Απειλές, ύβρεις και κατάρες – Πράξη βίας και βανδαλισμού η επίθεση στην Πινακοθήκη

«Δεν είχα ποτέ την πρόθεση στην ζωή μου και ούτε έχω να προσβάλλω τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων και την Εκκλησία, ούτε το κοινό αίσθημα των επισκεπτών.
Δεν θα επιχειρούσα ποτέ σκόπιμα να προκαλέσω αντιδράσεις ανθρώπων θρησκευόμενων ούτε να θίξω τη ευαισθησία τους. Αντιθέτως γνωρίζω και μελετώ την ορθόδοξη εικονογραφία και με ενδιαφέρει πώς οι σύγχρονοι καλλιτέχνες φέρνουν στο σήμερα την παράδοση και πώς συνομιλούν με αυτήν».

Αυτά έλεγε το μεσημέρι η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Συραγώ Τσιάρα υποδεχόμενη τους δημοσιογράφους στην έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου», εκθέματα της οποίας υπέστησαν βανδαλισμό πριν από δύο ημέρες από μαινόμενο βουλευτή του ελληνικού Κοινοβουλίου.

Την ίδια στιγμή, που ο εν λόγω βουλευτής Νίκος Παπαδόπουλος, περιφερόμενος από κανάλι σε κανάλι ανέπτυσσε τις σκοταδιστικές απόψεις του περί τέχνης και δημιουργίας με επιχείρημα την τρώση του θρησκευτικού του συναισθήματος αλλά ταυτόχρονα διαστρεβλώνοντας ή αποκρύπτοντας μία σειρά από γεγονότα, τα οποία αποδεικνύουν τόσο την πρόθεση της συγκεκριμένης βδελυρής πράξης όσο και την ενορχήστρωσή της.
«Θα σας κάψουμε», «Θα βάλουμε φωτιά στην Πινακοθήκη», «Θα πάτε στην κόλαση» ήταν μεταξύ άλλων οι απειλές και οι κατάρες, που δεχόταν η Εθνική Πινακοθήκη από την ημέρα της κατάθεσης στην Βουλή της ερώτησης του Νίκου Παπαδόπουλου ενώ συνεχίζονται –φυσικά- ακόμα. Επιπλέον και εν αντιθέσει με τις διαμαρτυρίες του, ότι δήθεν η διευθύντρια της Πινακοθήκης αγνόησε υποτιθέμενη επιστολή του, στην πραγματικότητα η ίδια είχε αποστείλει 16σελιδη αναφορά στην Βουλή με το σκεπτικό της έκθεσης, όταν έγινε η συζήτηση της ερώτησης στις 4 Φεβρουαρίου, προκειμένου να συμπεριληφθεί στην απάντηση.

Η προμελέτη

Σε παραπληροφόρηση του σώματος του Κοινοβουλίου είχε προβεί μάλιστα ο βουλευτής της «Νίκης» παρουσιάζοντας κατά την συζήτηση αυτή, την φωτογραφία έργου τέχνης, το οποίο δεν υπάρχει καν στην έκθεση!

Κι όσο για την βασική δικαιολογία, που μετέρχεται ο ίδιος συνεχώς, διατυπωμένη ως πόνος και αγωνία για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, που επισκέπτονται την Εθνική Πινακοθήκη, η αλήθεια βρίσκεται πολύ μακριά και δεν τον δικαιώνει. Γιατί αυτήν την έκθεση δεν την επισκέπτονται σχολεία, και δεν υπήρξε ποτέ κανένας προγραμματισμός για εκπαιδευτικές επισκέψεις ή δράσεις. Κι αυτό, λόγω του εντελώς περιορισμένου χώρου του Μεσοπατώματος όπου πραγματοποιείται και δεν επιτρέπει την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ατόμων.
Δύο φορές επισκέφθηκε ωστόσο, ο βουλευτής την έκθεση την ίδια μέρα, καθώς την πρώτη φορά υπήρχαν και άλλοι επισκέπτες που θα ήταν μάρτυρες, γεγονός που αποδεικνύει την προμελέτη της πράξης. Το βίντεο της Εθνικής Πινακοθήκης εξάλλου, που καταγράφει ξεκάθαρα το στιγμιότυπο δείχνει δύο ανθρώπους, που με ψυχραιμία και οργανωμένες κινήσεις διαπράττουν τον βανδαλισμό εν ριπή οφθαλμού και παρά τις αντιδράσεις των δύο γυναικών φυλάκων, που προσπαθούν να τους αντιμετωπίσουν.

