Δίχως τέλος ειναι οι περιπέτειες για την Τουρκία καθώς μετά τις τελευταίες δραματικές εξείξεις οι Standard & Poor’s και Moody’s υποβάθμισαν το αξιόχρεο της χώρας. Αναλυτικά:

Πιο βαθιά σε “junk” η αξιολόγηση της Standard & Poor’s

Την αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Τουρκίας σε τοπικό και ξένο νόμισμα υποβάθμισε η Standard & Poor’s. Αναλυτικότερα, ο οίκος υποβάθμισε το αξιόχρεο της χώρας σε ξένο νόμισμα σε “B+”, από “BB-” προηγουμένως και σε τοπικό νόμισμα σε “BB-“, από “ΒΒ”. To outlook των αξιολογήσεων είναι “σταθερό”.

Το σκεπτικό

Η υποβάθμιση αντικατοπτρίζει την προσδοκία της S&P ότι η εξαιρετική μεταβλητότητα της τουρκικής λίρας και η επακόλουθη προβλεπόμενη ραγδαία προσαρμογή του ισοζυγίου πληρωμών θα υπονομεύσουν την οικονομία της Τουρκίας. Ο διεθνής οίκος προβλέπει ύφεση στη χώρα το επόμενο έτος. Ο πληθωρισμός αναμένεται να κορυφωθεί στο 22% μέσα στους επόμενους τέσσερις μήνες προτού υποχωρήσει κάτω από το 22% έως τα μέσα του 2019. “Αναμένουμε ότι το 2019 θα είναι το πρώτο έτος από το 2009 στο οποίο η ονομαστική πιστωτική επέκταση θα είναι χαμηλότερη από τον πληθωρισμό, οδηγώντας σε μια σημαντική μεταβολή των συνθηκών της πραγματικής εγχώριας χρηματοδότησης”, επισημαίνει η S&P στην έκθεσή της.

Η εξασθένιση της λίρας, συνεχίζει ο οίκος, ασκεί πιέσεις στον υπερχρεωμένο εταιρικό τομέα, ενώ έχει αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο χρηματοδότησης για τις τουρκικές τράπεζες. Εκτίμηση της S&P είναι πως αυτές οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές μεταβολές θα έχουν αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά, προκαλώντας αύξηση στον, ήπιο προς το παρόν, λόγο χρέους προς ΑΕΠ της κυβέρνησης και εντείνοντας τον κίνδυνο αύξησης των υποχρεώσεων των τραπεζών.

Η S&P σημειώνει ότι οι αξιολογήσεις της για την Τουρκία περιορίζονται λόγω των προκλήσεων του θεσμικού περιβάλλοντος στη χώρα Όπως εξηγεί, μετά τις εκλογές του Ιουνίου, η εξουσία παραμένει σταθερά συγκεντρωμένη στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας και οι μελλοντικές πολιτικές είναι δύσκολο να προβλεφθούν.

Επιπλέον, τα τελευταία τρία χρόνια η Τουρκία βρίσκεται σταθερά σε έναν εκλογικό κύκλο και παραμένει σε αυτήν την κατάσταση, λόγω των επερχόμενων τοπικών εκλογών το 2019. Αυτό καθιστά πιο πολύπλοκη τη λήψη αποφάσεων σε ήδη δύσκολες οικονομικές συνθήκες, προσθέτει ο οίκος.

Το σταθερό outlook

H σταθερή προοπτική αντανακλά τους ισορροπημένους κινδύνους για την αξιολόγηση της Τουρκίας τους επόμενους 12 μήνες.

Όπως επισημαίνει ο οίκος αξιολόγησης, θα μπορούσε να προχωρήσει σε υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας αν διαπιστώσει μια αυξανόμενη πιθανότητα συστημικής τραπεζικής κρίσης η οποία θα είχε τη δυνατότητα θα υπονομεύσει τη δημοσιονομική θέση της χώρας.  Ο οίκος θα μπορούσε επίσης να προχωρήσει σε υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας αν η οικονομική ανάπτυξη τελικά αποδειχθεί ουσιαστικά αδύναμη σε σχέση με τις τωρινές του προβλέψεις.

Αντίθετα, θα μπορούσε να προχωρήσει σε αναβάθμιση αν η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάσει και εφαρμόσει ένα αξιόπιστο πρόγραμμα προσαρμογής που, μεταξύ άλλων, θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη και θα θέσει υπό έλεγχο των πληθωρισμό.

