανέλθει ξανά και ξανά, ώσπου το νησί να γίνει το δεύτερο σπίτι του.

Κι όχι μόνον αυτό. Θα γίνει η πηγή για την έμπνευση και τη δημιουργία του, που κρατάει σαράντα χρόνια τώρα.

Γιατί μπορεί στο μεταξύ ο κόσμος να έχει αλλάξει, οι άνθρωποι να έχουν αλλάξει και η Σαντορίνη να μην είναι πια ένα άγνωστο νησί αλλά τόπος προορισμού για χιλιάδες επισκεπτών, που την κατακλύζουν κάθε χρόνο, όμως αυτή η σχέση ανάμεσά τους θα παραμείνει ίδια.

Δικηγόρος στο επάγγελμα, δημιουργικός συλλέκτης έργων τέχνης από έρωτα για το ωραίο, προσωπικός φίλος ορισμένων από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ελλάδας από το χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και εξαιρετικός επιχειρηματίας, ο Δημήτρης Τσίτουρας μας γνωρίζει τώρα -από τις 30 Σεπτεμβρίου- με μία έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, ένα μικρό, μόνο, μέρος από τις συλλογές του για τη Σαντορίνη.

Είναι κυρίως πίνακες ζωγραφικής, που φιλοτέχνησαν σπουδαίοι Έλληνες ζωγράφοι και μαζί χειρόγραφα αφιερώματα ποιητών, με εξέχοντες τους νομπελίστες Σεφέρη και Ελύτη. Κάτω από τον τίτλο «Το τοπίο της Σαντορίνης στην ελληνική ζωγραφική του 20ού αιώνα», έργα, όπως του Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα, του Μόραλη, του Βασιλείου, του Γερμενή, της Όπυς Ζούνη, του Κώστα Τσόκλη, του Παύλου Σάμιου, αποτυπώνουν το καθένα με τον ιδιαίτερο τρόπο του δημιουργού τους, αυτόν τον μοναδικό τόπο, προσφέροντας ταυτόχρονα μια αναδρομή στην ελληνική ζωγραφική των νεώτερων χρόνων.

Οι συλλογές

Ογδόντα τέσσερις πίνακες από ένα σύνολο 180 της συλλογής Τσίτουρα, αναδεικνύονται σ΄ αυτήν την έκθεση. Το συλλεκτικό του σύμπαν, ωστόσο, είναι πολύ μεγαλύτερο, αρκεί να απαριθμήσει κανείς και τα εκατό, περίπου, έργα του Σπύρου Βασιλείου, τα διακόσια πολλαπλά του Γιάννη Τσαρούχη, ένα σπουδαίο σύνολο με έργα περιηγητών που επισκέφθηκαν τη Σαντορίνη σε διάστημα πέντε αιώνων -από τον 15ο ως τον 19ο- έπιπλα και αντικείμενα, στεφάνια και αγγέλους, το αρχείο της Nelly΄s , καθώς και του Σπύρου Μελετζή και …μερικές ακόμη συλλογές.

Πρόκειται για ένα πάθος έμφυτο, όπως φαίνεται, αφού πηγαίνει πίσω στα παιδικά και νεανικά του χρόνια, τότε που, αντί για άλλα δώρα στις γιορτές, εκείνος ζητούσε, ειδικά από την γιαγιά του, μια Κωνσταντινουπολίτισσα που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της, διάφορα οικογενειακά κειμήλια που του άρεσαν. «Και με το χαρτζιλίκι μου μικρά συλλεκτικά αντικείμενα αγόραζα», όπως λέει.

Η Νομική, παρ΄όλα αυτά, την οποία άλλωστε υπηρέτησε επί χρόνια, ήταν προτεραιότητα στην οικογένεια, λόγω παράδοσης, αφού από τα πλέον έγκυρα της εποχής ήταν το φροντιστήριο του πατέρα του Παναγιώτη Τσίτουρα στην οδό Σόλωνος. Εκεί όπου και ο ίδιος θα παρέδιδε μαθήματα αργότερα και για τακτά διαστήματα. Και όπου στη συνέχεια, στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 θα άνοιγε τα δικά του φτερά, με τη δημιουργία της φίρμας «The Tsitouras Collection», που έχει σήμα της ένα δάφνινο στεφάνι, δημιουργία του Γιάννη Τσαρούχη -«Ιδού το στεφάνι σου, δείγμα αιώνιας φιλίας», του είχε πει ο ίδιος- και ειδίκευση στα προσωπικά αντικείμενα, όπως κοσμήματα, μαντήλια, γραβάτες, αλλά και αντικείμενα διακόσμησης.