Ο συνεργάτης

Όσον αφορά τον «φίλο» του, με τον οποίο αισθάνθηκαν από κοινού –κατά τα λεγόμενά του – την ιερή αγανάκτηση, που τους οδήγησε στην βίαιη απόσπαση των έργων και την προσπάθεια καταστροφής τους, εκείνος μεν μπορεί να μην τον κατονόμασε, έσπευσε όμως ο ίδιος να δηλώσει την συμμετοχή του, μέσω της εκπομπής που διαθέτει στο Youtube.
Ονόματι Διονύσης Μακρής, πρώην υποψήφιος Ευρωβουλευτής με την παράταξη Ελεύθερη Πατρίδα, ο συγκεκριμένος επιβεβαίωσε την πράξη του –στο βίντεο φαίνεται να ρίχνει κι αυτός ένα έργο στο πάτωμα σπάζοντας το γυαλί του- μιλώντας στην εκπομπή του «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα» στο κανάλι «Στύλος Ορθοδοξίας». Πρόκειται για παλαιό γνώριμο από ανάλογες «πρωτοβουλίες» θρησκευτικού φανατισμού, καθώς όπως ο ίδιος δήλωσε, συμμετείχε και στα θλιβερά επεισόδια που συνέβαιναν έξω από το θέατρο Χυτήριο, όπου παιζόταν το 2012 η παράσταση «Corpus Christi».

«Το σύμπτωμα»

«Συνέβη μία πράξη καταδικαστέα, βίας και βανδαλισμού, η οποία θεωρώ, ότι θα πρέπει να καταγραφεί στη δημόσια σφαίρα ως ένα γεγονός που πρέπει να καταδικαστεί από όλους μας», δηλώνει όμως πλέον η κυρία Τσιάρα, και για τον σκοπό αυτό, με την σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη Χριστόφορου Κατσαδιώτη, ο οποίος υπογράφει τα συγκεκριμένα τέσσερα έργα αποφασίστηκε η παραμονή τους στο δάπεδο ως έχουν. Περισχοινισμένο το τμήμα αυτό της έκθεσης έχει τώρα τον ιδιαίτερο και εύστοχο τίτλο «Το σύμπτωμα» ενώ σε σχετικό κείμενο αναφέρεται το γεγονός και η απόφαση να διατηρηθούν «ορατά τα ίχνη της βίας και του βανδαλισμού ως σύμπτωμα» .
«Από θέση αρχής, δεν θεωρώ σωστό να λειτουργούμε σε καμία περίπτωση υπό το κράτος του φόβου του φανατισμού», όπως είπε άλλωστε η ίδια. Από την άλλη η Εθνική Πινακοθήκη οφείλει να υπερασπίζεται την υπόστασή της, έτσι εκτός από την άμεση καταγγελία του περιστατικού στην αστυνομία, ακολούθησε η κατάθεση της ιδίας και των συνεργατών της στην ΓΑΔΑ και η αγωγή με την άσκηση δίωξης.
Όσον αφορά τα θέματα ασφαλείας εξάλλου, μετά τις πρώτες απειλές τα μέτρα αποτροπής ενισχύθηκαν με πρόσθετες κάμερες και αναπροσανατολισμό άλλων, καθώς και με επιπλέον φύλακες ενώ τα έργα καρφώθηκαν στον τοίχο.
«Υπάρχουν πολλά στοιχεία που με κάνουν να σκάφτομαι, ότι υπάρχει μια ενορχήστρωση πίσω από όλη αυτή την επίθεση», καταλήγει όμως η κυρία Τσιάρα.

