Σιμόν Λι: Με έμπνευση από την αρχαία Ελλάδα στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Εμπνεύστηκε το έργο της από τα αρχαία ελληνικά γλυπτά, τις Ερμές, τις ενεπίγραφες στήλες με την κεφαλή του θεού Ερμή στην κορυφή τους.

Και κατέχει την πλήρη γνώση γύρω από αυτά τα αφιερωματικά αγάλματα, που στήνονταν σε σταυροδρόμια της αρχαίας Αθήνας ως δείκτες για δημόσιους χώρους ή και σε τάφους. Έτσι και το δικό της γλυπτό με τίτλο «Herm» τοποθετημένο στην Αγορά του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος «αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο σε ένα σύγχρονο πλαίσιο», όπως λέει.

Η παγκοσμίως γνωστή αφροαμερικανίδα καλλιτέχνιδα Σιμόν Λι, βραβευμένη με το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας στην Μπιενάλε του 2022 δηλώνει, ότι είναι τιμή για την ίδια να δείχνει την δουλειά της «σε μια χώρα, που θεωρείται ένα από τα λίκνα του πολιτισμού, με την γλυπτική ειδικά, να έχει τεράστια παράδοση στην Αθήνα». Και τα τρία εμβληματικά γλυπτά της από μπρούτζο, που παρουσιάζονται στην έκθεση «Ανατομία της Αρχιτεκτονικής» του ΚΠΙΣΝ, που μόλις εγκαινιάστηκε, πέρα από την έμπνευσή τους εντυπωσιάζουν με την αφαιρετική μορφή τους, που συνδέει, όπως συχνά συμβαίνει με τις γλυπτικές συνθέσεις της Σιμόν Λι, το γυναικείο σώμα με δοχεία οικιακής χρήσης ή αρχιτεκτονικά στοιχεία, εστιάζοντας με τον τρόπο αυτό στο ενδιαφέρον της σε παραγνωρισμένες ιστορίες φροντίδας, μόχθου ή και κατανάλωσης.

«Έχει ιδιαίτερη σημασία, το γεγονός, ότι δείχνω τη δουλειά μου στην Αγορά του ΚΠΙΣΝ, καθώς παραδοσιακά η Aγορά στις αρχαίες πόλεις-κράτη βρισκόταν στο επίκεντρο του δημόσιου βίου αλλά ήταν επίσης, ένα μέρος στο οποίο απαγορευόταν η πρόσβαση στις γυναίκες κατά την αρχαιότητα», όπως αναφέρει η ίδια.

Αλλά και από πλευράς του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος η επιλογή της παρουσίασης αυτών των έργων στο ιδιαίτερο πλαίσιο της Αγοράς και στην διαρκώς εξελισσόμενη πλατφόρμα του για την «Τέχνη στον Δημόσιο Χώρο» στοχεύει στην διάδραση, που μπορεί να αναπτυχθεί με το κοινό προσφέροντας μία μοναδική εμπειρία.

Η γυναικεία ταυτότητα

Έχοντας δημιουργήσει τα τελευταία είκοσι χρόνια ένα πολύπλευρο έργο, που περιλαμβάνει γλυπτική, βίντεο και εγκαταστάσεις η Σιμόν Λι έχει ως πυρήνα της δουλειάς της την διαρκή διερεύνηση της μαύρης γυναικείας ταυτότητας και των προσλήψεών της. Η ίδια περιγράφει το έργο της ως «αυτοεθνογραφικό» ενώ τα γλυπτά της αντλούν συχνά μορφές από την αφρικανική τέχνη και τις παραδόσεις της αλλά όπως αποδεικνύεται και από την αρχαιοελληνική τέχνη.

Είναι η πρώτη Αφροαμερικανίδα εξάλλου, που εκπροσώπησε τις ΗΠΑ στην Μπιενάλε της Βενετίας, βραβευμένη ως καλύτερη συμμετοχή στην κεντρική έκθεση “Milk of Dreams” για το μνημειακό γλυπτό της «Brick House». Ενώ, το 2023 μία αναδρομική έκθεση με έργα από την εικοσαετή καριέρα της παρουσιάστηκε στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης της Βοστόνης και στην συνέχεια μεταφέρθηκε στο Μουσείο Hirshhorn της Ουάσινγκτον, μετά στο Los Angeles County Museum of Art και στο California African American Museum στο Λος Άντζελες.