Υποβάθμιση και από την Moody’s

Στην υποβάθμιση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής αξιολόγησης της Τουρκίας σε “Ba3”, από “Ba2” προηγουμένως, προχώρησε η Moody’s Investors, θέτοντας παράλληλα “αρνητικό” outlook για την αξιολόγηση.

Βασικός καταλύτης για την υποβάθμιση είναι η συνεχιζόμενη αποδυνάμωση των θεσμών της Τουρκίας και την επακόλουθη μείωση της ορατότητας για τη χάραξη πολιτικής της Τουρκίας. Τη θεσμική αποδυνάμωση επιτείνουν οι ανησυχίες γύρω από την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας και η απουσία ενός ξεκάθαρου και αξιόπιστου σχεδίου για την αντιμετώπιση των αιτιών της πρόσφατης χρηματοοικονομικής κρίσης.

Ο οίκος εκτιμά πως οι πιο σφικτές χρηματοοικονομικές συνθήκες και η ασθενέστερη ισοτιμία, που συνδέονται με τους υψηλούς και ολοένα αυξανόμενους κινδύνους εξωτερικής χρηματοδότησης, είναι πιθανό να επιταχύνουν περαιτέρω τον πληθωρισμό και να υπονομεύσουν την ανάπτυξη, ενώ ο κίνδυνος μιας κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών εξακολουθεί να αυξάνεται.

Σημειώνεται ότι όταν η Moody’s έθεσε υπό επιτήρηση για υποβάθμιση την αξιολόγηση “Βα2” της Τουρκίας την 1η Ιουνίου, είχε αναφέρει ότι το αποτέλεσμα της αναθεώρησης θα βασίζεται κυρίως στη συνοχή και την προβλεψιμότητα των πολιτικών που ακολουθεί η κυβέρνηση και το βαθμό στον οποίο το πλαίσιο πολιτικής θα διασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση για τις μεγάλες εξωτερικές δανειακές απαιτήσεις της Τουρκίας.

Από τότε, η οικονομική κρίση έχει ενταθεί σημαντικά, όπως φαίνεται και από τη ραγδαία υποτίμηση της τουρκικής λίρας η οποία έχει χάσει σχεδόν το 40% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου από την αρχή του έτους.

Ο πληθωρισμός άγγιξε το 15,85% τον Ιούλιο, ενισχυμένος περισσότερο από 5% από την αρχή του έτους και στο υψηλότερο επίπεδο από το Δεκέμβριο του 2003.

Οι συνθήκες χρηματοδότησης στο εσωτερικό επιδεινώθηκαν με τις αποδόσεις των ομολόγων να υπερβαίνουν το 20% στα μέσα Αυγούστου. Ενώ οι τουρκικές τράπεζες έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να διατηρήσουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές για χρηματοδότηση οι αυστηρότεροι όροι χρηματοδότησης και η αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας θα αυξήσουν την πίεση στους εγχώριους δανειστές με χρέος σε ξένο νόμισμα.

Η άποψη της Moody’s για περαιτέρω μείωση της προβλεψιμότητας και της αποτελεσματικότητας της χάραξης οικονομικής πολιτικής δικαιολογείται από τις ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Αυτό έρχεται ως επακόλουθο της συγκέντρωσης των εξουσιών στον πρόεδρο όπως προέκυψε από τις εκλογές του Ιουνίου με τον πρόεδρο τώρα να έχει την αποκλειστική ευθύνη του διορισμού του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, του Αναπληρωτή Διοικητή και άλλων μελών της Επιτροπής της Νομισματικής Πολιτικής της χώρας. Από τις εκλογές και μετά, η κεντρική τράπεζα απέφυγε να αυξήσει τα επιτόκια παρά τη σημαντική αύξηση των προβλέψεων για τον πληθωρισμό για φέτος και την επόμενη χρονιά.

Η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στις προβλέψεις και τους στόχους της κεντρικής τράπεζας για τον πληθωρισμό και η απροθυμία της να ακολουθήσει μια κατάλληλη πολιτική προκειμένου να πετύχει αυτούς τους στόχους, υπονομεύει την αξιοπιστία της. Παρά το γεγονός πως  έδωσε μια ανάσα στις εγχώριες τράπεζες με την μείωση των ελάχιστων υποχρεωτικών διαθεσίμων, σύμφωνα με την Moody’s αυτό είναι ένα βραχυπρόθεσμο μέτρο το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε τις πιέσεις που υφίσταται ο τραπεζικός κλάδος ούτε τις αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις.

