Μία τραγωδία δεν σταματά τη στιγμή που παύει να συμβαίνει. Ακολουθεί αυτούς που την βίωσαν στο πέρασμα του χρόνου και χρειάζεται βοήθεια προκειμένου να μπορέσουν να αποδεχτούν και να διαχειριστούν τις επιπτώσεις της και να συνεχίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το ταξίδι της ζωής τους.

Τις τελευταίες ημέρες, με τις πυρκαγιές στην ανατολική Αττική, είδαμε ανθρώπους να χάνονται αλλά και επιζώντες να έρχονται αντιμέτωποι με την απώλεια της περιουσίας τους, την απώλεια αγαπημένων τους προσώπων, την απώλεια της ζωής τους ολόκληρης.

Κι αν για τους πρώτους δυστυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε πλέον τίποτα, για τους δεύτερους υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να απαλύνουμε τα τραύματά τους.

Επιστημονικά, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, η πιο αναγνωρισμένη εφαρμόσιμη ανταπόκριση στις πρώτες συνέπειες μιας φυσικής καταστροφής είναι ο οι ψυχολογικές πρώτες βοήθειες. Εφαρμόζονται άμεσα σε  εκείνους που βίωσαν καταστροφές και είναι ένα σύνολο οδηγιών που μπορούμε να μάθουμε να χρησιμοποιούμε όλοι μας.

«Όπως οι ιατρικές πρώτες βοήθειες μπορούν να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση των τραυματισμών και να μειώσουν τις μελλοντικές ιατρικές επιπλοκές, η γνώση και η χρήση ορισμένων πτυχών των ψυχολογικών πρώτων βοηθειών μπορεί να συνδράμει στην μείωση των συναισθηματικών επιπτώσεων μιας καταστροφής και των συνεπειών της σε πληγέντες», τονίζει η κα Χριστίνα Καραπάνου, Phd, CIPD, Ψυχολόγος Υγείας – Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, Behavioral Coach – Certified Mediator.

Αποδοχή των συναισθημάτων

Η αποδοχή και η εξομάλυνση των πληγέντων είναι η αρχή των πάντων. Θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι τα συναισθήματα της δυσπιστίας, του φόβου, του τρόμου, της αδυναμίας και της οργής είναι πολύ συνηθισμένα στην κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Για τους περισσότερους ανθρώπους τα συναισθήματα αυτά μπορεί να παραμείνουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλές φορές με δυσκολία στον ύπνο, με συνεχόμενες ενοχλητικές αρνητικές σκέψεις και μνήμες, ενδεχομένως ακόμη και με μια αίσθηση μουδιάσματος  για ένα χρονικό διάστημα (κυρίως 7 – 15 μέρες) και στη συνέχεια να διαλυθούν.

«Συχνά ακούμε την περίφημη φράση του Νίτσε «Ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό». Και όντως ισχύει. Όμως, χρειάζεται χρόνος…… Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους στην προσωπικότητα, τα βιώματα και τις αντιδράσεις,  χρειάζονται ταυτόχρονα και ΟΜΟΙΩΣ όλοι λίγο χρόνο για να προσαρμοστούν σε μια κατάσταση κρίσης», επισημαίνει η κα Καραπάνου.

Σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου κάποιος εμφανίζει μια αίσθηση αποπροσανατολισμού, πανικού ή αδυναμίας αντιμετώπισης, απαιτείται έκτακτη ιατρική φροντίδα.

Χριστίνα Καραπάνου, Phd, CIPD
Ψυχολόγος Υγείας – Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, Behavioral Coach – Certified Mediator

Ενεργή επαφή με τους άλλους

Οι συνδέσεις και οι επαφές μας είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχολογική ασφάλεια. Το να προσφέρουμε συμπονετική παρουσία σε άλλους και να αισθανόμαστε συμπόνια και φροντίδα από τους άλλους είναι αυτό που μας ενδυναμώνει και μας δίνει κουράγιο να πορευόμαστε στις δυσκολίες της ζωής.