Η Σιμόν Λι γεννήθηκε στο Σικάγο, το 1967 και από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχει παρουσιάσει το έργο της σε ατομικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων στο Μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, στην Tate Gallery στο Λονδίνο, στο Studio Museum στο Χάρλεμ και στο Hammer Museum στο Λος Άντζελες. Έργα της εκτέθηκαν επίσης, στη Whitney Biennial το 2012 και το 2019 στη Νέα Υόρκη ενώ ήταν η πρώτη καλλιτέχνιδα, που της ανατέθηκε να δημιουργήσει ένα έργο για τον θεσμό High Line Plinth στο πάρκο High Line της Νέας Υόρκης.

Στο πρότυπο των Ερμών

Ένας μεγάλης κλίμακας στιλιζαρισμένος γυναικείος κορμός, ύψους 2,46 μ. τοποθετημένος πάνω σε μία ψηλή, ορθογώνια βάση, από την οποία μάλιστα προβάλλεται προς τα έξω ένα γυναικείο πόδι είναι το έργο «Herm» του 2023. Ο τίτλος και η σύλληψή του παραπέμπουν στα γνωστά αρχαιοελληνικά αγάλματα, τις Ερμές με τον ανδρικό κορμό πάνω σε ορθογώνια κολόνα, η οποία συχνά, περιελάμβανε και ανάγλυφα ανδρικά, γεννητικά όργανα.

Στο δικό της, σύγχρονο έργο η Λι υποκαθιστά την ανδρική μορφή με τον κορμό μιας μαύρης γυναίκας ενώ στο πίσω μέρος του γλυπτού έχει προσθέσει ένα γυναικείο πόδι, που φαίνεται σαν να κάνει ένα βήμα μπροστά. Το πόδι σε αυτή τη στάση παραπέμπει συμβολικά στον θεό Ερμή, του οποίου το πόδι απεικονίζεται συνήθως με φτερά στον αστράγαλο. Στο «Herm» όμως, η καλλιτέχνιδα αφαιρεί τα φτερά αφοπλίζοντας και γειώνοντας έτσι, το άγαλμά της, προκειμένου να τονίσει την δύναμη που εδράζεται στην πραγματικότητα και όχι στη μυθολογία.
Αξιοποιώντας το οπτικό λεξιλόγιο της αρχαιοελληνικής γλυπτικής, που απεικονίζει την κλασική ομορφιά, για να δημιουργήσει το άγαλμα μιας μαύρης γυναίκας η Λι επαναπροσδιορίζει έτσι, την ιστορία με επίκεντρο το θέμα, που έχει επιλέξει η ίδια. Το έργο εξάλλου, έχει χυτευθεί σε καλούπι από πηλό, που η καλλιτέχνιδα δούλεψε σε όλες του τις λεπτομέρειες στο χέρι, κι έτσι η μπρούντζινη επιφάνεια διατηρεί την αίσθηση του χειροποίητου από το αρχικό πήλινο γλυπτό.

Η θηλυκότητα που δεν είναι εύθραυστη

Η παράσταση μιας θηλυκής φιγούρας, που αντί για σώμα έχει μια οβάλ φόρμα, η οποία είναι κενή στο εσωτερικό της είναι το δεύτερο έργο της Λι στο ΚΠΙΣΝ με τίτλο «Vessel» (2023).  Μνημειακής κλίμακας το έργο ορθώνεται σαν δυνατός φάρος και αντανακλά τη διερεύνηση της «θηλυκότητας που δεν είναι εύθραυστη αλλά στιβαρή, μιας ομορφιάς που σχετίζεται με τη δύναμη και την ισχύ», όπως λέει η ίδια.

Η εντυπωσιακή αφαιρετική μορφή του γλυπτού είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα εξάλλου, της δουλειάς της καλλιτέχνιδας, η οποία συνδέει το γυναικείο σώμα με δοχεία οικιακής χρήσης και άλλα χρηστικά δοχεία με στόχο να εστιάσει το ενδιαφέρον σε ιστορίες φροντίδας, μόχθου και κατανάλωσης. Η φιγούρα στηρίζεται γερά αλλά μόνο σε ένα πόδι -το δεξί- που εκτείνεται ως συνέχεια του κάτω μέρους του οβάλ σώματος, εκπέμποντας την αίσθηση της δύναμης, της ισορροπίας και της σταθερότητας.

