Το θέμα της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης δεν μπορεί ποτέ να αποδοθεί σ’ ένα πρόσωπο μόνο: είναι θέμα κυβερνητικής πολιτικής, οπότε τελικά θέμα πρωθυπουργικής εντολής.

Η δημοσιονομική εικόνα του 2024 είναι έτσι αποτέλεσμα μίας σειράς προσπαθειών, που καταβάλλονται επί σειρά ετών και στηρίζονται στις θεμελιώδεις γραμμές που έχει χαράξει ο πρωθυπουργός. Από εκεί και πέρα, την δόξα μοιράζονται, άλλοι σε μικρότερο κι άλλοι σε μεγαλύτερο βαθμό πρώην υπουργοί (Σταϊκούρας και Σκυλακάκης, νυν (Χατζηδάκης, Πιερρακάκης), πρώην και νυν οικονομικοί σύμβουλοι (Αργυρός, Πατέλης), ο επικεφαλής της ΑΑΔΕ (Πιτσιλής), όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου που φρόντισαν να κρατήσουν τα υπουργεία τους νοικοκυρεμένα (Γεωργιάδης, Κεραμέως και όχι μόνο) καθώς και ανώτατοι και ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι που είναι επιφορτισμένοι με την κατάρτιση και τήρηση των προϋπολογισμών.

Σήμερα, όμως, τα φώτα της δημοσιότητας είναι δικαιολογημένα στραμμένα στους Χατζηδάκη και Πιερρακάκη. Στον πρώτο, διότι μεταξύ άλλων σήκωσε το πολιτικό βάρος της μάχης κατά της φοροδιαφυγής που με μεγάλη επάρκεια διεξάγει ο Πιτσιλής. Στον δεύτερο, διότι για πρώτη φορά μετά από μία εικοσαετία, βρίσκεται στην εκπληκτικά ευχάριστη θέση να ανακοινώνει (μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη)  επιδόματα και βοηθήματα που δεν τινάζουν τον προϋπολογισμό στον αέρα.

Κατάλοιπο των μνημονίων, η προσοχή επικεντρώθηκε στο πρωτογενές πλεόνασμα. Θα έρθουμε και σ’ αυτό, αλλά εξίσου σημασία έχει ένα άλλο μέγεθος. Για πρώτη φορά στον 21ο αιώνα, η Γενική Κυβέρνηση (Υπουργεία, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Κοινωνική Ασφάλιση) παρουσιάζει πλεόνασμα 3,2 δισ. ευρώ, ή 1,3% του ΑΕΠ. Στην προηγούμενη τριετία ( 2021-2023) υπήρχε έλλειμμα που μάλιστα το 2021, λόγω covid) είχε φτάσει το 7% του ΑΕΠ. Στην τραγική τριετία 2008-2010 τα αντίστοιχα ελλειμματικά μεγέθη ήταν 7,7%, 15.4% και 11,2%.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ (που εξακολουθούν να λαμβάνουν υπόψη τις απαραίτητες προσαρμογές για την διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος) το πρωτογενές έλλειμμα από -4,6% στην εποχή του covid παρουσίασε «είδωλο στον δημοσιονομικό καθρέφτη» +4,8% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι αν αφαιρέσουμε τους τόκους που πληρώνουμε για να εξυπηρετήσουμε τα χρέη μας (ως δημόσιο) περίσσεψαν περίπου 11,5 δισ. Αυτή είναι η έννοια του πρωτογενούς πλεονάσματος. Σε συνδυασμό με το πλεόνασμα της Γενικής κυβέρνησης σημαίνει ότι αφού πληρώσαμε τόκους ύψους 8,2 δισ. (περίπου το 3,5% του ΑΕΠ) έμεινε θεωρητικά δημοσιονομικός χώρος της τάξης των 3,2 δισ. για παροχές.

Αν το πρωτογενές αποτέλεσμα είναι ελλειμματικό, σημαίνει ότι κατά το μέγεθος του ελλείμματος δανείζεσαι για να καλυφθούν τρέχουσες δαπάνες, κι αυτό είναι σημάδι κινδύνου, καθώς υποχρεωτικά θα συνδυάζεται και με το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών. Αν είναι θετικό, το καθαρό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από το ύψος του πλεονάσματος σε σύγκριση με την δαπάνη που απαιτείται για τους τόκους. Αν είναι μηδενικό, τότε ο κρατικός δανεισμός είναι μόνο για τους τόκους. Ας σημειωθεί ότι στην περίοδο 2021-2024 η δαπάνη για τόκους ανερχόταν κατά μέσω όρο γύρω στο 2,7% του ΑΕΠ.

Η αναφορά σε θεωρητικό δημοσιονομικό χώρο ενέχει δύο λόγους. Κατ’ αρχάς, υπάρχει ένα θέμα που αφορά τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα. Εφόσον έχουν καταγραφεί έχουν ήδη υπολογιστεί στο έλλειμμα (δηλαδή υπολογίζονται από την στιγμή που δημιουργούνται επίσημα—π.χ. με την έκδοση ενός τιμολογίου, άσχετα αν πληρώνονται ή όχι και πότε πληρώνονται). Η ύπαρξη τους, όμως, αφαιρεί ουσιαστικά από τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο διότι επηρεάζει την ταμειακή κατάσταση (cash flow) και την λειτουργία της αγοράς από την οποία στερεί κεφάλαια.

Κατά δεύτερο λόγο, λαμβάνοντας υπόψη της το ευρύτερο οικονομικό, πολιτικό και – πολύ σημαντικό στην προκειμένη περίπτωση—γεωπολιτικό περιβάλλον, η κυβέρνηση μπορεί να θέλει και να πρέπει να χρησιμοποιήσει μέρος του πλεονάσματος της Γενικής Κυβέρνησης για να μειώσει το χρέος. Μπορεί, τούτη την στιγμή, να μειώνεται το χρέος ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, διότι το ΑΕΠ αυξάνεται (δηλαδή ο παρονομαστής του κλάσματος «Χρέος προς ΑΕΠ»),  ο Δημήτρης Τσάκωνας  του ΟΔΔΗΧ να κάνει μία άριστη δουλειά εξομαλύνοντας τις καμπύλες των επιτοκίων και σε συνεργασία μαζί του το οικονομικό επιτελείο να επιλέγει την αποπληρωμή ακριβών (από πλευράς υψηλού επιτοκίου) δανείων, αλλά το πρόβλημα του υψηλού ελληνικού χρέους δεν έχει εξαφανιστεί. Στο 153% του ΑΕΠ των 237,6 δισ. ευρώ η μάχη για την συνέχιση της πτωτικής πορείας δεν μπορεί ούτε να καν να χαλαρώσει.

Προς το παρόν, έχουμε τις ελαφρύνσεις σε όσους πράγματι χρειάζονται βοήθεια. Μέτρα προσωρινά –οπότε ορθά η κυβέρνηση αφήνει τις μόνιμες παρεμβάσεις για την παραδοσιακή ΔΕΘ. Τότε, εξάλλου, θα έχει επιβεβαιωθεί τουλάχιστον η πρόβλεψη για πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 2,4% του ΑΕΠ και θα έχει φανεί η επίπτωση του τυφώνα Τραμπ στις αγορές και στα επιτόκια. Διότι μπορεί μεν η ΕΚΤ να έχει υιοθετήσει για τους τόκους χαλαρή πτωτική πορεία αλλά η εικόνα δεν είναι η ίδια για τις ΗΠΑ.

Διαβάστε επίσης

Η μικρόνοια πάει γάντι με την μικροψυχία της αντιπολίτευσης