Τον γύρο του κόσμου έκανε πριν από λίγες εβδομάδες η είδηση ότι ένα αγόρι από το Βόλο υπέστη μερική τύφλωση από το παιχνίδι με ένα «στυλό» πράσινου λέιζερ.

Όπως έγινε γνωστό, το αγοράκι κοίταξε αρκετές φορές την ακτίνα του λέιζερ, με συνέπεια να υποστεί βαριά, μόνιμη βλάβη στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, που βρίσκεται βαθιά μέσα στο μάτι και είναι υπεύθυνος για την όραση.

«Η περίπτωση αυτή δυστυχώς φέρνει ακόμα μία φορά στο προσκήνιο τους κινδύνους που κρύβουν τα στυλό λέιζερ ή laser pointers και γενικότερα τα παιχνίδια με λέιζερ», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School.

Και συνεχίζει: «Κάποτε πιστεύαμε ότι οι τραυματισμοί των ματιών με λέιζερ έχουν μία πιθανότητα στο εκατομμύριο να συμβούν, αλλά όσο εξαπλώνεται η χρήση τους αναφέρονται ολοένα περισσότερα περιστατικά. Πρόσφατη ανάλυση έδειξε ότι την περίοδο 2000-2017 περισσότεροι από 110 άνθρωποι σε Ευρώπη, Βόρειο Αμερική, Αυστραλία και Μέση Ανατολή υπέστησαν οξείς και μόνιμους τραυματισμούς των ματιών εξαιτίας των στυλό λέιζερ. Και το σοβαρότερο είναι πως μόνο στο 9% των περιπτώσεων κατόρθωσαν οι γιατροί να αποκαταστήσουν πλήρως την όραση. Οι υπόλοιποι ασθενείς απέμειναν με σοβαρά μειωμένη όραση ή ακόμα και με τύφλωση».

Επιπλέον, «οι ασθενείς αυτοί είναι μόνο εκείνοι των οποίων οι περιπτώσεις αναφέρθηκαν σε ιατρικά περιοδικά, σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα στο “Deutsches Ärzteblatt International”. Ουδείς γνωρίζει πόσα άλλα περιστατικά έχουν υπάρξει», συμπληρώνει.

Όπως εξηγεί ο Δρ. Κανελλόπουλος, οι τραυματισμοί των ματιών από τα λέιζερ οφείλονται σε συνδυασμό παραγόντων. Κατ’ αρχάς, τα λέιζερ πόιντερς συχνά είναι πολύ πιο ισχυρά απ’ όσο αναγράφουν, δηλαδή έχουν αναξιόπιστες επισημάνσεις.

Επιπλέον, μπορεί σε πολλές χώρες να έχουν θεσπιστεί ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα ισχύος, αλλά πολλοί τα προμηθεύονται ανεξέλεγκτα από το Ίντερνετ ή από άλλες αναξιόπιστες πηγές.

Έτσι, ενώ στην Αυστραλία η μέγιστη επιτρεπόμενη ισχύς είναι το 1 milliWatt, έρευνα στην χώρα αυτή έδειξε πως κυκλοφορούν στυλό λέιζερ με ισχύ έως και 127 milliWatts!

Αντίστοιχα στις ΗΠΑ, ενώ η μέγιστη επιτρεπόμενη ισχύς είναι τα 5 milliWatts, διατίθενται στυλό με ισχύ έως 66,5 milliWatts.

Χειρότερα κι από τον ήλιο

Ρόλο παίζει επίσης το γεγονός ότι το καταναλωτικό κοινό, και ιδίως τα παιδιά και οι έφηβοι, εξακολουθούν να μην συνειδητοποιούν πως τα λέιζερ δεν είναι παιχνίδια, επομένως δεν πρέπει ποτέ να κοιτούν απευθείας την ακτίνα τους.

«Όσο μεγαλύτερη είναι η ισχύς του στυλό λέιζερ, τόσο πιθανότερο είναι να προκαλέσει σοβαρούς τραυματισμούς των ματιών και μάλιστα σε ολοένα συντομότερο χρονικό διάστημα», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Και εδώ δεν μιλάμε για λεπτά έκθεσης. Μερικές φορές ακόμα και για λίγα δευτερόλεπτα είναι ολέθρια, αφού το να κοιτάξει κάποιος το λέιζερ μπορεί να είναι χειρότερο ακόμα κι από το να κοιτάξει τον ήλιο».

Έρευνες έχουν δείξει πως αν κατευθυνθεί ένα λέιζερ με ισχύ κάτω από 5 milliWatts στα μάτια ενός ατόμου, έχει το χρονικό περιθώριο να βλεφαρίσει ή να γυρίσει αλλού το κεφάλι του δίχως να τραυματιστούν τα μάτια του.

Ωστόσο οι φυσικοί προστατευτικοί μηχανισμοί των ματιών (όπως το βλεφάρισμα) είναι αναποτελεσματικοί εναντίον των πιο ισχυρών στυλό λέιζερ και μπορεί να υπάρξει σοβαρή βλάβη στον αμφιβληστροειδή ακόμα κι αν η έκθεση ήταν στιγμιαία!

