Μια συνηθισμένη εξέταση που βασίζεται στον λεπτομερή έλεγχο του πίσω μέρους του ματιού και χρησιμοποιείται για την διάγνωση και την παρακολούθηση πολλών οφθαλμοπαθειών, μπορεί να «προβλέπει» ποιοι άνθρωποι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν άνοια.

Μια νέα βρετανική μελέτη υποδηλώνει ότι ορισμένα χαρακτηριστικά των ματιών που αποκαλύπτει, αποτελούν αξιόπιστους προγνωστικούς δείκτες για την διάγνωση της άνοιας.

Αν το εύρημα αυτό επιβεβαιωθεί και από άλλες μελέτες, στο μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον έγκαιρο εντοπισμό της νόσου, εκτιμούν οι ερευνητές.

Στη σχετική μελέτη συμμετείχαν 32.000 εθελοντές, οι οποίοι υποβλήθηκαν στην λεγόμενη οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), ένα είδος τομογραφίας που γίνεται στον βυθό των ματιών, δηλαδή στο τμήμα τους που βρίσκεται βαθιά μέσα στο μάτι.

Η OCT αξιολογεί τον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών, ο οποίος είναι φωτοευαίσθητος και φέρει τα κύτταρα-υποδοχείς της όρασης. Όταν ο αμφιβληστροειδής αναπτύσσει παθήσεις (π.χ. εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, οίδημα της ωχράς, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια κ.λπ.) η όραση διαταράσσεται σοβαρά.

Με την OCT ελέγχεται επίσης ο χοριοειδής χιτώνας των ματιών, που βρίσκεται κάτω από τον αμφιβληστροειδή, ενώ χαρτογραφείται το οπτικό νεύρο και οι νευρικές ίνες του. Επομένως η εξέταση είναι σημαντική για την διάγνωση και παρακολούθηση και άλλων παθήσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται το γλαύκωμα.

Όπως γράφουν οι ερευνητές στο ιατρικό περιοδικό JAMA Neurology, χρησιμοποίησαν την OCT για να εξετάσουν το πάχος της στοιβάδας των νευρικών ινών του οπτικού νεύρου στον αμφιβληστροειδή (RNFL). Υπέβαλλαν επίσης τους εθελοντές τους, οι οποίοι είχαν ηλικία 40-69 ετών, σε τεστ αξιολόγησης της μνήμης, του χρόνου αντιδράσεως και της λογικής σκέψης.

Όπως διαπίστωσαν, όσοι είχαν πιο λεπτή στοιβάδα νευρικών ινών στον αμφιβληστροειδή είχαν περισσότερες πιθανότητες να αποτύχουν σε ένα ή περισσότερα από τα προαναφερθέντα τεστ.

Είχαν επίσης διπλάσια πιθανότητα να πετύχουν κακή βαθμολογία και σε επόμενες αξιολογήσεις, οι οποίες έγιναν κατά τα τρία επόμενα χρόνια.

Η φτωχή μνήμη, οι δυσκολίες στην διεκπεραίωση δραστηριοτήτων που γνωρίζει καλά ένας άνθρωπος και άλλοι τύποι έκπτωσης των νοητικών λειτουργιών μπορεί να αποτελούν πρώιμες ενδείξεις άνοιας, λένε οι ειδικοί.

«Η πιθανή συσχέτιση ανάμεσα στην φθορά του αμφιβληστροειδούς χιτώνα και των οπτικών νεύρων με την άνοια αποτελεί αντικείμενο εντατικών ερευνών τα τελευταία χρόνια», σχολιάζει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School. «Τα μάτια είναι πολύπλοκα και ευαίσθητα, έχουν ένα ιδιαίτερα ανεπτυγμένο δίκτυο αιμοφόρων αγγείων και γι’ αυτό επηρεάζονται από πολλές και διαφορετικές συστημικές παθήσεις, από την αυξημένη χοληστερόλη και τον σακχαρώδη διαβήτη έως διάφορες παθήσεις του θυρεοειδούς και την πολλαπλή σκλήρυνση. Επιπλέον, αποτελούνται από παρόμοιο ιστό με τον εγκέφαλο και η άνοια, ιδίως η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντανακλάται το φως από τον αμφιβληστροειδή».

Οι ιδιαιτερότητες αυτές είναι ο λόγος για τον οποίο η προσεκτική οφθαλμολογική εξέταση συχνά εντοπίζει σοβαρές ασθένειες πριν προκαλέσουν αισθητά συμπτώματα αλλού στο σώμα, προσθέτει. «Ευχής έργο θα ήταν να μπορέσει να προστεθεί σε αυτές και η άνοια, η έγκαιρη διάγνωση της οποίας είναι πολύ σημαντική», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος

Τα επιστημονικά δεδομένα που συγκλίνουν προς αυτή την άποψη είναι αρκετά, αλλά δεν είναι ακόμα επαρκή για να αρχίσει ευρεία εφαρμογή κάποιας μεθόδου, διευκρινίζει.

Νωρίτερα εφέτος, για παράδειγμα, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Neurology μία άλλη έρευνα (συμμετείχαν 12.000 άνδρες και γυναίκες), που κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι μικρές αλλαγές στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών στην ηλικία των 60 ετών μπορεί να αποτελούν ύποπτη ένδειξη για σημαντική απώλεια μνήμης μέσα στις δύο επόμενες δεκαετίες. Αντίστοιχα, μελέτη που είχε δημοσιευθεί το 2016, είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μια φωτογραφία του αμφιβληστροειδούς μπορεί να αποτυπώσει αγγειακές βλάβες ύποπτες για άνοια.

«Τα ευρήματα αυτών και άλλων μελετών υποδηλώνουν ότι ορισμένες αλλαγές στον αμφιβληστροειδή και στις παρυφές του οπτικού νεύρου έχουν προγνωστική αξία όσον αφορά την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών», εξηγεί ο Δρ. Κανελλόπουλος.

«Αυτό πρέπει να επιβεβαιωθεί από μεγαλύτερες και πιο μακροχρόνιες μελέτες, για να εξεταστεί αν η αρχική υποψία μετατρέπεται με το πέρασμα του χρόνου σε βεβαιότητα. Γίνεται επίσης προσπάθεια να εξακριβωθεί αν μία μεμονωμένη μέθοδος θα είναι αρκετά αξιόπιστη για να γίνουν προβλέψεις για το μέλλον ή αν θα απαιτηθεί συνδυασμός εξετάσεων και τεστ. Σε κάθε περίπτωση οι έρευνες συνεχίζονται, διότι η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας έχει μεγάλη σημασία για την έκβαση των ασθενών».