Μέχρι το τέλος Μαρτίου, η Κομισιόν θα προτείνει την “Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων” (ΕΑΕ), συμπεριλαμβανομένων των τραπεζικών αγορών και των κεφαλαιαγορών, μια ακόμη δράση στο πλαίσιο του έργου της Κομισιόν για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της και της ασφάλειάς της.   Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που περιλαμβάνει μια σειρά εργαλείων, απλουστεύσεων και κινήτρων που στοχεύουν να δώσουν διέξοδο στα τρισεκατομμύυρια των ευρωπαϊκών αποταμιεύσεων ώστε να κατευθυνθούν σε επιλογές επενδύσεων και αποδόσεων εντός Ευρώπης.

Η πρόεδρος της Κομισιόν κ. von der Leyen δήλωσε  ότι η καλύτερη ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών από μόνη της θα μπορούσε να επιτρέψει στις εταιρείες της ΕΕ να συγκεντρώνουν επιπλέον 470 δισ. EUR ετησίως από τις κεφαλαιαγορές. Και μιλώντας για την επικείμενη πρωτοβουλία η Πρόεδρος της Κομισιόν σημείωσε: “Θα ανακοινώσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων – επειδή μόνο μια αποτελεσματική, βαθιά και ρευστή αγορά κεφαλαίων μπορεί να μετατρέψει τις αποταμιεύσεις σε επενδύσεις που χρειάζονται τόσο πολύ. Η πρόοδος στον τομέα αυτό δεν είναι πλέον «καλό να έχεις». Είναι ένα «απαραίτητο». Στον σημερινό κόσμο, η διατήρηση της Ευρώπης ως οικονομικής δύναμης είναι επίσης θέμα συλλογικής ασφάλειας”.

1

Η σχετική διαβούλευση ολοκληρώθηκε πριν λίγες μέρες με τη συμμετοχή 241 φορέων και οργανισμών από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι δεν συμμετείχε σε αυτήν κανένας οργανισμός, ή φορέας από την Ελλάδα.

Στη διαβούλευση συμμετείχε και ο MSCI σχολίασε ότι χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Αποταμίευσης και Επενδύσεων (SIU) και υποστηρίζει τις προσπάθειες για την ενίσχυση των κεφαλαιαγορών της ΕΕ και τη διασφάλιση αναλογικής ρύθμισης. Και τόνισε: “Μια βαθιά και ρευστή αγορά κεφαλαίων, που περιλαμβάνει δημόσιες και ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης, είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική κατανομή κεφαλαίων, τη χρηματοδότηση της κλιματικής μετάβασης και της οικονομικής ανάπτυξης. Οι δείκτες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της αγοράς, ενισχύοντας τις επενδυτικές στρατηγικές. Υποστηρίζουν εθνικές, περιφερειακές και διασυνοριακές επενδύσεις και συμβάλλουν στη διευκόλυνση των επενδύσεων σε μικρότερες αγορές (π.χ. ο δείκτης MSCI Baltic Index). Οι συγκεκριμένοι κλάδοι και οι βιώσιμοι χρηματοοικονομικοί δείκτες (π.χ., Αεροδιαστημική και Άμυνα και δείκτες αναφοράς για την κλιματική μετάβαση) βοηθούν επίσης τους επενδυτές να μετρήσουν την απόδοση των εταιρειών που ευθυγραμμίζονται με τις επενδυτικές τους προτεραιότητες. Όπου υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που επισημαίνει συγκεκριμένα κριτήρια αναφοράς, όπως τα κριτήρια αναφοράς για τη μετάβαση του κλίματος (CTB) και τα κριτήρια αναφοράς ευθυγραμμισμένα με το Παρίσι (PAB), είναι σημαντικό το πλαίσιο να παραμένει σχετικό. Επί του παρόντος, αυτά τα πλαίσια  είναι αντιφατικά, και σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση  χαρτοφυλακίου  οδηγούν σε σφάλματα παρακολούθησης και αυξάνοντας το κόστος για τους επενδυτές. Η εισαγωγή ευελιξίας στην τροχιά των στόχων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές είναι ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαν να αναδιαρθρωθούν αυτά τα πλαίσια για τη βελτίωση της μακροπρόθεσμης σκοπιμότητας.