Αντίστοιχα, η Moody’s θεωρεί ότι η απουσία ή η καθυστέρηση ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού οικονομικού σχεδίου για την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της πρόσφατης οικονομικής κρίσης αποτελεί σαφή ένδειξη της μείωσης της προβλεψιμότητας και της αποτελεσματικότητας. Η κυβέρνηση έχει περιγράψει συνοπτικά τους γενικούς στόχους του μακροπρόθεσμου οικονομικού της σχεδίου συμπεριλαμβανομένης της πρόθεσής της να επιβραδύνει την υπερθέρμανση της οικονομίας ενισχύοντας την δημοσιονομική της πολική και επαναφέροντας τον πληθωρισμό σε μονοψήφιο ποσοστό.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής τους στόχους αυτούς δεν τους πλαισίωσαν επιμέρους μέτρα με σαφή χρονοδιάγραμμα εφαρμογής. Οι εξωτερικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Τουρκίας παραμένουν αξιοσημείωτες με τον κίνδυνο η κρίση του ισοζυγίου πληρωμών να συνεχίζει να αυξάνεται.

Πιθανή νέα υποβάθμιση

Σε ό,τι αφορά την αρνητική προοπτική, ο οίκος αξιολόγησης εκτιμά ότι η πιθανότητα οι τουρκικές αρχές να καταφέρουν να επιτύχουν μια “ομαλή προσγείωση” της οικονομίας υποχωρεί εν μέσω αποδυναμωμένων θεσμών και αυξανόμενων εντάσεων με τις ΗΠΑ.

Επομένως, όπως επισημαίνει η Moody’s, ο κίνδυνος συνεχιζόμενων χρηματοοικονομικών εντάσεων είναι σημαντικός, με πιθανές περαιτέρω επιπλοκές για τις τουρκικές τράπεζες και επιχειρήσεις που έχουν μεγάλες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Ένα τέτοιο αρνητικό σενάριο θα μπορούσε να αυξήσει περαιτέρω τον κίνδυνο μιας παρατεταμένης περιόδου οξείας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής μεταβλητότητας, η οποία τελικά θα επιβάρυνε περαιτέρω το προφίλ πιστωτικού κινδύνου της κυβέρνησης.

Απέναντι σε αυτούς τους σημαντικούς πιστωτικούς κινδύνους, η Moody’s επισημαίνει ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει υπ’ όψιν την εγγενή πιστωτική δύναμη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης μιας μεγάλης και διαφοροποιημένης οικονομίας και μιας ακόμη σχετικά ισχυρής δημοσιονομικής θέσης. Το φορτίο του χρέους της κυβέρνησης παραμένει μέτριο βάσει των διεθνών δεδομένων. Η Moody’s σημειώνει ακόμη ότι η Τουρκία έχει επιτυχώς καταφέρει να χειριστεί προηγούμενα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά σοκ.

Ο οίκος αξιολόγησης προσθέτει πως θα μπορούσε να προχωρήσει σε υποβάθμιση της Τουρκίας αν η κρίση με την τουρκική λίρα επιδεινωθεί και η χώρα αποδειχθεί ανίκανη να επιτύχει έναν συνδυασμό δημοσιονομικών και νομισματικών πολιτικών που θα ήταν αποτελεσματικές ως προς τη χαλάρωση των εξωτερικών χρηματοδοτικών πιέσεων, τη μείωση των πληθωριστικών πιέσεων, αλλά και ώστε να θέσουν τη χώρα σε μονοπάτι βιώσιμης ανάπτυξης.

Με δεδομένη την αρνητική προοπτική, μια θετική αξιολόγηση είναι ελάχιστα πιθανή αυτή τη στιγμή προειδοποιεί ο οίκος.

Η αξιολόγηση θα μπορούσε να παραμείνει σταθερή αν οι τουρκικές αρχές παρουσιάσουν ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό οικονομικό σχέδιο βραχυπρόθεσμα, το οποίο θα περιλαμβάνει μια σημαντικά σφικτή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, ώστε να εξασφαλιστεί μια ομαλή επιβράδυνση της οικονομίας, που θα οδηγήσει σε χαμηλότερο πληθωρισμό αλλά και χαμηλότερες προβλέψεις για τον πληθωρισμό, αλλά και σε μία συρρίκνωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. ΄Μια σημαντική εξωτερική οικονομική στήριξη ίσως να επηρέαζε θετικά την αξιολόγηση.

Υπενθυμίζεται ότι η S&P είχε υποβαθμίσει την Τουρκία κατά μία βαθμίδα το Μάιο, ενώ η Moody’s είχε υποβαθμίσει τη χώρα, επίσης κατά μία βαθμίδα το Μάρτιο.