Η επιτυχία τους, μάλιστα, θα είναι τέτοια, που θα ταξιδέψουν σε όλον τον κόσμο και θα φορεθούν από την Χίλαρι Κλίντον, την Μαντλίν Ωλμπράιτ και τον Τζορτζ Στεφανόπουλος ενώ θα φθάσουν, εκτός από τον Λευκό Οίκο, στο Βατικανό και στην Ιαπωνία. Όπως λέει ο ίδιος, ο Τσαρούχης και ο Γκίκας τον παρότρυναν να ασχοληθεί συστηματικά με την τέχνη, αν και πιο κατηγορηματικός απ΄ όλους ήταν ο Βερσάτσε, διαβλέποντας τις προοπτικές μιας καριέρας, πέρα από τους νομικούς κώδικες.

Οι διασημότητες

Και στο μεταξύ, στη Σαντορίνη, το σπίτι του Δημήτρη Τσίτουρα πάνω από την Καλντέρα, με την εξαιρετική θέα, αλλά και με εκπληκτική διακόσμηση με έργα τέχνης, θα γίνει η αρχή για την δημιουργία του «The Tsitouras Collection Hotel». Πέντε σουίτες, υψηλής αισθητικής, η καθεμιά με τον δικό της θεματικό διάκοσμο: θάλασσα, αέρας, πορσελάνη, πορτρέτα, Νουρέγιεφ.

Σε μία από αυτές, η προτομή της Μαρίας Κάλλας αγναντεύει τη θάλασσα χρόνια τώρα. Έργο της Ασπασίας Παπαδοπεράκη βρίσκεται επίσης στο Κόβεντ Γκάρντεν, στην Λυρική Σκηνή και στο Μέγαρο Μουσικής, ύστερα από ισάριθμες δωρεές που έκανε ο συλλέκτης.

Και βεβαίως υψηλοί φιλοξενούμενοι όλα αυτά τα χρόνια : Νάνα Μούσχουρη, Ζαν Κλωντ Μπριαλί, Τζιάνι Βερσάτσε, Ζαν-Πωλ Γκωτιέ, Ντομινίκ Ντε Βιλπέν, Τζακ Λανγκ, Κατρίν Ντενέβ, Μοσκίνο, Μελίνα Μερκούρη και Ζυλ Ντασσέν, Πέτερ Στάιν, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Ολυμπία Δουκάκη, Αλμοδόβαρ, Χιου Τζάκμαν. Οι φωτογραφίες τους, άλλωστε, περιλαμβάνονται σε ειδική προθήκη, στην έκθεση του Μουσείου Μπενάκη. Κι όπως λέει ο ίδιος, όλοι τους διακρίνονταν για την απλότητα και την ευγένειά τους.

Σε μία ακόμη προθήκη βρίσκεται το χειρόγραφο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη, «Σαντορίνη», το οποίο έδωσε ο ίδιος στον συλλέκτη, καθώς και ένα χειρόγραφο μονόφυλλο του Γιώργου Σεφέρη, αφιερωμένο από την Μαρώ. Και στην τρίτη, μικρά έργα ζωγραφικής, μαζί με ένα χειρόγραφο ποίημα του Γιώργου Πατριαρχέα, καθώς και μία κασετίνα ζωγραφικής του Γκίκα.

Στην είσοδο, εξάλλου, δύο μεγάλες φωτογραφίες της Nelly΄s υποδέχονται τους επισκέπτες. Υλικό που έχει και δεύτερη ανάγνωση, χάρη στον κατάλογο της έκθεσης, όπου ζωντανεύουν προσωπικές ιστορίες του Δημήτρη Τσίτουρα και πολλών καλλιτεχνών.

Κι ο ίδιος, άλλωστε, έχει οργανώσει στο παρελθόν μεγάλες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως αυτή για τον Γιώργο Σεφέρη (Κέιμπριτζ, Πρίνστον, Μέριλαντ, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης), αλλά και για τον Τσαρούχη και τον Βασιλείου. Ιδρυτής του Αρχείου Θηραϊκών Μελετών, ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Χαρτογραφίας και της Ελληνικής Εταιρείας Λαογραφικής Μουσειολογίας, ισόβιο μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, αλλά και επίτιμος πρόξενος της Γαλλίας στη Σαντορίνη, ο πληθωρικός στα λόγια και στις πράξεις, αλλά πάντα με ιδιαίτερη κομψότητα, Δημήτρης Τσίτουρας, είναι ένας χαρισματικός άνθρωπος, που έχει κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα. «Είμαι ευχαριστημένος. Έζησα μια καλή ζωή», λέει, παρ΄ότι έχει ακόμη χρόνια δράσης μπροστά του.

Όσο για την μεγάλη του αγάπη, τη Σαντορίνη, λέει σήμερα: «Δεν θέλω να μιλήσω για το τώρα. Είναι μεγάλη ιστορία…»

Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς). «Το τοπίο της Σαντορίνης στην ελληνική ζωγραφική του 20ού αιώνα», Διάρκεια: Ως 3 Νοεμβρίου.