Η αυτοδίκαιη απαλλαγή φυσικών προσώπων που έχουν αλληλέγγυα ευθύνη για χρέη πτωχευμένων νομικών προσώπων αποτελεί κρίσιμο ζήτημα στη νομική πρακτική. Ο ν. 4738/2020 περιλαμβάνει διατάξεις που καθορίζουν τις προϋποθέσεις αυτής της απαλλαγής, με σημαντικές εξειδικεύσεις όσον αφορά τους ομόρρυθμους εταίρους και τους εγγυητές.

Νομικοί εκπρόσωποι και διοικούντες νομικά πρόσωπα

Σύμφωνα με τις παρ. 1 και 2 του άρθρου 195 του ν. 4738/2020, καθώς και την παρ. 6 του άρθρου 263 του ίδιου νόμου, η αυτοδίκαιη απαλλαγή εφαρμόζεται σε φυσικά πρόσωπα που έχουν αλληλέγγυα ευθύνη λόγω της ιδιότητάς τους ως νόμιμοι εκπρόσωποι ή διοικούντες εταιρειών. Αυτό περιλαμβάνει περιπτώσεις στις οποίες η ευθύνη τους προκύπτει εκ του νόμου, όπως βάσει του άρθρου 50 Κ.Φ.Δ. (ν. 4987/2022).

1

Εξαίρεση ομόρρυθμων εταίρων

Οι διατάξεις του άρθρου 195 και της παρ. 6 του άρθρου 263 του ν. 4738/2020 δεν καλύπτουν φυσικά πρόσωπα που ευθύνονται αλληλεγγύως για τα χρέη μιας εταιρείας λόγω της ιδιότητάς τους ως ομόρρυθμοι εταίροι. Η ευθύνη αυτή απορρέει από τον ν. 4072/2012 (άρθρα 249 και 271) και το προϊσχύον άρθρο 22 του Εμπορικού Νόμου. Έτσι, ομόρρυθμοι εταίροι μπορούν να απαλλαγούν αυτοδικαίως μόνο αν πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 192-194 του ν. 4738/2020 σε συνδυασμό με την παρ. 5 του άρθρου 263.

Προϋποθέσεις αυτοδίκαιης απαλλαγής ομόρρυθμων εταίρων

Ένας ομόρρυθμος εταίρος μπορεί να απαλλαγεί από τις οφειλές της εταιρείας του και από τις προσωπικές του οφειλές, εφόσον ισχύει μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις:

  • Κηρύχθηκε σε πτώχευση σύμφωνα με τον ν. 4738/2020.
  • Καταχωρίστηκε στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας (Η.Μ.Φ.) λόγω απόρριψης της αίτησής του για πτώχευση εξαιτίας μη επαρκούς περιουσίας.
  • Κηρύχθηκε σε πτώχευση βάσει του προϊσχύοντος ν. 3588/2007, εφόσον η απόφαση πτώχευσης εκδόθηκε μετά την 1η/1/2019.
  • Καταχωρίστηκε στο Μητρώο Πτωχεύσεων λόγω απόρριψης της αίτησης πτώχευσης για τον ίδιο λόγο, με ημερομηνία απόφασης μετά την 1η/1/2019.

Ειδικές περιπτώσεις βάσει του προϊσχύοντος Πτωχευτικού Κώδικα

Υπό το καθεστώς του ν. 3588/2007, η πτώχευση φυσικού προσώπου που είναι ομόρρυθμος εταίρος συχνά συνοδευόταν από την πτώχευση της εταιρείας του. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 4 του εν λόγω νόμου, εάν μια ομόρρυθμη εταιρεία κηρύσσονταν σε πτώχευση, οι ομόρρυθμοι εταίροι πτωχεύαν αυτόματα με την ίδια απόφαση.

Αυτοδίκαιη απαλλαγή εγγυητών

Η αυτοδίκαιη απαλλαγή δεν εφαρμόζεται σε φυσικά πρόσωπα που δεν έχουν ευθύνη λόγω διοικητικής ή εκπροσωπευτικής σχέσης με την εταιρεία, αλλά απλώς έχουν παράσχει εγγύηση. Η ευθύνη εγγυητών προκύπτει κυρίως στις περιπτώσεις κατάπτωσης κρατικών εγγυήσεων (άρθρο 78 ν. 4978/2022 και άρθρο 126 ν. 4270/2014). Για την απαλλαγή εγγυητή, πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 192-194 του ν. 4738/2020, όπως εξειδικεύονται στις εγκυκλίους Ε.2192/2021 και Ε.2003/2023.

Συμπέρασμα

Οι διατάξεις του ν. 4738/2020 παρέχουν δυνατότητα αυτοδίκαιης απαλλαγής σε φυσικά πρόσωπα που σχετίζονται με πτωχεύσεις, αλλά με διακριτές προϋποθέσεις για νόμιμους εκπροσώπους, ομόρρυθμους εταίρους και εγγυητές. Για τους ομόρρυθμους εταίρους, η απαλλαγή εξαρτάται από την ένταξή τους στις διαδικασίες πτώχευσης φυσικών προσώπων, ενώ για τους εγγυητές απαιτείται ειδική αξιολόγηση των συνθηκών της εγγύησής τους.

Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται εξειδικευμένη και προσεκτική νομική μεταχείριση της κάθε μεμονωμένης υπόθεσης, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι χιλιάδες οι υποθέσεις που εταίροι με ελάχιστο ποσοστό έχουν συμμετάσχει σε εταιρείες για λόγους διευκόλυνσης, χωρίς στην ουσία να έχουν ανάμειξη στη διαχείριση ή ακόμη και στην -κάποτε- κερδοφορία της, ευρισκόμενοι τώρα αντιμέτωποι με τεράστια χρέη που δεν μπορούν να διαχειριστούν: ούτε η εταιρεία ούτε τα ίδια τα φυσικά πρόσωπα.