Ας ξεκινήσουμε με μία κοινωνικό-τεχνική παρατήρηση. Στην περίοδο των μνημονίων όλοι οι Έλληνες έγιναν ειδικοί στην μακροοικονομία. Ήταν το κύριο θέμα της συζήτησης. Μέχρι και για πολλαπλασιαστές έμαθαν οι πολίτες.

Όταν τα προγράμματα έληξαν και η χώρα επέστρεψε στην κανονικότητα της συμμόρφωσης με τις οδηγίες της Ε.Ε. για την δημοσιονομική διαχείριση που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη-μέλη, ξαφνικά η μακροοικονομία σχεδόν εξαφανίστηκε και από τα ΜΜΕ, από τις ιδιωτικές συζητήσεις, από τις αντεγκλήσεις.

Για τους Έλληνες του 2025 τα θέματα της μακροοικονομίας είναι αυστηρώς τεχνοκρατικά, οι συγκεκριμένες κυβερνητικές επιλογές σχεδόν γενικά αποδεκτές, οι διαφωνίες περίπου ανύπαρκτες.

Είναι σιωπηλή η αποδοχή της υποχρεωτικής συγκράτησης του πρωτογενούς ελλείμματος στο συγκεκριμένο πλαίσιο που έχει ορίσει η Commission. Έτσι, η όποια η συζήτηση συνήθως λήγει γρήγορα, μολονότι δεν είναι λίγοι αυτοί που δεν πολυκαταλαβαίνουν το θέμα σε βάθος. Ένστικτο!

Ερχόμαστε τώρα στον ανασχηματισμό.

Από την εποχή του Γεράσιμου Αρσένη έχει επικρατήσει να αποδίδεται στον υπουργό εθνικής οικονομίας και οικονομικών ο χαρακτηρισμός του «τσάρου». Ερώτημα: με την δημοσιονομική πολιτική να καθορίζεται από την Commission και τη νομισματική από την Ευρωπαϊκή Κεντρικής Τράπεζα, το είδους «τσάρου» είναι τελικά ο Έλληνας υπουργός της οικονομίας; Θα μου πείτε το ίδιο ισχύει σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Βεβαίως, αλλά μόνο εμείς μιλάμε για «τσάρους». Έγινε «τσάρος», λοιπόν, ο Κυριάκος Πιερρακάκης; Προσωπικά θα τον έβλεπα στον εξαιρετικά δύσκολο ρόλο ενός διευθυντή ορχήστρας που πρέπει να συντονίσει περίπου 5 ικανούς (και ενίοτε επαρμένους) σολίστ. Εξηγούμαι.

Το μέλλον της πολιτικής σταθερότητας της χώρας, της κυβέρνησης Μητσοτάκη, της παράταξης της Ν.Δ. θα κριθεί από την επιτυχία της ανασχηματισμένης κυβέρνησης της 15ης Μαρτίου 2025. Μέσα στους επόμενους 24 μήνες πρέπει να ανατρέψει με τις πράξεις της το αρνητικό αποτύπωμα που της άφησε η κοινωνία με αφορμή (επαναλαμβάνω την λέξη «αφορμή») τα Τέμπη, δίνοντας μάχη για την καθημερινότητα. Και καθημερινότητα σημαίνει πρωτίστως ακρίβεια, ασφάλεια και υγεία, μεταφορές, παιδεία.

Απαιτείται, όμως, ρεαλισμός. Όχι πως δεν μετράνε τα δύο χρόνια της ελλειμματικής αντιμετώπισης χρόνιων παθογενειών αλλά έτσι κι αλλιώς το εγχείρημα ήταν και παραμένει βαθύτατα δυσχερές και χρονοβόρο. Η «επιτυχία» , λοιπόν, θα εξαρτηθεί από την προσεκτική επιλογή προτεραιοτήτων (γιατί όλα δεν πρόκειται να γίνουν) την πολιτική βούληση για υπέρβαση των εμποδίων, τον ορθολογικό σχεδιασμό και την χρηματοδότηση. Όλα επίφοβα, εφόσον πρόκειται για την ελληνική πραγματικότητα. Όχι, όμως, ακατόρθωτα.