Τι να προσέξετε

Αν όμως οι ετικέτες των στυλό λέιζερ δεν είναι πάντοτε αξιόπιστες, πώς μπορεί να ξέρει κανείς τι είδους στυλό λέιζερ έχει αγοράσει;

Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ) εξέδωσε προσφάτως έναν κατάλογο όπου αναφέρει μερικές ενδείξεις που μπορεί να είναι χρήσιμες:

* Αν το στυλό λέιζερ είναι μικρό και λειτουργεί με μπαταρίες «κουμπιά», η ισχύς του πιθανώς είναι μικρότερη από 5 milliWatts.

* Αν το στυλό λέιζερ μοιάζει με κανονικό στυλό και λειτουργεί με μία μπαταρία ΑΑ ή ΑΑΑ, ενδέχεται να είναι πιο ισχυρό (δηλαδή να υπερβαίνει τα 5 milliWatts).

* Αν το στυλό λέιζερ έχει μέγεθος φακού φωτισμού και λειτουργεί με πολλές μπαταρίες ΑΑ ή ΑΑΑ ή με μπαταρίες λιθίου, πιθανώς υπερβαίνει τα 5 milliWatts.

* Αυξημένη ισχύ ενδέχεται να έχουν και τα στυλό λέιζερ που διατίθενται με φορτιστές και των οποίων η μπαταρία αδειάζει γρήγορα.

* Αυξημένη ισχύ ενδέχεται να έχουν και τα στυλό λέιζερ που πωλούνται με αφαιρούμενο εξάρτημα, το οποίο επιτρέπει την διάχυση της ακτίνας τους με συγκεκριμένο σχέδιο. Αν τα λέιζερ αυτά χρησιμοποιηθούν δίχως το εξάρτημα διάχυσης, η ακτίνα τους ενιαία μπορεί να υπερβαίνει τα 5 milliWatts.

* Αν το στυλό λέιζερ αναγράφει ορισμένους χαρακτηρισμούς που υποδηλώνουν ότι είναι ισχυρό, επίσης χρειάζεται προσοχή. Τέτοιες λέξεις είναι οι εξής: σούπερ, ultra, στρατιωτικό, πολύ φωτεινό, high power, ultra bright, δυνατό, μπαταρία λιθίου, προσαρμοσμένη εστίαση, ισχυρό, φωτεινό, burn.

Μπλε και ιώδη λέιζερ

Ιδιαίτερα επικίνδυνα για τα μάτια μπορεί να είναι τα λέιζερ με μπλε ή ιώδες (βιολετί) χρώμα, σύμφωνα με το FDA.

Και αυτό, διότι «το ανθρώπινο μάτι είναι λιγότερο ευαίσθητο στο μπλε και στο ιώδες χρώμα, επομένως ενώ θα γυρνούσαμε γρήγορα το κεφάλι αν κάποιος κατηύθυνε ένα κόκκινο ή πράσινο λέιζερ στα μάτια μας, μπορεί να έχουμε πιο αργή αντίδραση με ένα μπλε ή ιώδες λέιζερ», εξηγεί ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Επομένως με τα μπλε και ιώδη λέιζερ υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα τραυματισμού των ματιών, κυρίως όταν είναι ισχυρά».

Σε κάθε περίπτωση, «δεν πρέπει ποτέ, κανένας, μικρός ή μεγάλος, να κοιτάζει την ακτίνα του στυλό λέιζερ ή οποιουδήποτε άλλου αντικειμένου με λέιζερ», τονίζει ο ειδικός. «Ούτε πρέπει να την κατευθύνει στα μάτια άλλου ατόμου, ούτε στα μάτια ζώων. Και εννοείται πως δεν πρέπει να ρίχνει την ακτίνα σε οποιοδήποτε όχημα, σκάφος ή ακόμα και αεροπλάνο, διότι υπάρχει κίνδυνος σοβαρού ατυχήματος αν ξαφνιαστεί ο οδηγός».

Να αποφεύγετε επίσης να σημαδεύετε με το λέιζερ λείες επιφάνειες (π.χ. καθρέφτες, τζάμια) για να αποφύγετε τους κινδύνους από την αντανάκλαση.

Τέλος, να μην αγοράζετε κανενός είδους παιχνίδι με λέιζερ σε παιδιά και να μην προμηθεύεστε στυλό λέιζερ τα οποία αναγράφουν ισχύ μεγαλύτερη από 5 milliWatts ή δεν την αναγράφουν καθόλου.

«Αν υπάρξει τραυματισμός των ματιών, οι θεραπευτικές επιλογές μας είναι περιορισμένες», προειδοποιεί ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Να θυμάστε, τέλος, ότι η ακτίνα των λέιζερ παραμένει ισχυρή για πολλά μέτρα ή και χιλιόμετρα ακόμα από την πηγή της, επομένως ο κίνδυνος είναι πάντοτε υπαρκτός».