Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ παίζει τον ρόλο του μπουλντόκ του Τραμπ, οπότε η ηθικά ανεπίτρεπτη επίθεση κατά του Η.Β—αφήνω κατά μέρος την άγνοια που την στηρίζει – δεν εκπλήσσει και τόσο. Όπως όλα τα σκυλάκια, μικρά και μεγάλα, το αφεντικό του θέλει να ευχαριστήσει.

Ο Λευκός Οίκος (μήπως να μετονομαστεί σε …μαύρο;) δυσαρεστήθηκε με την πρωτοβουλία του Βρετανού πρωθυπουργού Keir Starmer και επέλεξε τον JD Vance να του δώσει ένα μάθημα.

Η πολιτισμένη  –με τους όρους του Διαφωτισμού—κοινότητα θα πρέπει να συνηθίσει στις εκδηλώσεις της «αρσενικής γονιμότητας» που κατά τα φαινόμενα αποτελεί το μότο της Αμερικανικής κυβέρνησης. Μία συμμορία ενηλίκων χρησιμοποιεί την ισχύ της (ή ότι θεωρεί πως είναι «Ισχύ) για να πετύχει τους στόχους της, με βάση την αρχή ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Στους επόμενους μήνες η παγκόσμια κοινωνία θα μάθει να μην τρομάζει με τα έκτροπα που θα πηγάζουν από τις ΗΠΑ. Αυτή θα είναι η νέα κανονικότητα.

Ας μην γίνει το λάθος, όμως, να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση με επιφανειακό κυνισμό της μορφής ότι πριν τον Τραμπ έτσι κι αλλιώς τα ίδια γίνονταν αλλά ήταν κεκλεισμένων των θυρών (κάτι ξέρουν σχετικά ο Αλέξης Τσίπρας και ο Γιάνης Βαρουφάκης). Οι ΗΠΑ των Τramp-Vance έχουν ιστορικό ιδεολογικό υπόβαθρο που στην παρούσα συγκυρία το καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνο για την Ευρώπη και την φιλελεύθερη δημοκρατία.

Χίλια χρόνια Βασιλείας Ελέω Θεού και κυριαρχίας της πίστης επί της λογικής άφησαν μία κληρονομιά κεντρικής εξουσίας στην Ευρώπη από την οποία δεν μπορεί να απαλλαγεί. Για την Ευρώπη το κράτος είναι υπεράνω του έθνους, μολονότι με τον Διαφωτισμό η λογική κυριάρχησε της πίστης.

Στις ΗΠΑ, το κατάλοιπο της Αμερικανικής Επανάστασης ήταν η ουσιαστική απόρριψη του Ευρωπαϊκού μοντέλου. ΟΙ εθελοντές ήταν που έδωσαν το έναυσμα για την Επανάσταση και την δημιουργία στρατού επαγγελματιών. Το έθνος ήταν πάντα πάνω από το κράτος.

Ο λαϊκισμός του Τραμπ αυτό ακριβώς εκφράζει—το κράτος αντιμετωπίζεται ως μία εξουσία που με τους πολυπληθείς κανονισμούς του και νόμους επιβάλλει την δική του ηθική (π.χ. woke culture) στο έθνος. Αλλά, στις ΗΠΑ το έθνος είναι υπεράνω του κράτους, οπότε ο Τραμπ νομιμοποιείται να επιτίθεται στο κράτος, υποσχόμενος πως θα το αλλάξει—και βρίσκει πλατιά κοινωνική απήχηση. Ο  Τραμπ στρέφεται κατά των προγραμμάτων DEI (diversity-equity-inclusion: διαφορετικότητα-ισότητα-συμπερίληψη) διότι θεωρεί (κι εδώ αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος πως απηχεί ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας) πως προσβάλουν την έννοια του αμερικανικού έθνους – όπως το φαντάστηκαν, το έζησαν και το κληροδότησαν οι ιδρυτές του. Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς η σχολή του Strict Constitutionalism (δηλαδή της αυστηρής ερμηνείας του Συντάγματος) χαίρει τόσης υποστήριξης στις ΗΠΑ.