Στο κεφάλι, τα μαλλιά είναι φορμαρισμένα σε ένα εντυπωσιακό κοντό, καρέ κούρεμα με αφέλειες και καμπυλωτές προς τα έξω άκρες, ένα στιλ που κυριαρχούσε κατά τη δεκαετία του 1960 και το οποίο χρησιμοποιεί για πρώτη φορά η Σιμόν Λι επεκτείνοντας έτσι, το ενδιαφέρον της στην ιστορία της κόμμωσης και της πολιτιστικής τους σημασίας. Τα διάφορα στιλ κομμώσεων είναι εξάλλου, εδώ και πολλά χρόνια ένα από τα σημαντικά θέματα, που επεξεργάζεται η καλλιτέχνιδα στα γλυπτά της συμπεριλαμβάνοντας τις περίτεχνες πλεξούδες και τα εντυπωσιακά αφρικανικά χτενίσματα με μικροσκοπικές ροζέτες, που είναι δουλεμένες μία-μία στο χέρι.
Για να δημιουργήσει αυτήν την επιβλητική μπρούντζινη μορφή, ύψους 2,75 μ. η Λι έφτιαξε πρώτα το γλυπτό με πηλό ενώ το τελικό αποτέλεσμα αποδεικνύει την τεχνική μαεστρία της και την ευκολία με την οποία επεξεργάζεται το υλικό της. Στη θέση των ματιών η επιφάνεια είναι λεία, ώστε να είναι λιγότερο αναγνωρίσιμα τα χαρακτηριστικά του προσώπου και να δημιουργείται η αίσθηση της ανωνυμίας κι όπως λέει η ίδια γι΄αυτό το στοιχείο της αφαίρεσης «φαντάζομαι ένα είδος εμπειρίας, μια κατάσταση της ύπαρξης, και όχι έναν συγκεκριμένο άνθρωπο».

Το σώμα ως φορέας ιστορίας, φροντίδας και μόχθου

΄Υψους 2,77 μ. το έργο «Bisi» (2023) εξάλλου, απεικονίζει τον κορμό μιας γυναίκας, ο οποίος αναδύεται από μια κοίλη βάση, που μοιάζει με φούστα. Και με αυτό το γλυπτό η Λι συνδυάζει το γυναικείο σώμα με οικιακής χρήσης δοχεία ή αρχιτεκτονικά στοιχεία, που εστιάζουν σε παραγνωρισμένες πράξεις μόχθου και φροντίδας, ειδικά όσον αφορά στις μαύρες γυναίκες. Η καλλιτέχνιδα δημιούργησε μάλιστα, μία εσοχή σαν σπηλιά για να φιλοξενήσει την όρθια φιγούρα της «Bisi» προτρέποντας έτσι, τους επισκέπτες να εισέλθουν στην κυρτή, μπρούντζινη βάση και να σταθούν μέσα στη γεμάτη δύναμη φιγούρα.

Και το αποτέλεσμα είναι, να λειτουργεί αυτό το κάτω μέρος του γλυπτού ως καταφύγιο, που προσφέρει προστασία αλλά και ως μία συμβολική μήτρα, που παραπέμπει στην ανατροφή και στη φροντίδα. Το γλυπτό «Bisi», με αυτόν τον μοναδικό τεράστιο χώρο-άνοιγμα είναι έτσι, ένα από τα πιο προσωπικά έργα που έχει δημιουργήσει μέχρι στιγμής η καλλιτέχνιδα.
Παρ΄ότι όμως, ο τίτλος του αποτίει φόρο τιμής στην εκλιπούσα νιγηριανή επιμελήτρια Μπίζι Σίλβα, την οποία η Λι θεωρεί μέντορά της, η χρήση της αφαίρεσης τόσο στη φόρμα της φιγούρας όσο και στο γεγονός, ότι τα μάτια κι εδώ είναι λεία επιτρέπει στην καλλιτέχνιδα να διερευνήσει τις καταστάσεις της ύπαρξης και όχι να φτιάξει ένα ρεαλιστικό πορτρέτο. Συνδυάζοντας ιστορικές και αρχιτεκτονικές αναφορές εν τέλει, με πιο παραστατικά στοιχεία έχει δημιουργήσει μία αφαιρετική εικόνα του σώματος, που έρχεται να προστεθεί στην έρευνά της πάνω στη γυναικεία υποκειμενικότητα.

 Info:

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Αγορά, τηλ. 216 809 1000
Έκθεση: Σιμόν Λι «Ανατομία της Αρχιτεκτονικής»
Διάρκεια: 28 Απριλίου έως 31 Οκτωβρίου

Δείτε επίσης:

Φως, περισσότερο φως για 5 εκατομμύρια δολάρια – Έργο του Ράιτ σε δημοπρασία

O Πολ Σμιθ ενώνει δυνάμεις με την DWR για την ανακαίνιση του εμβληματικού Wave House – mononewsTV