Ο προ-φροϋδικός Γκόγια

Έργα δέκα καλλιτεχνών περιλαμβάνονται στην έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου», οι οποίοι εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο σε μία συνομιλία με τα περίφημα χαρακτικά του Γκόγια, ογδόντα τον αριθμό, της σειράς «Los Caprichos» (1797-98) που ανήκουν στις μόνιμες συλλογές της Πινακοθήκης.
«Ο εξαιρετικά σημαντικός αυτός καλλιτέχνης απελευθερώθηκε από τις παραγγελίες τις ισπανικής αυλής και έκανε έργα προσωπικά και όχι κατά παραγγελία, έργα στα οποία θέλησε να αναδείξει την προσωπική του στάση και την κριτική του ματιά απέναντι στα δεινά της τότε ισπανικής κοινωνίας», όπως ανέφερε η κυρία Τσιάρα κατά την ξενάγησή της στην έκθεση. Προσθέτοντας ότι ο Γκόγια στηλιτεύει με πολύ σκληρό και αιχμηρό τρόπο την δεισιδαιμονία, την άγνοια, την διαφθορά των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών, συμπεριλαμβανομένου του κλήρου και των δικαστηρίων και ερχόμενος αντιμέτωπος με την Ιερά Εξέταση, την πιο σκληρή της εποχής του.

«Με τα συγκεκριμένα έργα, ήδη από το 1797 -1800 που αρχίζει να τυπώνει αυτά τα χαρακτικά, αποκαλύπτει τα βαθύτερα ψυχικά τραύματα, τις αντιφάσεις, τις συγκρούσεις της εποχής, και δημιουργεί αιχμηρά ψυχογραφήματα της κοινωνίας. Μέσα από αυτές τις μάσκες αναδεικνύει το υβριδικό στοιχείο και το γκροτέσκο», όπως είπε. Και όπου «υβριδικό», η ανάμειξη στοιχείων του ζωικού και του φυτικού βασιλείου με στοιχεία ανθρώπινων μορφών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εικόνες άλλοτε αποκρουστικές και άλλοτε παράλογες ή αιχμηρές, που έχουν την πηγή έμπνευσής τους στην Comedia dell’ Arte και την παράδοση του καρναβαλιού. Εξηγώντας μάλιστα, ότι αυτά τα έργα του Γκόγια κρίθηκαν εκ των υστέρων ως η απαρχή του μοντερνισμού αλλά και ως προ-φροϋδικά.

Το ίδιον της τέχνης

«Σ΄αυτά λοιπόν τα έργα, που αποτέλεσαν τομή εκείνη την εποχή και τον κατέταξαν ως τον πρώτο μοντέρνο καλλιτέχνη στην ιστορία της τέχνης θέλησα, ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και επιμελήτρια της παρούσας έκθεσης να συνεχίσω το πείραμα του Ενδιάμεσου Χώρου», όπως είπε. Στην ξενάγησή της αναφέρθηκε και σε κάθε καλλιτέχνη ξεχωριστά αλλά και στα έργα που επέλεξε να συμπεριληφθούν σε αυτήν
«Οι καλλιτέχνες εδώ και περισσότερο από 150 χρόνια δεν απεικονίζουν μόνο το ωραίο, ούτε αποκλειστικά ευχάριστες ψυχολογικές καταστάσεις αλλά μελετούν και το άσχημο, το τραγικό, τις σκοτεινές περιοχές του ανθρώπινου ψυχισμού», είπε η κυρία Τσιάρα. Ενώ μίλησε ακόμη, για το «ίδιον της τέχνης» να αποκαλύπτει πράγματα που δεν φαίνονται εκ πρώτης όψεως και να τα ερευνά, να θέτει ερωτήματα χωρίς να δίνει απαντήσεις και στο πλαίσιο αυτό οι καλλιτέχνες, πολύ συχνά, να οικειοποιούνται και να κάνουν δικούς τους κώδικες και εικονογραφικά μοντέλα προηγουμένων εποχών, όπως για παράδειγμα τον Άγιο Γεώργιο τον Δρακοκτόνο, που προέρχεται από την βυζαντινή παράδοση της ορθόδοξης θρησκείας, προκειμένου να τον φέρουν στο σήμερα με ένα καινούργιο μήνυμα.