Ποια πρακτικά ερείσματα έχει, όμως, ο Τραμπ για να πετύχει τους στόχους του; Θα υποστήριζα πως με τον ρεαλισμό που τον διακρίνει ως deal maker, στηρίζεται αφενός στη νέα τάξη της «κληρονομοκρατίας»— δηλαδή των  εκατομμυριούχων και δισεκατομμυριούχων που δημιουργούνται κληρονομώντας περιουσίες και αφετέρου στην τάξη των τεχνο-φεουδαρχών (για να δανειστούμε τον όρο του Βαρουφάκη) που τον περιτριγυρίζουν διότι έτσι η οικονομική εξουσία παντρεύεται με την πολιτική, αποκτά νομιμοποίηση και μαζί τα εχέγγυα για να διασφαλίσει σε όφελος της την διατήρηση του νέου αυτού καθεστώτος κατανομής των πόρων.

Οι ΗΠΑ των Τραμπ-Βανς χαρακτηρίζεται, έτσι, από ένα μείγμα εθνικισμού (που λίγη έχει σχέση με τον απελευθερωτικό εθνικισμό του φιλελευθερισμού του 19^ου αιώνα), λαϊκισμού, ελιτισμού και διαφθοράς. Στο μείγμα αυτό αναγκαία συνεκτική ουσία είναι ο αυταρχισμός.

Επιδεικνύοντας μνήμη ψαριού και γνώσεις πετεινού, ο Βανς παρά ταύτα άγγιξε (προφανώς εν τη αγνοία του) μία πρόκληση που τώρα πια αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Τα μέλη της Ε.Ε. μάχονται υπέρ της εθνικής τους ανεξαρτησίας – όπως λένε—ενώ στην ουσία μάχονται υπέρ της διατήρησης των προνομιών που έχουν τα εθνικά κράτη. Απλώς τα κράτη-μέλη δεν θέλουν να τα παραδώσουν σε μία νέα υπέρ- κρατική εξουσία.

Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι έτσι διπλή. Αφενός τα κράτη-μέλη καλούνται να ανατρέψουν μία παράδοση τουλάχιστον μισής χιλιετίας και να βάλουν το έθνος πάνω από το κράτος, ελπίζοντας πως έτσι θα σώσουν το έθνος και ταυτόχρονα θα εφεύρουν και θα εφαρμόσουν ένα νέο μοντέλο κρατικής εξουσίας και λειτουργίας. Παράλληλα, όμως, η αναβάθμιση της έννοιας του έθνους θα πρέπει να γίνει χωρίς να παρασυρθεί η Ευρώπη στο φαινόμενο των ΗΠΑ, του λαϊκισμού, του ελιτισμού, της διαφθοράς.

Αναρωτιόμαστε σήμερα γιατί οι λαοί της Ευρώπης στρέφονται κατά των Βρυξελλών. Θα υποστήριζα ότι η άρνηση έχει δύο ερείσματα. Σε μάκρο-επίπεδο η Ευρώπη δεν εκπληρώνει την υπόσχεση της ειρήνης, ανάπτυξης και κοινωνικής πρόνοιας που στήριξαν την ίδρυση της. Σε μίκρο-επίπεδο έχει δημιουργήσει μία τεράστια γραφειοκρατία που λειτουργεί με τεράστια καθυστέρηση και πάντα μακριά από την καθημερινότητα του ευρωπαίου πολίτη. Ας μην παραξενευτούμε αν αύριο ακούσουμε κατά της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών συνθήματα αντιγραμμένα από τους Tramp-Vance.

Στις επόμενες εβδομάδες κρίνεται η μελλοντική μορφή της Ευρώπης: αφέντης ή κολλήγος; Ο Task δεν θα μπορούσε να το είχε θέσει καλύτερα με τους αριθμούς που παρέθεσε για ΗΠΑ-Ρωσία-Ευρώπη.

Διαβάστε επίσης

Τι μας λένε τα χρηματιστήρια για το ευρωπαϊκό μέλλον – και πώς οι Ευρωπαίοι θα μάθουν να ζουν με λιγότερα