Τι σημαίνει «συμπονετική παρουσία»;

  • Να στέκεσαι δίπλα σε κάποιον που κλαίει.
  • Να ακούς κάποιον να μιλάει για το τι του συνέβη.
  • Να κοιτάζεις το καμένο σπίτι ή περιουσία αγκαλιά με κάποιο μέλος της οικογένειάς σου
  • Να κλαις και να εκφράζεις τα αρνητικά συναισθήματα. Μην τα καταπνίγεις.
  • Να κοιμάσαι δίπλα στο αγαπημένο σου κατοικίδιο.
  • Το να καθίσεις με έναν ηλικιωμένο γονέα, ένα μικρό παιδί ή το σύντροφό σου θα σας κάνει να αισθανθείτε όλοι καλύτερα.

Διασυνδέσεις κατάλληλες για παιδιά

Οι ειδικοί λένε ότι το μεγαλύτερο τραύμα για τα παιδιά είναι η ψυχολογική και σωματική απουσία εκείνων που υποτίθεται ότι τα αγαπούν και τα προστατεύουν. Οι φυσικές καταστροφές είναι στην πραγματικότητα κάτι που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά με την προϋπόθεση ότι θα παραμείνουν συνδεδεμένα με τους αγαπημένους φροντιστές.

«Συχνά συμβουλεύουμε τους γονείς ότι ενόψει της εκκένωσης, της αναζήτησης καταφυγίων και των ζημιών, τα παιδιά θα αισθάνονται ασφαλή αρκεί οι ίδιοι να είναι ψυχολογικά και σωματικά παρόντες», τονίζει η κα Καραπάνου.

Ενεργοποίηση τεχνικών μείωσης του στρες

Είναι σημαντικό να εντοπιστούν και να φροντιστούν οι ανάγκες των ανθρώπων, ειδικά μετά από μια τόσο τραυματική εμπειρία.

Μία σημαντική ανάγκη μετά την καταστροφή είναι η μείωση του στρες. Συχνά μέσα στην αναταραχή και τις απαιτήσεις της αντιμετώπισής της,  τα άτομα «ξεφεύγουν» από την ρουτίνα διαχείρισης του.

Το να εφαρμόσουν, όμως, μία εκδοχή της είναι εξαιρετικά χρήσιμο, τόσο για το σώμα όσο και για το μυαλό τους. Είτε πρόκειται για λίγα λεπτά απομόνωσης, είτε για έναν γρήγορο περίπατο, είτε για το διάβασμα ενός βιβλίου ή για το άκουσμα της αγαπημένης μουσικής , θα βοηθήσει.

Η διευκρίνιση των αναγκών (με ενδοσκόπηση ή συζήτηση) συχνά διευκολύνει την αντιμετώπιση  του στρες.

Ανακάλυψη των καλά κρυμμένων δεξιοτήτων αντιμετώπισης που όλοι έχουμε!

Μετά την καταστροφή, η φύση της κατάστασης μπορεί να παγώσει τα πάντα. Φαίνεται ότι η ζωή που ήξερε ο πληγέντας σταμάτησε την ημέρα πριν από την καταστροφή και από τότε είναι παγιδευμένος σε ένα περιβάλλον που είναι δύσκολο να αποδεχτεί, τόσο ο ίδιος όσο και τα μέλη της οικογένειας του.

«Όταν επιβάλλεται διακοπή της αρνητικής “σκέψης” , μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ενεργοποίηση της αντίδρασης Fight or Flight (Πάλης ή Φυγής) σε μια κρίση, χρειάζεται ηρεμία για να λειτουργήσει ορθά, ώστε το άτομο να θυμηθεί και να αξιοποιήσει τις ικανότητες αντιμετώπισης που ήδη έχει!

Οι ικανότητες αντιμετώπισης ποικίλουν και ξεδιπλώνονται από τα προσωπικά ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία και τις ευελιξίες που έχει κανείς αποκτήσει από τα βιώματά του. Μερικά παραδείγματα αυτών των δεξιοτήτων είναι: σωματική δύναμη, νοημοσύνη, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, κοινωνικές δεξιότητες, καλλιτεχνικό ταλέντο, πνευματικότητα, αγάπη της φύσης, δημιουργική σκέψη, ανεξαρτησία, γενναιοδωρία κ.λπ.», εξηγεί η ειδικός.