Τέλος, η MSCI υποστηρίζει τις προτάσεις της Επιτροπής για τον εξορθολογισμό της υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας στο πλαίσιο των CSRD, CS3D και EU Taxonomy (δηλ., Omnibus I Simplification Package ή Omnibus I). Η απλούστευση θα πρέπει να επιτευχθεί χωρίς περιορισμό της πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας δεδομένα βιωσιμότητας, τα οποία υποστηρίζουν την αποτελεσματική χρηματοδότηση της μετάβασης και τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων χαρτοφυλακίου. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη μείωση του φόρτου συμμόρφωσης για τις εταιρείες θα ήταν μέσω της αναθεώρησης του ESRS και του περιορισμού του αριθμού των απαιτούμενων  δεδομένων. Το συνημμένο έγγραφο εκθέτει τα παραπάνω σημεία με περισσότερες λεπτομέρειες”.

Ποια μέτρα θα περιλαμβάνει

Η ΕΑΕ είναι ένα μακροπρόθεσμο έργο, το οποίο θα αποτελείται από μια σειρά δράσεων που θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών και των τραπεζικών αγορών. Με αφετηρία τα συμπληρωματικά πεδία εφαρμογής τους και τα διαφορετικά επίπεδα προόδου τους, η Ένωση Κεφαλαιαγορών και η τραπεζική ένωση θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω, ώστε η ΕΑΕ να μπορέσει να βοηθήσει την ΕΕ να φτάσει σε ένα «σημείο καμπής», το οποίο θα θέσει σε κίνηση μια ταχύτερη διαδικασία ανάπτυξης της αγοράς.
Μπορούν να προβλεφθούν ορισμένα αποτελεσματικά μέτρα στους ακόλουθους τομείς που συνδέονται σαφώς με την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας στην οικονομία της ΕΕ:
• Αποτελεσματικότερη μόχλευση των αποταμιεύσεων, ιδίως με τη στήριξη της συμμετοχής των ιδιωτών στην κεφαλαιαγορά μέσω απλών αποταμιευτικών και επενδυτικών προϊόντων χαμηλού κόστους και, μεταξύ άλλων, μέσω κατάλληλων φορολογικών ή άλλων κινήτρων, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση μεγάλων ποσών επενδυτικού κεφαλαίου και τη συμβολή στη δημιουργία περισσότερου πλούτου.
• Διάθεση περισσότερων επενδύσεων σε εταιρείες της ΕΕ, μεταξύ άλλων σε νέες και καινοτόμες εταιρείες, ιδίως με την παροχή κινήτρων σε Ευρωπαίους ιδιώτες και θεσμικούς επενδυτές ώστε να διοχετεύουν χρηματοδότηση σε παραγωγικές και καινοτόμες επιχειρήσεις.
• Ενίσχυση της ολοκλήρωσης και της αποτελεσματικότητας των κεφαλαιαγορών, ώστε να υποστηριχθεί η δημιουργία βάθους και κλίμακας της αγοράς, μέσω του εντοπισμού και της άρσης των φραγμών στη διασυνοριακή δραστηριότητα, είτε πρόκειται για εποπτικούς και φορολογικούς φραγμούς, φραγμούς
αδειοδότησης ή άλλους.
• Ενίσχυση των εποπτικών ρυθμίσεων για να διασφαλιστεί ότι το ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων εφαρμόζεται αποτελεσματικά και ότι ασκείται υψηλής ποιότητας εποπτεία των κεφαλαιαγορών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οφέλη 470 δισ. ετησίως στις κεφαλαιαγορές και τις επιχειρήσεις

