Φορολόγηση ζαχαρούχων ποτών, απαγόρευση της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων που απευθύνονται σε παιδιά και νέους και χρηματοδότηση υγιεινών γευμάτων στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι μερικά από τα αιτήματα των επιστημόνων για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, η οποία σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «The Lancet», θα λάβει επικίνδυνες διαστάσεις για παιδιά και νέους ανθρώπους έως το 2050. 

Τα ποσοστά προβλέπεται να είναι δραματικά υψηλά και στην Ελλάδα.

1

Ειδικότερα, τα ευρήματα της έρευνας αναφέρουν ότι τα ποσοστά των υπέρβαρων ή παχύσαρκων παιδιών παγκοσμίως αναμένεται να εκτοξευθούν στα ύψη, με το ένα στα τρία παιδιά και νέους ηλικίας 5-24 ετών να προβλέπεται ότι θα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα ως το 2050.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, το ένα τρίτο των παιδιών και των εφήβων σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι θα είναι υπέρβαρα (385 εκατομμύρια) ή παχύσαρκα (360 εκατομμύρια) μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.

Η πρόβλεψη ισοδυναμεί με 356 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 5-14 ετών και 390 εκατομμύρια νέους ηλικίας 15-24 ετών.

Το 2021, 493 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, αριθμός που σημείωσε τεράστια αύξηση σε σχέση με το 1990 (198 εκατομμύρια). Το παγκόσμιο ποσοστό παχυσαρκίας για τα άτομα ηλικίας 5-24 ετών τριπλασιάστηκε από το 1990 ως το 2021.

Το 2050, το ένα τρίτο όλων των παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία αναμένεται να ζει σε μόλις δύο περιοχές: τη βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή και την Λατινική Αμερική και Καραϊβική.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι Νήσοι Κουκ, το Ναούρου και η Τόνγκα προβλέπεται να έχουν το υψηλότερο ποσοστό παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία, ενώ η Κίνα, η Αίγυπτος, η Ινδία και οι ΗΠΑ θα έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία ως το 2050.

Στην Ελλάδα προβλέπεται ότι το 2050 το 51% των αγοριών και το 43% των κοριτσιών ηλικίας 5-14 ετών θα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Στους έφηβους και νέους 15-24 ετών εκτιμάται ότι το ποσοστό εμφάνισης παχύσαρκων ή υπέρβαρων αγοριών στην Ελλάδα θα διαμορφωθεί στο 56%, ενώ στα κορίτσια στο 43%.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι επείγουσα δράση τώρα θα μπορούσε να αναστρέψει τις προβλέψεις. Μεταξύ άλλων ζητούν από τις κυβερνήσεις ρυθμιστικές παρεμβάσεις, όπως η φορολόγηση ζαχαρούχων ποτών, η απαγόρευση της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων που απευθύνονται σε παιδιά και νέους και η χρηματοδότηση υγιεινών γευμάτων στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

60% των ενηλίκων υπέρβαροι ή παχύσαρκοι το 2050

Επιπλέον, σε δεύτερη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο ίδιο περιοδικό εκτιμάται ότι περίπου το 60% των ενηλίκων παγκοσμίως, περίπου 3,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι, αναμένεται να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ως το 2050.

Το 2021 υπολογίζεται ότι 2,11 δισεκατομμύρια ενήλικες ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ενώ το 1990 ο αντίστοιχος αριθμός ανερχόταν σε 731 εκατομμύρια. Πάνω από τους μισούς υπέρβαρους ή παχύσαρκους ενήλικες το 2021 ζούσαν σε μόλις οκτώ χώρες: Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ, Βραζιλία, Ρωσία, Μεξικό, Ινδονησία και Αίγυπτο. Μεταξύ των χωρών υψηλού εισοδήματος, οι ΗΠΑ κατείχαν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας με περίπου 42% των ανδρών και 46% των γυναικών να είναι παχύσαρκοι το 2021.

Οι μεγαλύτερες αυξήσεις υπέρβαρων και παχύσαρκων ενηλίκων το 2050 προβλέπονται στην Ασία και την υποσαχάρια Αφρική, κυρίως λόγω της αύξησης του πληθυσμού.

Ωστόσο, ο μεγαλύτερος αριθμός υπέρβαρων και παχύσαρκων ενηλίκων το 2050 αναμένεται στην Κίνα, την Ινδία και τις ΗΠΑ.

Η χώρα με τον τέταρτο μεγαλύτερο πληθυσμό υπέρβαρων ή παχύσαρκων ενηλίκων προβλέπεται ότι θα είναι η Νιγηρία, της οποίας ο αριθμός υπέρβαρων και παχύσαρκων αναμένεται να εκτοξευθεί από 36,6 εκατομμύρια το 2021 σε 141 εκατομμύρια το 2050.

Το ένα τέταρτο των παχύσαρκων ενηλίκων το 2050 προβλέπεται να είναι ηλικίας 65 ετών και άνω γεγονός που αναμένεται να επηρεάσει τα υγειονομικά συστήματα των χωρών.

Ωστόσο, οι συγγραφείς σημειώνουν ότι οι πιο πρόσφατες γενιές παίρνουν βάρος ταχύτερα από τις προηγούμενες και η παχυσαρκία εμφανίζεται νωρίτερα, αυξάνοντας τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και οι πολλαπλοί καρκίνοι.