Επιχείρηση αντιμετώπισης καταστροφών

Οι ψυχολόγοι βοηθούν εκείνους που βρίσκονται σε συνθήκες καταστροφής να αναπτύξουν τις δεξιότητες αντοχής τους για να μετακινηθούν από το αίσθημα της απελπισίας σε μια πιο μακροπρόθεσμη, ρεαλιστική προοπτική. Αυτή η διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει τη λήψη μικρών βημάτων προς συγκεκριμένους στόχους και τη σύνδεση με άλλους, καθώς μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις μιας καταστροφής.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να βοηθήσουμε;

  1. Ακούστε τις ανησυχίες των ανθρώπων για διάφορα θέματα, όπως η απώλεια του σπιτιού τους, μέλους ή μελών της οικογένειάς τους ή των κατοικίδιων ζώων τους.
  2. Βοηθήστε τους να διαχειριστούν τις προσωρινές συνθήκες διαβίωσής τους και να εγκλιματιστούν σε καταφύγια που βρίσκονται μακριά από το οίκημά τους, σε διαφορετικά περιβάλλοντα και να ικανοποιήσουν τις τρέχουσες ανάγκες τους (ρούχα, ιατρική περίθαλψη κ.λπ.)
  3. Προσπαθήστε να συνδράμετε στην ικανοποίηση των αναγκών συγκεκριμένων ατόμων ή οικογενειών, χρησιμοποιώντας εσείς ως πιο ψύχραιμοι τα συστήματα που έχουν στηθεί από το κράτος για να παρέχουν βοήθεια.
  4. Βοηθήστε τα άτομα να ενισχύσουν τις δεξιότητες αντοχής τους, κάνοντας συνδέσεις – επαφές με την οικογένεια και τους φίλους τους.
  5. Διατηρώντας μια ελπιδοφόρα προοπτική βοηθήστε τους πληγέντες να αναπτύξουν το δικό τους πλάνο προσωπικής αποκατάστασης.
  6. Ακούστε τις ανησυχίες των γονέων για το πώς τα παιδιά τους θα ανακάμψουν από την καταστροφή και θα διαχειριστούν πιθανές προκλήσεις (π.χ. νέες συνθήκες διαβίωσης, νέα σχολεία κλπ.).
  7. Βοηθήστε τους ανθρώπους να διαχειριστούν άλλες καταστροφές της ζωής που ενδέχεται να συμβαίνουν ταυτόχρονα (π.χ. θάνατος ή ασθένεια ενός συγγενή που δεν σχετίζεται με το σημερινό γεγονός)
  8. Ενημερώστε τους ότι είναι φυσιολογικό οι επιζώντες να έχουν μια σειρά κοινών αντιδράσεων. Κάποιες από αυτές περιλαμβάνουν: φόβους, αναμνήσεις, εφιάλτες, ευαισθητοποιημένα ή / και αποσυρθέντα συναισθήματα και σύγχυση.
  9. Αναφέρετε πως είναι δυνατόν να ανακάμψει κανείς από καταστροφή και να οικοδομήσει ικανοποιητικές αντοχές και ικανοποιητική ζωή, ξεπερνώντας το.
  10. Σε συνεργασία με γονείς και παιδιά παρατηρήστε και στηρίξτε θετικές στρατηγικές αντιμετώπισης: βοηθήστε τα παιδιά να βρουν τρόπους να βοηθήσουν τους άλλους, τις οικογένειες να αποκαταστήσουν τις γνωστές ρουτίνες και δομές, υπενθυμίστε στα παιδιά και τις οικογένειες τη σημασία της λήψης παύσεων από τις προσπάθειες ανάκαμψης και την προώθηση της υγιεινής αυτο-φροντίδας. Είναι φυσιολογικό να θέλουν να αντιδράσουν με κλάμα ή φόβο. Αρκεί να ισορροπούν μετά με αγάπη και ασφάλεια.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μετά από φυσικές καταστροφές όπως η φωτιά

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΚΕΕΛΠΝΟ: Σημαντικά προβλήματα Δημόσιας Υγείας εγκυμονούν οι φυσικές καταστροφές

 

 

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Αφανείς ήρωες: Σε ημιλυπόθυμη κατάσταση περιέθαλπταν τους εγκαυματίες γιατροί και νοσηλευτές