Η οικειοποίηση του καλλιτέχνη

«Εικόνισμα 1ο», «Εικόνισμα 16ο», «Εικόνισμα 17ο» και «Ο Άγιος Χριστόφορος» είναι τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη που προκάλεσαν την μήνιν των φανατικών. «Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης χρησιμοποιώντας αυτή την εικονογραφική παράδοση και τον τύπο του εικονίσματος κάνει την οικειοποίηση – ο όρος στην τέχνη είναι appropriation, ένα καλλιτεχνικό ρεύμα με μεγάλη, διεθνή διάδοση – της θρησκευτικής φόρμας για να δημιουργήσει αιχμηρά, ψυχικά πορτρέτα», όπως είπε η ίδια. «Δεν κάνει λατρευτικές εικόνες», τόνισε. «Είναι ένας καλλιτέχνης που μιλάει για σκοτεινές πλευρές του ψυχισμού μας, για το αλλόκοτο και το γκροτέσκο που είναι ένα κομμάτι όλων μας. Γιατί οι καλλιτέχνες με έναν τρόπο το φέρνουν μπροστά μας και δημιουργούν εικόνες, που μπορούν να αποκαλύψουν όντως πτυχές του τέρατος, που ίσως κρύβουμε όλοι μέσα μας».

Η κυρία Τσιάρα μοιράστηκε όμως και το γεγονός ή μάλλον το αντικείμενο, που έγινε αφορμή για την έκθεση. ΄Ενα έπιπλο που υπήρχε στο γραφείο της διευθύντριας, ένα ξύλινο ερμάριο γοτθικού ρυθμού, που αποτελεί πλέον έργο της έκθεσης, με διάκοσμο που περιλαμβάνει μοτίβα θρησκευτικά και γκροτέσκες φιγούρες. Γιατί ήδη από τον Μεσαίωνα είχε εμφανιστεί το γκροτέσκο στοιχείο ενώ επίσης στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη το στοιχείο της παραμόρφωσης υπάρχει στην εκκλησιαστική τέχνη.

Ας σημειωθεί άλλωστε, ότι ο Άγιος Χριστόφορος αποδίδεται κυνόμορφος, κάτι που μπορεί να το δει κάποιος αν επισκεφτεί το Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο. Η ορθόδοξη εικονογραφία έχει πολύ μεγάλη ανεκτικότητα, αίσθημα δημοκρατίας και συμπερίληψης. Είναι ανοιχτή στο αλλόκοτο και το διαφορετικό πολύ πριν αποφασίσει η κυρία Τσιάρα να το εντάξει στη συγκεκριμένη έκθεση.
Η διάρκειά της εξάλλου, θα είναι ως τον Σεπτέμβριο, όπως έχει εξ αρχής προγραμματιστεί.

Διαβάστε επίσης:

Οταν κριτικοί Τέχνης γίνονται χριστιανοταλιμπάν και τηλεριαλιτζούδες, τότε κάτι πάει στραβά

Πινακοθήκη: Ομάδα ορθόδοξων συγκρούστηκε με ομάδα φιλότεχνων για τα έργα που βανδάλισε ο βουλευτής της Νίκης

«Η Σαγήνη του Αλλόκοτου»: Αυτή είναι η έκθεση στην οποία προκάλεσε ζημιές ο βουλευτής της Νίκης