Τα δυνητικά οφέλη από τη βελτίωση της ανάπτυξης και της ολοκλήρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών είναι σημαντικά. Η πρόεδρος κ. von der Leyen δήλωσε στις πολιτικές κατευθύνσεις της ότι η καλύτερη ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών από μόνη της θα μπορούσε να επιτρέψει στις εταιρείες της ΕΕ να συγκεντρώνουν επιπλέον 470 δισ. EUR ετησίως στις κεφαλαιαγορές.
Οι νέες και καινοτόμες επιχειρήσεις θα ωφεληθούν επειδή θα διαθέτουν αυξημένη ευελιξία όσον αφορά τη χρηματοδότηση, καθώς οι πηγές διαθέσιμης χρηματοδότησης από το εσωτερικό της ΕΕ θα αυξηθούν, όπως και οι δυνατότητες μείωσης του κόστους χρηματοδότησης.
Οι πολίτες θα ωφεληθούν διότι θα έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να συμμετέχουν στη δημιουργία πλούτου στις χρηματοπιστωτικές αγορές χάρη στις αυξημένες ευκαιρίες αποταμίευσης και επενδύσεων με τον καταλληλότερο τρόπο και με επαρκείς αποδόσεις, μεταξύ άλλων εν όψει της συνταξιοδότησής τους.
Όλες οι οικονομίες των κρατών μελών —μεγάλες και μικρές— αναμένεται να ωφεληθούν από την ΕΑΕ μέσω της αύξησης των επενδύσεων στις οικονομίες τους, της αύξησης των διασυνοριακών επενδύσεων και της καλύτερης στήριξης της δημιουργίας πλούτου από τα νοικοκυριά.

Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, είναι αναγκαίο να αναληφθεί δράση σε επίπεδο ΕΕ διότι οι υφιστάμενες κεφαλαιαγορές δεν προσφέρουν επαρκείς ευκαιρίες, καθώς δεν διαθέτουν ακόμη την αναγκαία κλίμακα και το αναγκαίο βάθος, κάτι που αποτελεί βασικό στόχο της ενιαίας αγοράς. Επιπλέον, είναι αναγκαίο η ΕΕ να καταργήσει τους πολυάριθμους διασυνοριακούς φραγμούς που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις και να διευκολύνει τη ροή κεφαλαίων για παραγωγική χρήση σε ολόκληρη την ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΑΕ δεν μπορεί να οικοδομηθεί μόνο με δράσεις σε επίπεδο ΕΕ, καθώς πολλές από τις απαιτούμενες δράσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει και θα συνδράμει επίσης τα κράτη μέλη για την ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο και την εφαρμογή της νομοθεσίας επιτόπου, επιδιώκοντας παράλληλα ενισχυμένη και συντονισμένη δράση. Η μείωση του φόρτου θα αποτελέσει επίσης σημαντικό γνώμονα των πολιτικών και των δράσεων για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων.

Αποταμιεύσεις 11,63 τρισ. ευρώ είναι σε μετρητά

Η πρωτοβουλία συνδυάζει την Ένωση Κεφαλαιαγορών και την τραπεζική ένωση και αξιοποιεί τα προηγούμενα επιτεύγματά τους. Έπειτα από
δύο σχέδια δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών το 2015 και το 2020 και καθοριστικά βήματα για τη δημιουργία της τραπεζικής ένωσης από το 2012, σημαντικά δομικά στοιχεία της ΕΑΕ υπάρχουν ήδη ή δημιουργούνται τώρα.
Στην επιστολή ανάθεσης καθηκόντων προς την επίτροπο κ. Albuquerque, η πρόεδρος κ. von der Leyen της ανέθεσε να δημιουργήσει μια Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων για τη μόχλευση του τεράστιου πλούτου των ιδιωτικών αποταμιεύσεων προς στήριξη των ευρύτερων στόχων μας και να «επικεντρώσει τη δράση της στη στήριξη των πολιτών ώστε να αποταμιεύουν καλύτερα, στην προώθηση του κεφαλαίου για την καινοτομία, στην απελευθέρωση του ψηφιακού χρηματοοικονομικού τομέα, στη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα και στην αξιοποίηση της βιώσιμης χρηματοδότησης».
Η επίτροπος κ. Albuquerque ανακοίνωσε ότι, εντός των πρώτων μηνών από την ανάληψη των καθηκόντων της, θα παρουσιάσει μια συνολική προσέγγιση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι συμμετέχοντες στην αγορά να προχωρήσουν αποφασιστικά στην Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων.
Πολλά ενδιαφερόμενα μέρη και εμπειρογνώμονες εξέφρασαν την υποστήριξή τους για την ΕΑΕ τους τελευταίους μήνες, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων του Enrico Letta και του Mario Draghi.