Για παράδειγμα, στις χώρες υψηλού εισοδήματος περίπου το 7% των ανδρών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1960 ζούσαν με παχυσαρκία στην ηλικία των 25 ετών, αλλά το ποσοστό αυτό είναι περίπου 16% για τους άνδρες που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990 και προβλέπεται να φτάσει στο 25% για τους άνδρες που γεννήθηκαν το 2015.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα, το 2021 το ποσοστό των ανδρών 25 ετών και άνω που ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι διαμορφώθηκε στο 74% και το 2050 προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 82%. Στις γυναίκες τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 62% για το 2021 και 74% για το 2050.

Σημειώνεται ότι για τους ενήλικες ως υπέρβαρο ορίζεται ο δείκτης μάζας σώματος 25-30 kg/m² και ως παχυσαρκία ο δείκτης μάζας σώματος από 30 kg/m² και άνω.

Για τα άτομα κάτω των 18 ετών οι ορισμοί βασίστηκαν στα κριτήρια της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την Παχυσαρκία.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την πρόσφατη Έκθεση Υγείας για την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η χώρα μας κατατάσσεται στη 2η θέση μετά την Κύπρο, ενώ ακολουθούν η Ιταλία και η Ισπανία.

Η έκθεση, η οποία δημοσιεύεται κάθε τρία χρόνια, καταδεικνύει ότι πάνω από 4 στα 10 παιδιά, ηλικίας 7–9 ετών, στην Ελλάδα ζουν με υπερβαρότητα ή παχυσαρκία.

Στις 33 χώρες της Περιφέρειας, για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα, 3 στα 10 παιδιά είναι υπέρβαρα, ενώ το 12% ζουν με παχυσαρκία.

Το πρόβλημα να είναι πιο έντονο στα αγόρια (30%) σε σχέση με τα κορίτσια (28%), με μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών (7%-48% και 5%-40%, αντίστοιχα).

Ο ρόλος της πανδημίας Covid-19

Σύμφωνα με την έκθεση, κατά την περίοδο 2018 -2020 δεν παρουσιάζεται σημαντική αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας κατά την σχολική ηλικία, σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο που εξετάστηκε (2015-2017).

Η επόμενη φάση συλλογής δεδομένων αφορά στο διάστημα 2022–2024 και σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα (δεν είχε ολοκληρωθεί κατά τη σύνταξη της αναφοράς), η παιδική υπερβαρότητα και παχυσαρκία παραμένουν μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Συγκρίνοντας τα δεδομένα σε 28 χώρες με διαθέσιμα στοιχεία, φαίνεται ότι η πανδημία COVID-19 πιθανώς επιδείνωσε το πρόβλημα, καθώς όπου σημειώθηκαν μεταβολές, αυτές ήταν κυρίως αυξητικές.

Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η παιδική παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, όπως γενετικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοοικονομικοί. Ιδιαίτερα, τα παιδιά από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά υπερβαρότητας και παχυσαρκίας, γεγονός που σχετίζεται και με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο των γονέων.

Στοχευμένα μέτρα

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η έκθεση προτείνει ορισμένα μέτρα τα οποία μπορούν να υιοθετήσουν οι κυβερνήσεις, όπως:

• Φορολόγηση αναψυκτικών με ζάχαρη και τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη.
• Περιορισμός διαφημίσεων ανθυγιεινών τροφίμων προς τα παιδιά.
• Βελτίωση της σήμανσης των τροφίμων για ενημέρωση των καταναλωτών.
• Δημιουργία περιβαλλόντων που ενθαρρύνουν τη φυσική δραστηριότητα και την υγιεινή διατροφή.

«Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που θα εξασφαλίσει ένα υγιέστερο μέλλον για τις επόμενες γενιές», υπογραμμίζει η έκθεση του ΠΟΥ.

Εθνική δράση

Στην Ελλάδα, οι προσδοκίες για τη βελτίωση της κατάστασης στρέφονται στην Εθνική Δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.

Πρόκειται για το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα, στο πλαίσιο του οποίου γίνονται δειλά-δειλά τα πρώτα βήματα, με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας, μέσω της προώθησης και υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών και σωματικής άσκησης.

Το Πρόγραμμα υλοποιείται από το υπουργείο υγείας σε συνεργασία με τη UNICEF και τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, δασκάλων και καθηγητών, διάσημων μαγείρων, γονέων και παιδιών, αθλητικών σωματείων και των τοπικών φορέων και κοινοτήτων.

Είναι το πρώτο πρόγραμμα που υλοποιείται σε όλη την επικράτεια, καλύπτοντας τις ανάγκες των παιδιών ηλικίας 0-17 ετών και των οικογενειών τους, σε επίπεδο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας πρόληψης.

Δείτε τις επιστημονικές δημοσιεύσεις εδώ και εδώ

Διαβάστε επίσης: 

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας: Με ποιες σοβαρές παθήσεις συνδέεται η παχυσαρκία

Παχυσαρκία: Πώς συνδέεται με τον καρκίνο;

Παχυσαρκία: Η υποτιμημένη πολυσυστηματική νόσος που απειλεί την υγεία μας