Θα ρωτήσετε, τώρα, ποια η σχέση όλων αυτών με το υπουργείο οικονομίας και το νέο «τσάρο»; Ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει στην ουσία περιορισμένους βαθμούς ελευθερίας στις κινήσεις του για τρεις λόγους: την προβλεπόμενη σχετική επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης, την δεδομένη ανάγκη ότι για να γίνουν αισθητά στην κοινωνία τα αποτελέσματα των οικονομικών ενισχύσεων πρέπει να αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα (και να μην εμφανίζονται ως περιστασιακές κινήσεις με διάσταση δημοσίων σχέσεων) και την αυξημένη δημοσιονομική πειθαρχία που θα απαιτηθεί, κυρίως λόγω των αμυντικών δαπανών.

Στην αβεβαιότητα της εποχής μας, όμως, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να έχουν την διάσταση της προετοιμασίας για τα χειρότερα (εξ’ ου και ο νεολογισμός «προ-ρυθμίσεις») οπότε απαιτούν χρηματοδότηση και μάλιστα πέρα από τα καθιερωμένα. Δεν υποστηρίζεται ότι το πρόβλημα λύνεται αυξάνοντας την δαπάνη. Το αντίθετο. Είναι, όμως, γεγονός ότι αλλαγές χωρίς χρήματα δύσκολα προχωρούν κι αυτό θα είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα που θα πρέπει να διαχειριστεί το υπουργείο εθνικής οικονομίας.

Θεωρώ ότι, σε σημαντικό βαθμό, η επιτυχία της νέας κυβέρνησης θα εξαρτηθεί από την ικανότητα του Πιερρακάκη να δημιουργήσει αποτελεσματικό μηχανισμό ανακατανομής πόρων στο πλαίσιο μεν των γενικών στόχων που θέτει ο πρωθυπουργός και επιβλέπει ο αντιπρόεδρος Κωστής Χατζηδάκης, αλλά βαθύτερα, δε, με αναφορά στους επιμέρους στόχους που βάζει ο εκάστοτε υπουργός και η γραφειοκρατία στο δικό τους δοβλέτι.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης είναι «τσάρος» διότι ελέγχει τη ροή χρημάτων, αλλά πρέπει να υπάρξει συμφωνία με τον κάθε υπουργό ώστε αφενός μεν να μην υπάρξουν παρεκκλίσεις από τους κυβερνητικούς στόχους, αφετέρου δε να στρατολογηθεί ο ίδιος ο υπουργός στην επίτευξη των στόχων με βάση την διαθεσιμότητα των πόρων. Στο σημείο αυτό, ακριβώς, παίζεται το παιγνίδι της «εξουσίας-επιτυχίας», στο σημείο αυτό προκύπτουν οι μεγάλες συγκρούσεις.

Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι στην ουσία η μεγάλη πρόκληση για το νέο υπουργό εθνικής οικονομίας και οικονομικών θα είναι η άμεση εφαρμογή μίας διαδικασίας της μορφής «προϋπολογισμού μηδενικής βάσης» (zero-based budgeting), καθώς μόνο έτσι επιτυγχάνεται εξοικονόμηση πόρων που με την σειρά τους κατευθύνονται στην αυξημένη διάθεση τους για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί και συμφωνηθεί.

Ακόμη και με τους νέους κανόνες για το πρωτογενές έλλειμμα, ακόμη και με την δημιουργία ειδικού ταμείο ευρωπαϊκής άμυνας κατά το πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης, οι δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας είναι περιορισμένες. Με αυστηρά δημοσιονομικά και άκαμπτα χρονικά όρια, η κυβέρνηση δεν έχει άλλη επιλογή από το να καθορίσει συγκεκριμένους ρεαλιστικούς στόχους και να θέσει τον κανόνα ότι η μη επίτευξη τους δεν αποτελεί εναλλακτική λύση.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Κυριάκος Πιερρακάκης θα κληθεί να παίξει τον ρόλο όχι ενός «τσάρου» που αποφασίζει και διατάσσει αλλά ενός διευθυντής ορχήστρας που θα πρέπει με τα μέσα που έχει στην διάθεση του να πείσει τους σολίστ της ορχήστρας να συνεργαστούν όπως δεν έχουν συνεργαστεί με το υπουργείο του ποτέ στο παρελθόν: ίσος προς ίσος με διάθεση να θυσιαστούν και μερικές «ιερές αγελάδες».

Διαβάστε επίσης:

Χατζηδάκης, Δένδιας, Πιερρακάκης: Ποιος θα πάρει το «δαχτυλίδι» διαδοχής στη μετά Μητσοτάκη εποχή;

Ο ανασχηματισμός, οι μύθοι του και η πολιτική βούληση

Γνωρίζοντας τον Τραμπ: Ο άνθρωπος και η ηθική