Στις εκθέσεις του Mario Draghi και του Enrico Letta υπογραμμίστηκαν οι εναπομένουσες ελλείψεις αποτελεσματικότητας στις κεφαλαιαγορές της ΕΕ, ιδίως η σημαντική αναντιστοιχία αποταμιεύσεων και επενδύσεων στην ΕΕ, όπου ο πλούτος των πολιτών παραμένει αναξιοποίητος σε καταθέσεις χαμηλής
απόδοσης, ενώ οι εταιρείες, ιδίως οι νέες και καινοτόμες επιχειρήσεις, δυσκολεύονται να καλύψουν τις κεφαλαιακές ανάγκες τους λόγω ανεπαρκών επιλογών χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να αναληφθεί δράση για την καλύτερη σύνδεση των αποταμιεύσεων με τις επενδύσεις, ώστε να επιτευχθεί
πραγματικός οικονομικός αντίκτυπος κατά τα προσεχή πέντε έτη.
Οι πολίτες της ΕΕ έχουν σημαντικές αποταμιεύσεις: το δεύτερο τρίμηνο του 2023, τα νοικοκυριά της ΕΕ αποταμίευσαν το 14,79 % του διαθέσιμου εισοδήματός τους (ESTAT). Το 2023 οι πολίτες της ΕΕ διατηρούσαν 11,63 τρισ. ευρώ ή το 31,01 % των αποταμιεύσεών τους σε μετρητά και καταθέσεις (ESTAT, στοιχεία του 2023), τα οποία προσφέρουν περιορισμένες αποδόσεις. Επειδή δεν συμμετέχουν περισσότερο στις κεφαλαιαγορές, οι πολίτες της ΕΕ χάνουν τις ευκαιρίες δημιουργίας πλούτου μέσω των πιθανών αυξημένων αποδόσεων των μακροπρόθεσμων αποταμιεύσεών τους.

Να μπορεί η Ευρώπη να καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεών της

Ταυτόχρονα, η ΕΕ χρειάζεται ολοένα και περισσότερο τεράστια κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει τους ευρύτερους στόχους πολιτικής της, συμπεριλαμβανομένων της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και των επενδύσεων στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και στην άμυνα. Ο τραπεζικός τομέας παραμένει σημαντική πηγή χρηματοδότησης στην ΕΕ: το 2023 τα τραπεζικά δάνεια αντιστοιχούσαν στο 50,43 % της χρηματοδότησης των μη χρηματοδοτικών εταιρειών (υπολογισμοί ESTAT, ESTAT, ΕΚΤ, ΓΔ FISMA), και παρότι έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος προς μια ολοκληρωμένη τραπεζική αγορά, υπάρχουν κάποιες εκκρεμείς πτυχές της τραπεζικής ένωσης οι οποίες θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την τραπεζική χρηματοδότηση σε απόλυτες τιμές.

Ωστόσο, η τραπεζική χρηματοδότηση δεν είναι κατάλληλη για τη χρηματοδότηση όλων των επενδυτικών αναγκών, ιδίως των αναγκών των νέων και καινοτόμων επιχειρήσεων, οι οποίες χρειάζονται ίδια κεφάλαια και όχι δάνεια και αποτελούν σχετικά ριψοκίνδυνες επενδύσεις. Οι επιχειρήσεις αυτές συχνά δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες τους εντός της ΕΕ.
Οι κεφαλαιαγορές της ΕΕ δεν προσφέρουν ακόμη επαρκείς ευκαιρίες, καθώς δεν διαθέτουν την αναγκαία κλίμακα και το αναγκαίο βάθος, ενώ οι διασυνοριακές επιχειρηματικές δραστηριότητες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολυάριθμους φραγμούς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη οικοδόμησης και εμβάθυνσης των κεφαλαιαγορών της ΕΕ, ιδίως, μεταξύ άλλων, ως πηγής επιχειρηματικών κεφαλαίων.