Οι ιστορικοί συνήθως εντοπίζουν την ιδέα των αυτόματων μηχανημάτων στον Μεσαίωνα, όταν οι άνθρωποι εφηύραν για πρώτη φορά αυτο-κινούμενες συσκευές, όμως η έννοια των τεχνητών, παρόμοιων με τους ανθρώπους πλασμάτων χρονολογείται σε μύθους και θρύλους τουλάχιστον πριν από περίπου 2.700 χρόνια, λέει η Adrienne Mayor, ερευνήτρια στο τμήμα κλασικών σπουδών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Αυτοί οι αρχαίοι μύθοι αποτελούν το αντικείμενο του τελευταίου βιβλίου της Mayor, «Θεοί και Ρομπότ: Μύθοι, Μηχανές και Αρχαία Όνειρα Τεχνολογίας» (Princeton University Press, 2018).

«Η ικανότητά μας να φανταζόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη πηγαίνει πίσω στην αρχαιότητα», λέει η Mayor, που έχει επίσης έδρα στο Κέντρο Προχωρημένων Μελετών στις Επιστήμες της Συμπεριφοράς. «Πολύ προτού η πρόοδος της τεχνολογίας καταστήσει εφικτές τις αυτοκινούμενες συσκευές, ιδέες για τη δημιουργία τεχνητής ζωής και ρομπότ είχαν διερευνηθεί σε αρχαίους μύθους».

H Mayor, ιστορικός των επιστημών, λέει ότι τα πρώτα θέματα τεχνητής νοημοσύνης, ρομπότ και αυτοκινούμενων αντικειμένων εμφανίζονται στο έργο των αρχαίων Ελλήνων ποιητών Ησίοδου και Ομήρου, που ζούσαν κάπου μεταξύ 750 και 650 π.Χ.

Η ιστορία του Τάλω, την οποία ο Ησίοδος ανέφερε για πρώτη φορά γύρω στο 700 π.Χ., προσφέρει μια από τις πρώτες συλλήψεις ενός ρομπότ, λέει η Mayor.

Ο μύθος περιγράφει τον Τάλω ως έναν γιγάντιο χάλκινο άνθρωπο που έχτισε ο Ήφαιστος, ο αρχαίος ελληνικός θεός της εφεύρεσης. Ο Δίας, ο βασιλιάς των θεών, ανέθεσε στον Τάλω να προστατέψει το νησί της Κρήτης από τους εισβολείς. Περνούσε γύρω από το νησί τρεις φορές κάθε μέρα και πετούσε βράχια κατά των εχθρικών πλοίων που πλησίαζαν.

Στον πυρήνα του, ο γίγαντας είχε έναν σωλήνα που έφτανε από το κεφάλι του σε ένα από τα πόδια του και μετέφερε μια μυστηριώδη πηγή ζωής των θεών που οι Έλληνες αποκαλούσαν ιχώρ. Ένα άλλο αρχαίο κείμενο, τα Αργοναυτικά, που χρονολογούνται στον τρίτο αιώνα π.Χ., περιγράφουν πώς η μάγισσα Μήδεια νίκησε τον Τάλω, αφαιρώντας ένα μπουλόνι από τον αστράγαλο του και επιτρέποντας στο ρευστό ιχώρ να κυλήσει έξω, λέει η Mayor.

Ο μύθος της Πανδώρας, που περιγράφηκε για πρώτη φορά στη Θεογονία του Ησίοδου, είναι ένα άλλο παράδειγμα μυθικού τεχνητού όντος, λέει η Mayor. Αν και πολύ μεταγενέστερες εκδοχές της ιστορίας απεικονίζουν την Πανδώρα ως μια αθώα γυναίκα που άνοιξε εν αγνοία της ένα κουτί του κακού, η Mayor λέει ότι το πρωτότυπο κείμενο του Ησίοδου περιγράφει την Πανδώρα ως μια τεχνητή, δόλια γυναίκα που ο Ήφαιστος κατασκεύασε και ο Δίας διέταξε να κατέβει στη Γη για να τιμωρήσει τους ανθρώπους επειδή ανακάλυψαν τη φωτιά.

«Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η Πανδώρα ήταν ένα είδος πράκτορα τεχνητής νοημοσύνης», λέει η Mayor. «Η μόνη αποστολή της ήταν να διεισδύσει στον ανθρώπινο κόσμο και να απελευθερώσει το κουτί της δυστυχίας».

Εκτός από τη δημιουργία του Τάλω και της Πανδώρας, ο μυθικός Ήφαιστος έφτιαξε και άλλα αυτο-κινούμενα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου ενός συνόλου αυτοματοποιημένων υπηρετριών, που έμοιαζαν με γυναίκες, αλλά ήταν κατασκευασμένες από χρυσό, λέει η Mayor. Σύμφωνα με την αφήγηση του μύθου από τον Όμηρο, ο Ήφαιστος έδωσε στις τεχνητές αυτές γυναίκες τη γνώση των θεών. Η Mayor ισχυρίζεται ότι θα μπορούσαν να θεωρηθούν μια αρχαία μυθική εκδοχή τεχνητής νοημοσύνης.

Οι αρχαίοι μύθοι που η Mayor εξέτασε κατά την έρευνα της αντιμετωπίζουν τις ηθικές συνέπειες των δημιουργιών του Ηφαίστου.

«Ούτε ένας από αυτούς τους μύθους δεν έχει καλό τέλος άπαξ και τα τεχνητά όντα αποστέλλονται στη Γη», λέει η Mayor. «Είναι σχεδόν σαν οι μύθοι να λένε ότι είναι υπέροχο να έχουμε αυτά τα τεχνητά πράγματα επάνω στον ουρανό που χρησιμοποιούνται από τους θεούς. Αλλά μόλις αλληλεπιδράσουν με τους ανθρώπους, έχουμε χάος και καταστροφή».

Η Mayor λέει ότι οι μύθοι υπογραμμίζουν το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας για τη δημιουργία τεχνητής ζωής.

«Οι άνθρωποι έχουν μία έμφυτη τάση να φαντάζονται πράγματα που δεν είναι ακόμα εφικτά», λέει η Mayor. «Υπάρχει μια διαχρονική σύνδεση μεταξύ φαντασίας και επιστήμης».

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο world economic forum.org και συγγραφέας είναι ο Aaron Hertzmann από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον